Schiphol sahifasining manbasini koʻrish

{{Infobox airport
| name = Amsterdam Airport Schiphol
| nativename = <small>''Koninklijke Luchthaven Schiphol''</small>
| image = Amsterdam Airport Schiphol logo (2018–present).svg
| image-width = 250
| image2 = Schiphol 2016 PH-PBA (29097500693).jpg
| image2-width = 250
| IATA = AMS
| ICAO = EHAM
| WMO = 06240
| type = Ochiq aksiyadorlik jamiyati
| owner-oper = [[Schiphol Group|Royal Schiphol Group]]
| city-served = [[Amsterdam]]
| location = [[Haarlemmermeer]], [[Gollandiya]]
| opened = [[1916-yigl]] [[16-sentabr]]
| hub = {{bulletedlist|[[KLM]]
|[[KLM Cargo]]
|[[KLM Cityhopper]]
|[[Martinair]]}}
| focus_city = {{bulletedlist|[[EasyJet]]
|[[Transavia]]
|[[TUI fly Netherlands]]}}
| elevation-f = −11
| coordinates = {{coord|52.3000|N|4.7650|E|region:NL|format=dms|display=it}}
| website = {{URL|https://www.schiphol.nl/}}
| pushpin_map = 
| pushpin_map_caption = 
| pushpin_label = '''AMS'''/EHAM
| r1-number = 18R/36L 'Polderbaanʼ
| r1-length-m = 3800
| r1-surface = Asfalt 
| metric-rwy = y
| stat1-header = Yoʻlovchi
| stat1-data = 25,490,824
| stat-year = 2021
| footnotes = Sources: [[Statistics Netherlands|CBS]],<ref name="CBS">{{veb manbasi |url=http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=37478HVV&D1=0-3,11,42,73&D2=a&D3=238-239,243-256&HD=140417-1311&HDR=T&STB=G1,G2 |title=CBS StatLine – Luchtvaart; maandcijfers Nederlandse luchthavens van nationaal belang |access-date=26-dekabr 2014-yil |archive-date=26-dekabr 2014-yil |archive-url=https://web.archive.org/web/20141226184725/http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=37478HVV&D1=0-3,11,42,73&D2=a&D3=238-239,243-256&HD=140417-1311&HDR=T&STB=G1,G2 |url-status=live }}</ref> [[Schiphol Group]]<ref name="Traffic Review 2021">{{veb manbasi |url=https://www.annualreportschiphol.com/trafficreview2021 |title=Traffic review 2021 |website=Schiphol |access-date=16-mart 2022-yil |arxivsana=2022-10-08 |arxivurl=https://web.archive.org/web/20221008142449/https://www.annualreportschiphol.com/trafficreview2021 }}</ref> and [[Aeronautical Information Publication|AIP]]<ref name="AIP">{{AIP_NL|EHAM|name=Amsterdam / Schiphol}}</ref>
| r2-number = 06/24 'Kaagbaanʼ
| r2-length-m = 3500
| r2-surface = Asfalt
| r3-number = 09/27 'Buitenveldertbaanʼ
| r3-length-m = 3453
| r3-surface = Asfalt
| r4-number = 18L/36R 'Aalsmeerbaanʼ
| r4-length-m = 3400
| r4-surface = Asfalt
| r5-number = 18C/36C 'Zwanenburgbaanʼ
| r5-length-m = 3300
| r5-surface = Asfalt
| r6-number = 04/22 'Oostbaanʼ
| r6-length-m = 2014
| r6-surface = Asfalt
| stat2-header = Samolyot harakati
| stat2-data = 266,967
| stat3-header = Yuk tashish ([[tonna]])
| stat3-data = 1,667,304
| stat4-header = Iqtisodiy taʼsir (2016)
| stat4-data = $27.3 milliard<ref name="AMS_ESI">{{veb manbasi |url=http://www.ecquants.com/2012_AMS.aspx |title=Amsterdam airport – Economic and social impact |publisher=Ecquants |access-date=7-sentabr 2013-yil |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20131029200456/http://www.ecquants.com/2012_AMS.aspx |archive-date=29-oktabr 2013-yil}}</ref>
| stat5-header = Land area
| stat5-data = 2,787 ha<ref name="landArea"/>
}}
[[Fayl:Ams-above-2007.jpg|right|thumb|250x250px| Aeroport koʻrinishi. 2007-yil]]
'''Amsterdam Schiphol aeroporti''' ({{lang-nl|Schiphol}}, <small>[[Xalqaro fonetik alifbo|IPA]]</small> : [ˈsxɪpɦɔl]) {{Airport codes|AMS|EHAM}}      [[Niderlandiya]]ning asosiy [[Aeroport|aeroporti boʻlib,]] [[Amsterdam]]dan 17,5&nbsp;km janubi-gʻarbda, Haarlemmermeer [[Munitsipalitet|munitsipalitetida 20 daqiqalik masofada, joylashgan]]. Ingliz tilidagi rasmiy nomi ''Amsterdam Schiphol aeroporti'' boʻlib, gollandcha soʻz (''Luchtaven Schiphol'') ketma-ketligini saqlaydi. Aeroportda IATA SPL kodi mavjud edi, biroq u foydalanilmay qoldi.

