Video yordamchi hakam

Video assistent referi (VAR) — hakam tomonidan qabul qilingan qarorlarni koʻrib chiqadigan futbol assotsiatsiyasi faoliyat yurutuvchi oʻyin rasmiysi.

Video assistent referi yordamchisi (AVAR) videooperatsiya xonasida VARga yordam berish uchun tayinlangan hakamdir. AVAR mas’uliyatiga VAR „tekshirish“ yoki „koʻrib chiqish“ oʻtkazayotganda maydondagi jonli harakatni tomosha qilish, koʻrib chiqilishi mumkin boʻlgan hodisalarni qayd etish va koʻrib chiqish natijalarini qolgan referilarga yetkazish kiradi.

Bir qator yirik musobaqalarda keng ko‘lamli sinovlardan so‘ng VAR 2018-yil 3-martda Xalqaro futbol assotsiatsiyasi kengashi (IFAB) tomonidan rasmiy ravishda O‘yin qoidalariga kiritildi. „Minimal shovqin, maksimal foyda“ falsafasi ostida ishlayotgan VAR tizimi „aniq va ravshan xatolar“ va „jiddiy oʻtkazib yuborilgan hodisalar“ni tuzatishga yordam beradi^[1]^[2].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

VAR 2010-yillar boshida, Niderlandiya Qirollik Futbol Assotsiatsiyasi (KNVB) rahbarligida Refereeing 2.0 loyihasi ishlab chiqilgan. Tizim mamlakatning oliy futbol ligasi Erediviziyasining 2012—13-yilgi mavsumida tajriba tariqasida sinovdan oʻtkazildi. 2014-yilda KNVB Xalqaro futbol assotsiatsiyasi kengashiga (IFAB) tizimdan kengroq foydalanishga ruxsat olish uchun oʻyin qoidalariga oʻzgartirishlar kiritishni soʻradi. IFAB 2016-yilgi umumiy yigʻilishida sinovlar va toʻliq amalga oshirish yoʻlini tasdiqladi. 2010-yilgi futbol boʻyicha jahon chempionatida maydondagi hakamlar qoidabuzarlikni baʼzilarini koʻra olmadilar. Oʻsha paytdagi FIFA prezidenti Zepp Blatter futbolga yangi texnologiyalarni joriy etishga qatʼiyan qarshi edi. 2015-yilda korruptsiya mojarosi tufayli oʻz lavozimini tark etishga majbur boʻlgach, uning vorisi Gianni Infantino VAR tizimini joriy etish harakatlarini boshladi.

Tadbiq qilinishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tanqidlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

2019-yil fevral oyida UEFA „televizor ekrani“ga qoʻl ishorasini qilgan oʻyinchilar sariq kartochka olishi kerakligi haqida qaror chiqardi. 2019—2020-yilgi mavsum boshida Premer-ligada VAR-ning dastlabki qoʻllanilishi ham murabbiylar, ham muxlislarni chalkashtirib yubordi va qaror qabul qilish holatlari koʻpincha nomuvofiq edi. 2022-yilga kelib Premer-ligada VAR tizimi qoʻllanilishi tanqid ostiga olindi. 2022-yil 3-sentabr kuni „Chelsi“, „Vest Xem Yunayted“, „Nyukasl Yunayted“, „Kristal Pelas“, „Brentford“ va „Lids Yunayted“ ishtirokidagi o‘yinlarda VAR bo‘yicha bahsli qarorlar yuzaga keldi.