Xitoy qoshigʻi sahifasining manbasini koʻrish

{{Infobox Chinese|pic=File:2007-12-30chinPorzellan04.jpg|piccap=Chinese porcelain spoon|s=调羹|t=調羹|l=for adjusting seasoning of [[Geng (dish)|geng]]|tp=tiao geng|s2=汤匙|t2=湯匙|l2=soup spoon|tp2=tāngchí|c3=勺子|l3=ladle|tp3=shao zi|kanji=散蓮華|revhep=chirirenge ({{literal translation|lotus spoon}})}}
'''Xitoy qoshigʻi''' yoki '''Xitoy osh qoshigʻi''' toʻgʻridan-toʻgʻri chuqur, tekis idishdan choʻzilgan qisqa, qalin tutqichli [[qoshiq]] turidir. <ref name="newman">{{Kitob manbasi|last=Newman|first=Jacqueline M.|title=Food culture in China|year=2004|publisher=Greenwood Press|location=Westport, Conn.|isbn=978-0-313-32581-6|page=107|url=https://books.google.com/books?id=Jt6u8RZw51cC}}</ref> Bu [[Xitoy oshxonasi|Xitoy oshxonasida]] suyuqliklar, ayniqsa [[Shoʻrva|shoʻrvalar]] yoki boʻsh qattiq ovqatlar uchun ishlatiladigan oddiy idish. Koʻpchilik [[Keramika|keramikadan]] qilingan. <ref name="newman" /> Odatda ovqat idishi sifatida ishlatilgan boʻlsa-da, Xitoy qoshigʻining kattaroq versiyalari ham [[qoshiq]] sifatida ishlatiladi. Saqlash uchun uni bir-birining ustiga qoʻyish mumkin.

Qoshiqlar miloddan avvalgi 2-ming yillikda [[In (tarixiy davlat)|Shan sulolasi]] davrida ham pishirish vositasi sifatida, ham ovqatlanishda ishlatilgan va ehtimol eramizning 10-asrigacha [[Xasi tayoqchalari|choʻpdan]] koʻra keng tarqalgan.

Xitoy qoshiqlari odatda yuqori tomonlarga ega <ref name="newman">{{Kitob manbasi|last=Newman|first=Jacqueline M.|title=Food culture in China|year=2004|publisher=Greenwood Press|location=Westport, Conn.|isbn=978-0-313-32581-6|page=107|url=https://books.google.com/books?id=Jt6u8RZw51cC}}</ref> Bu qoshiqlar butun Osiyoda qoʻllanadi.

== Tarix ==
Qoshiq (bǐ, bǐ) [[In (tarixiy davlat)|Shan sulolasi]] davridayoq maʼlum boʻlgan. Eng qadimgi topilganlar suyakdan qilingan, ammo oʻtkir uchlari boʻlgan bronza namunalari ham topilgan, bu ularning kesish uchun ishlatilganligini koʻrsatadi. Ularning uzunligi bir futdan koʻproq boʻlishi mumkin. Bahor va kuz davrida yumaloq shakl paydo boʻldi va lak qoshiqlari ham topilib, [[Xan (sulola)|Xan sulolasida]] mashhur boʻldi. <ref>H. T. Huang (Huang Xingzong), Fermentations and Food Science Part 5 of Biology and Biological Technology, Volume 6 of Joseph Needham, ed., ''[[Science and Civilisation in China]]'', (Cambridge: Cambridge University Press, 2000) [https://books.google.com/books?id=FgtFxedkgbcC&pg=PA106#v=onepage&q&f=falsepp. 106-107]</ref>

Qadimgi Xitoyda qoshiq pishirishda ishlatiladigan [[Xasi tayoqchalari|tayoqchalardan]] koʻra koʻproq tarqalgan. Qoshiq ovqatlanish uchun foydaliroq edi, chunki Shimoliy Xitoyda eng keng tarqalgan oziq-ovqat donasi [[Soʻk|tariq]] boʻlib, undan konji yoki gruel qilingan. Qoshiq uning shoʻrvali tuzilishini oqlangan tarzda eyish uchun yaxshiroq moslangan. <ref name="surprising">{{Citation|first1=Q. Edward|last=Wang|title=Surprising Facts About the History of Chopsticks|journal=Fifteen eightyfour: Academic Perspectives from Cambridge University Press|publisher=Cambridge University Press|date=12 March 2015|url=http://www.cambridgeblog.org/2015/03/surprising-facts-about-the-history-of-chopsticks/}}</ref>

Qoshiq asta-sekin yoʻq boʻlib ketdi, xan davrida, taxminan eramizning 1-asrida, bugʻdoy yanada kengroq ekila boshlangan. Tegirmon texnologiyasi lagʻmon va chuchvara ishlab chiqarish uchun etarlicha murakkablashdi. Ular tayoqchalar bilan osonroq koʻtarilganligi sababli, qoshiq taxminan Song sulolasi yoki 10-asrda oʻz ahamiyatini yoʻqotdi. Oʻsha paytda Vetnamdan olib kelingan ertapishar guruchni tayoqchalar bilan isteʼmol qilish osonroq edi, chunki u boʻlaklarga ajraladi<ref name="surprising">{{Citation|first1=Q. Edward|last=Wang|title=Surprising Facts About the History of Chopsticks|journal=Fifteen eightyfour: Academic Perspectives from Cambridge University Press|publisher=Cambridge University Press|date=12 March 2015|url=http://www.cambridgeblog.org/2015/03/surprising-facts-about-the-history-of-chopsticks/}}</ref>

Birinchi kompaslar Xitoyda Xan davrida yoki Xan davridan keyin bronza plastinkada aylanadigan qoshiq shaklidagi lodestone yordamida yaratilgan (quyidagi rasmga qarang) <ref>Needham, Joseph (1986) ''Science and civilisation in China'', Vol. 4: „Physics and physical technology“, Pt. 1: „Physics“ (Cambridge University Press (1962), {{ISBN|0-521-05802-3}} p. [https://books.google.com/books?id=l6TVhvYLaEwC&pg=PA563&dq=chinese+spoons+compass&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiWh5birY_UAhVs2oMKHVCnAUQ4ChDoAQg1MAQ#v=onepage&q=spoons%20&f=false 563]</ref>

18-asrda tuzilgan Kangxi lugʻatida qoʻllanadigan tasniflash tizimida Radikal 21 „qoshiq“ dir.<gallery>
Fayl:Flat spoon from China, Han dynasty, bronze, Honolulu Museum of Art.JPG|Xan sulolasi yassi qoshiq (Gonolulu san'at muzeyi)
Fayl:Model Si Nan of Han Dynasty.jpg|Xan sulolasi qoshiq kompas
Fayl:Song Dynasty silver chopsticks, cup, and spoon.JPG|Song dynasty silver chopsticks, cup, and spoon
</gallery><gallery>
Fayl:Metal Chinese spoon - 01.jpg|[[Stainless steel|Zanglamaydigan po'latdan yasalgan]] qoshiqlar
Fayl:Chinese spoons.jpg|[[Porcelain|Chinni]] qoshiqlar
Fayl:Soup Spoon on Rest Hakubai Japanese Restaurant.jpg|Bir [[Spoon rest|qoshiq dam olish]] ustiga qoshiq
</gallery>

* tayoqcha
* Shoʻrva qoshigʻi
* Sujeo
<references responsive="1"></references>

[[Turkum:Xitoy]]