Shiphol [[Birlashgan Qirollik|Buyuk Britaniyadagi]] [[London]] Xitrou aeroporti, [[Germaniya]]dagi Frankfurt xalqaro aeroporti va [[Fransiya]]dagi Parij-Sharl de Goll aeroportlari bilan bir qatorda [[Yevropa]]ning eng muhim havo darvozasi hisoblanadi. 2015-yilda Schiphol 58 284 864 yoʻlovchiga xizmat koʻrsatdi, bu Yevropada 5-oʻrinni egalladi<ref>{{veb manbasi|url=http://www.schiphol.nl/SchipholGroup/Company1/Statistics/TransportAndTrafficStatistics.htm|sarlavha=Amsterdam Transport and Traffic statistics|qaralgan sana=9-oktabr 2016-yil|arxivurl=https://web.archive.org/web/20161128103156/http://www.schiphol.nl/SchipholGroup/Company1/Statistics/TransportAndTrafficStatistics.htm|arxivsana=2016-11-28}}</ref>. 2013-yilda Schiphol orqali 1 565 961 tonna yuk tashilgan, bu koʻrsatkich boʻyicha Schiphol Yevropadagi Frankfurt -Mayn va Parij-Sharl de Goll aeroportlaridan keyin ikkinchi oʻrinni egallagan<ref>{{veb manbasi|url=http://www.aci.aero/Data-Centre/Annual-Traffic-Data/Cargo/2013-final|sarlavha=Cargo Traffic 2013 FINAL (Annual)|nashriyot=Airports Council International|qaralgan sana=9-iyun 2022-yil|arxivsana=2-aprel 2015-yil|arxivurl=https://web.archive.org/web/20150402160909/http://www.aci.aero/Data-Centre/Annual-Traffic-Data/Cargo/2013-final}}</ref>.

Schipholda beshta asosiy uchish -qoʻnish yoʻlagi mavjud, yana bitta uchish-qoʻnish yoʻlagi kichik samolyotlarga xizmat qiladi. Yettinchi uchish-qoʻnish yoʻlagini qurish rejalashtirilgan.

Aeroport yoʻlovchilar uchun katta zallari boʻlgan bitta katta terminal sifatida qurilgan boʻlib, ularning oxirgisining qurilishi 1994-yilda yakunlangan. Terminalni yanada kengaytirish rejalashtirilgan.

Havo qatnovi va aeroport soliqlarining yuqoriligi sababli, baʼzi arzon tashuvchilar oʻz reyslarini Rotterdam va Eyndxoven kabi boshqa aeroportlarga koʻchirishni tanladilar. Biroq, Pier H ochilishi bilan koʻplab arzon aviakompaniyalar (masalan, easyJet va bmibaby) Schipholdan foydalanishda davom etmoqda.

Schiphol KLM, Martinair va Transavia uchun tayanch aeroporti va Delta Air Lines uchun muhim markazdir.

Schiphol tashkil etilganidan beri 120 dan ortiq sovrinlarni qoʻlga kiritdi. 1980, 1981, 1984, 1985, 1986, 1990 va 2003-yillarda u dunyoning eng yaxshi aeroporti deb tan olingan. Schiphol ketma-ket 15 yil (1988—2003) „Yevropaning eng yaxshi aeroporti“ unvoniga sazovor boʻldi. 2005-yilda Schiphol 91 mamlakatda 260 ta yoʻnalishga parvozlarni amalga oshirdi. Bugungi kunga kelib, aeroportning Skytrax reytingi 4 yulduzni tashkil etadi, faqat 9 ta aeroport bunday reytingga ega<ref>{{veb manbasi|sarlavha=Airport Star Ranking - 4 Star Airports|nashriyot=Skytrax|sana=2012|url=http://www.airlinequality.com/AirportRanking/4-Star.htm|kirish sanasi=31-yanvar 2012-yil|arxivurl=https://www.webcitation.org/65s1FFfi8?url=http://www.airlinequality.com/AirportRanking/4-Star.htm|arxivsana=2012-03-02}}</ref>.

Schipholda aeroportga qoʻshimcha daromad keltiradigan, shu bilan birga yoʻlovchilarga qoʻshimcha xizmatlar koʻrsatadigan yirik savdo maydonchalari mavjud.

Shiphol dunyodagi barcha yirik tijorat aeroportlarining eng past nuqtasida - dengiz sathidan 3 metr pastda joylashgan. Havo harakatini boshqarish minorasining balandligi 101 m, [[1991|1991-yilda]] qurilganidan keyin u dunyodagi eng baland bino boʻlgan.

== Tarixi ==

===Ilk yillar===
[[Fayl:Heer kruisheer zet ford 2zitter op lier chassis schiphol 9 april 1933.jpg|thumb|1933-yilda Schipholda planerlarni tortib olish uchun vinchni quvvatlantirish uchun foydalanilgan Ford]]
[[Fayl:Schiphol verkeerstoren.jpg|thumb|Schipholdagi havo harakatini boshqarish minorasi 1960-yilda]]
[[Fayl:Martinair Convair 440.jpg|thumb|1965-yilda perrondagi samolyotlar va xizmat mashinalari]]
1852-yilgacha aeroport joylashgan [[Haarlemmermeer]]ning butun [[polder]]i bir oz sayoz joylari boʻlgan katta koʻl edi. Bu joy qanday nom olgani haqida koʻplab hikoyalar mavjud. Eng mashhur hikoya shundaki, sayoz suvlarda tooʻsatdan kuchli boʻronlar koʻplab kemalarga daʼvo qilishi mumkin. Shamollar, ayniqsa, Shiphol hududida kuchli edi, chunki shamolning asosiy yoʻnalishi janubi-gʻarbdan, Shimol esa koʻlning shimoli-sharqiy burchagida joylashgan. Ingliz tilidan {{lang|nl|schiphol}} „kema teshigi“ deb tarjima qilinadi, bu koʻlda yoʻqolgan koʻplab kemalarga ishoradir. Ammo koʻl qayta tiklanganida, hech qanday kema halokati topilmadi. Nomining yana bir kelib chiqishi mumkin boʻlgan soʻzi {{lang|nl|scheepshaal}} soʻzidir. {{lang|nl|scheepshaal}} — ariq{{clarify|date=Noyabr 2017}} yoki kichik kanal boʻlib, unda kemalar bir koʻldan boshqasiga tortiladi. Uchinchi tushuntirish shuki, nom {{lang|nl|schip hol}} soʻzlaridan kelib chiqqan. Bu kemalarni qurish uchun yogʻoch olinadigan pasttekislikdagi er maydoni ({{lang|nl|hol}}).<ref>{{veb manbasi |url=https://www.schiphol.nl/InDeSamenleving/Junior/Weetjes.htm |sarlavha=Waar komt de naam Schiphol vandaan? |til=niderlandcha |yil=2013 |nashriyot=Schiphol Nederland B.V. |url-status=dead |arxiv-url=https://web.archive.org/web/20111119214142/http://www.schiphol.nl/InDeSamenleving/Junior/Weetjes.htm |arxiv-sana=19-noyabr 2011-yil |qaralgan sana=9-iyun 2022-yil |arxivsana=19-noyabr 2011-yil |arxivurl=https://web.archive.org/web/20111119214142/http://www.schiphol.nl/InDeSamenleving/Junior/Weetjes.htm }}</ref>

1800-yillarning oʻrtalarida koʻl chuqurlashtirilgach, [[Stelling van Amsterdam]] mudofaa ishlarining bir qismi boʻlgan hududda Fort Shiphol nomli istehkom qurilgan.<ref name="stelling">{{veb manbasi |til  =niderlandcha |url=http://www.stelling-amsterdam.org/forten/schiphol/info.htm#FOTO |sarlavha=Stelling van Amsterdam – Fort van het Schiphol |nashriyot=Stelling-Amsterdam.nl |qaralgan sana=  24-may 2013-yil |arxiv-sana=5-iyul 2008-yil |arxiv-url=https://web.archive.org/web/20080705014009/http://www.stelling-amsterdam.org/forten/schiphol/info.htm#  FOTO |url-status=live }}</ref>

Shiphol 1916-yil 16-sentabrda harbiy havo bazasi sifatida ochildi, bir nechta kazarmalar va maydonlar platforma{{clarify|date=2017-yil noyabr}} va uchish-qoʻnish yoʻlaklari vazifasini bajaradi. Fuqarolik samolyotlari maydondan foydalanishni boshlaganda (1920-yil 17-dekabr), u koʻpincha {{lang|nl|Schiphol-les-bains}} deb ataldi. [[Fokker]] samolyot ishlab chiqaruvchisi 1919-yilda Schiphol aeroporti yaqinida zavod ochgan.<ref>{{veb manbasi |familiya=Williamson |ism=Mitch |url=http://www.warandgame.info/2007/11/fokker  -aircraft-company-1910-45.html |sarlavha=Urush va oʻyin: Fokker Aircraft Company 1910–45 |nashriyot=Warandgame.info |sana=23-noyabr 2007 |kirish-date=27-iyul 2012 |url-status=oʻlgan |arxiv-url=https://web.archive.org/web/20120712234942/http://www.warandgame.info/2007/11/fokker-aircraft-company-1910-45.html |arxiv-sana=12-iyul  2012 }}{{Oʻlikhavola|date=noyabr 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Birinchi jahon urushining oxiri, shuningdek, Schiphol aeroportidan fuqarolik maqsadlarida foydalanish boshlandi va aeroport oxir-oqibat harbiy rolini butunlay yoʻqotdi.
1940-yilga kelib, Schipholda 45 graduslik burchak ostida toʻrtta asfalt uchish-qoʻnish yoʻlagi bor edi, ularning barchasi {{cvt|1020|m|ft}} yoki undan kam. Ulardan biri bugungi uchish-qoʻnish yoʻlagiga aylandi 04/22; yana ikkitasi {{coord|52.312|4.800|tur:landmark_region:NL|display=inline}} da uchish-qoʻnish yoʻlagini kesib oʻtdi. Oʻsha yili aeroport nemis harbiylari tomonidan bosib olindi va nomi {{lang|de|Fliegerhorst Schiphol}} deb oʻzgartirildi. Ittifoqchilarning bombardimonchi samolyotlarini chalgʻitishga urinish uchun aeroport yaqinida koʻp sonli havo hujumiga qarshi mudofaa vositalari oʻrnatildi va [[Bennebroek]], [[Vijfhuizen]] va [[Vogelenzang]] yaqinlarida soxta aerodromlar qurildi.. Shuningdek, temir yoʻl aloqasi qurildi. Bu mudofaalarga qaramay, aerodrom hamon intensiv bombardimon qilindi; 1943-yil 13-dekabrdagi favqulodda kuchli hujum shu qadar katta zarar keltirdiki, aerodromni faol baza sifatida yaroqsiz holga keltirdi. Shundan soʻng, u [[Bozor bogʻi operatsiyasi]] boshlanishida nemislarning oʻzlari aerodrom qoldiqlarini yoʻq qilmaguncha, u faqat favqulodda qoʻnish maydoni boʻlib xizmat qildi. Urush oxirida aerodrom tezda tiklandi: birinchi samolyot [[Duglas DC-3]] 1945-yil 8-iyulda qoʻndi.<ref>{{lang|nl|Nederlands Instituut voor Militaire historie – Vliegvelden in Oorlogstijd}} (2009)</ref>
1949-yilda yangi terminal binosi qurib bitkazildi va Schiphol Gollandiyaning asosiy aeroportiga aylanishiga qaror qilindi. Kengayish Rijk nomli kichik shaharchaning narxiga toʻgʻri keldi, u oʻsib borayotgan aeroportga joy ochish uchun buzib tashlangan. Bu shaharchaning nomi hozirgi [[Schiphol-Rijk]] sanoat mulki nomi bilan esda qoladi. 1967-yilda Schiphol hozirgi joyida yangi terminal maydoni bilan yanada kengaydi. 1967-yilgi terminalning aksariyati bugungi kunda ham (1 va 2-chi joʻnash zallari) asl iskala qismlari (hozirda C, D va E deb ataladi) foydalanilmoqda. Gollandiyalik dizayner Benno Vissing Schiphol aeroporti uchun oʻzining aniq yozuvi va rang-barang kodlanishi bilan mashhur boʻlgan tabelani yaratdi; chalkashmaslik uchun u sariq va yashil ranglarda boshqa har qanday belgilarni ishlatishni taqiqladi.<ref>name="rawthorn">{{yangiliklar manbasi |first=Alice |last=Rawthorn |date=21-oktabr 2012-yil |url=https://www.nytimes.com/2012/10/22/arts/22iht-design22.html |title=Designers of the Signs That Guide You |work=The New York Times |access-date=24-may 2013-yil |archive-date=1-noyabr 2012-yil |archive-url=https://web.archive.org/web/20121101215128/http://www.nytimes.com/2012/10/22/arts/22iht-design22.html |url-status=live }}</ref> Yangi terminal binosi bir vaqtlar aeroportning sharqiy tomonida joylashgan eski inshootlarni almashtirdi. Aeroportning A-Pier (hozirgi C-pier) 1970-yilda [[Boeing 747]] samolyotlariga chiqish darvozalaridan foydalanishga ruxsat berish uchun oʻzgartirildi. 1977-yilda keng fyuzelyajli samolyotlarni boshqarishga bagʻishlangan yangi pier (D, hozir F deb ataladi) ochildi. Aeroportdagi birinchi temir yoʻl stantsiyasi 1978-yilda paydo boʻlgan.

===1990-yillardan boshlab rivojlanish===
[[Fayl:Schiphol-overview.png|thumb|Schipholning oltita uchish-qoʻnish yoʻlagi koʻrsatilgan xarita]]
Yangi Havo harakatini boshqarish minorasining qurilishi 1991-yilda yakunlandi, chunki mavjud minora endi butun aeroportni nazorat qila olmadi, chunki u yanada kengaytirildi. 3-chi joʻnash zali 1993-yilda terminalga qoʻshilgan va boshqa iskala G-pir. Oʻsha yili yangi yoʻl belgilari [[Pol Mijksenaar]] tomonidan ishlab chiqilgan.<ref>{{veb manbasi |url=http://www.mijksenaar.com/projects-quicktour/16-amsterdam_airport_schiphol.html |sarlavha=Amsterdam  Schiphol aeroporti |yil=2009 |nashriyotchi=Mijksenaar bv |url-status=o'lik |arxiv-url=https://web.archive.org/web/20090524023844/http://www.mijksenaar.com/projects-quicktour/  16-amsterdam_airport_schiphol.html |arxiv-sana=24-may, 2009-yil |qaralgan sana=9-iyun 2022-yil |arxivsana=24-may 2009-yil |arxivurl=https://web.archive.org/web/20090524023844/http://www.mijksenaar.com/projects-quicktour/16-amsterdam_airport_schiphol.html }}</ref> Oltinchi uchish-qoʻnish yoʻlagi 2003-yilda aeroportning qolgan qismidan ancha gʻarbda qurib bitkazildi va Polderbaan laqabini oldi, birlashtiruvchi [[taksi yoʻli koʻprigi]] bilan [[A5 avtomagistrali (Niderlandiya)|A5 avtomagistrali]]ni kesib oʻtadi. Ushbu uchish-qoʻnish yoʻlagining masofasi shuni anglatadiki, bu uchish-qoʻnish yoʻlagigacha boʻlgan taksi vaqti 10 dan 20 minutgacha davom etishi mumkin. Bundan tashqari, qoʻshimcha Havo harakatini boshqarish minorasini qurishni talab qildi, chunki asosiy minora aerodromning bu qismini nazorat qilish uchun juda uzoqda.<ref>Schiphol Junior [http://www.schipholjunior.nl/geschiedenis-schiphol/historie.html Geschiedenis Schiphol] {{Webarxiv |url=https://web.archive.org/web/20140729000238/http://www.schipholjunior.nl/geschiedenis-schiphol/historie.html |date=29-iyul 2014-yil }}, article retrieved 21 July 2014.</ref>

2005-yil 25-fevralda Schipholning yuk terminalida olmos oʻgʻirlanishi sodir boʻldi. Qaroqchilar oʻgʻirlangan KLM furgonidan [[Airside (aeroport)|havo tomoni]]ga kirish uchun foydalanganlar. Toshlarning taxminiy qiymati 75 million [[evro]] atrofida boʻlib, bu eng yirik olmos talon-tarojlaridan biriga aylandi.<ref>{{yangiliklar manbasi |url=https://www.theguardian.com/world/2005/feb/26/ukcrime.uk |title=Up to £52m in gems stolen in airport raid |author=Rosie Cowan |newspaper=The Guardian |access-date=26-dekabr 2014-yil |date=26-fevral 2005-yil |archive-date=26-dekabr 2014-yil |archive-url=https://web.archive.org/web/20141226183936/http://www.theguardian.com/world/2005/feb/26/ukcrime.uk |url-status=live }}</ref>

2005-yilda aeroportning tergov izolyatorida yongʻin sodir boʻlib, 11 kishi halok boʻldi va 15 kishi jarohatlandi. Hodisa vaqtida majmuada 350 kishi boʻlgan.<ref name="NYT Schiphol 2005 fire">{{yangiliklar manbasi |  last1=Krauch |birinchi1=Gregori |last2=Simons |first2=Marlise |title=11 Gollandiya aeroporti hibsxonasidagi yongʻinda halok boʻldi |url=https://www.nytimes.com/2005/10/27/international/europe/  11-die-in-fire-at-dutch-airport-detention-center.html |ish=The New York Times |sana=27-oktabr 2005-yil |kirish-date=15-aprel 2019-yil |arxiv-date=15-aprel, 2019-yil |arxiv  -url=https://web.archive.org/web/20190415070100/https://www.nytimes.com/2005/10/27/international/europe/11-die-in-fire-at-dutch-airport  -detention-center.html |url-status=live }}</ref>
Deyarli bir yil oʻtgan tergov natijalari yongʻin xavfsizligi choralari amalda emasligini koʻrsatdi. Milliy norozilik Adliya vaziri [[Piet Xayn Donner]] (CDA) va Haarlemmermeer meri Xartogning isteʼfoga chiqishiga olib keldi. Fazoviy rejalashtirish vaziri [[Sybilla Dekker]] (VVD) ham isteʼfoga chiqdi, chunki u hisobotda keltirilgan xavfsizlik xatolari uchun javobgarlikni oʻz zimmasiga oldi.<ref>{{yangiliklar manbasi |url=https://www.nytimes.com/2006/  09/22/world/europe/22briefs-005.html |title=Niderlandiya: qamoqxonadagi yongʻin tufayli 2 vazir iste’foga chiqdi |oxirgi=Reuters |sana=22-sentabr 2006-yil |ish=The New York Times |kirish-date=2020  -01-30 |language=inglizcha |issn=0362-4331 |archive-date=30-yanvar 2020-yil |archive-url=https://web.archive.org/web/20200130013327/https://www.nytimes/ |url-status=live |access-date=9-iyun 2022-yil }}</ref>

Shipholning tarixi oʻtgan asrning boshlariga ([[1916]]-[[16-sentabr|yil 16-sentabrdan]] beri) toʻgʻri keladi, bu yerda bir nechta kazarmalar va uchish-qoʻnish yoʻlaklari asfaltlanmagan harbiy havo bazasi mavjud edi. Fuqarolik samolyotlari [[1920]]-[[17-dekabr|yil 17-dekabrda]] aerodromdan foydalanishni boshladilar), keyin u odatda ''Schiphol-les-Bains'' deb ataldi. [[1951|1951-yilda]] Schiphol yaqinida Fokker zavodi qurildi.

Schiphol nomi Amsterdamning mudofaa istehkom tizimining bir qismi boʻlgan ''Schiphol'' aerodromidagi eski istehkom nomidan kelib chiqqan<ref>[http://www.stelling-amsterdam.org/forten/schiphol/info.htm#FOTO Stelling van Amsterdam — Fort van het Schiphol (нидерл.)]</ref>. 1852-yilgacha Haarlemmermeer polder edi, aeroport hududida katta sayoz koʻl bor edi.

=== Favqulodda vaziyatlar va hodisalar ===

* [[1936]]-[[3-iyun|yil 3-iyun]] - [[Avstriya-Vengriya imperiyasi|Avstriya-Vengriyaning]] eng muvaffaqiyatli uchuvchisi Godvin Brumovski mashgʻulot parvozi paytida halokatga uchradi.
* [[1946]]-[[14-noyabr|yil 14-noyabr]] - Londondan KLM Duglas C-47 yomon ob-havo sharoitida Shipholga qoʻndi. Birinchi ikkita urinish muvaffaqiyatsiz tugadi. Uchinchi tushish vaqtida uchuvchi uchish-qoʻnish yoʻlagiga toʻgʻri qoʻnmayotganini kech koʻrdi va samolyotni keskin burdi. Samolyotning chap qanoti yerga tegib, qulab tushdi. Bortdagi 26 kishining barchasi halok boʻlgan.
* 1992-yil 4-oktabr - [[Tel-Aviv]]ga yoʻl olgan El Al yuk [[Boeing 747|Boeing 747 samolyoti]] ikkita oʻng qanot dvigatelini (№3 va №4) yoʻqotdi va aeroportga qaytishga urinayotganda turar-joy binosiga quladi. 47 kishi halok boʻldi. Koʻpchilik yaralangan.
* [[2005]]-[[27-oktabr|yil 27-oktabr]] - Aeroportda yongʻin sodir boʻldi, 11 kishi halok boʻldi va 15 kishi jarohat oldi. Hodisa vaqtida binoda 350 kishi boʻlgan. Tekshiruv natijalari aeroportda xavfsizlik choralariga rioya qilinmaganini koʻrsatdi. Koʻplab mansabdor shaxslar, jumladan, mamlakat vazirlari oʻz lavozimlaridan chetlashtirildi.
* [[2009]]-[[25-fevral|yil, 25-fevral]] - [[Istanbul]]dan uchayotgan Turkish Airlines [[Boeing 737]] samolyoti qoʻnish vaqtida halokatga uchradi. 9 kishi halok boʻldi.
* [[2009]]-[[25-dekabr|yil 25-dekabr]] - „ [[Al-Qoida|Al-Qoida“]] nomidan harakat qilgan islomchi terrorchi Umar Faruk-Abdul Mutallab [[Amsterdam]]dan [[Detroit|Detroytga]] Northwest Airlines 253-reysi bilan uchayotgan samolyotda 80 g pentaeritritoltetranitrat boʻlgan portlovchi qurilmani olib ketdi. Portlovchi moslamani ishga tushirishga urinayotganda 2 kishi, shuningdek, terrorchining oʻzi jarohatlangan. Bunga javoban koʻplab aviakompaniyalar aviatsiya xavfsizligini taʼminlash boʻyicha qoʻshimcha chora-tadbirlarni joriy qildi<ref>{{yangiliklar manbasi |date=29-dekabr 2009-yil |title=«Аль-Каида» призналась в организации неудавшегося взрыва лайнера |publisher=[[infox.ru]] |url=http://infox.ru/accident/incident/2009/12/29/Al_Kaida_priznalas_v.phtml}}</ref>.

== Terminallar ==
Schiphol barcha infratuzilma bir tom ostida ''joylashgan yagona terminal'' kontseptsiyasiga amal qiladi, bu borada u dunyodagi eng yirik bino va inshootlar roʻyxatida (qavat maydoni boʻyicha) 16-oʻrinni egallaydi. Terminal maydoni uchta zalga boʻlingan: 1, 2 va 3. Bu zallarning barchasi oʻtish joylari bilan bogʻlangan, har bir zaldan bort darvozalari joylashgan ustunlar mavjud. Shunday qilib, xavfsizlik va bojxona tizimi yoʻlovchilarga turli zallarga borgan taqdirda ham, turli iskala oʻrtasida harakat qilish imkonini beradi. Arzon narxlardagi M aviakompaniyasi bundan mustasno: agar yoʻlovchi u yerda xavfsizlik xizmatidan oʻtgan boʻlsa, u boshqa zallar va iskalalarga kira olmaydi. Yoʻlovchilar Shengen hududiga kirmagan hududdan Shengen hududiga sayohat qilganda, ular qoʻshimcha nazoratdan oʻtadilar.

B va C estakadalari Shengen zonasiga, E, F va G punktlari Shengen hududiga kirmaydigan hududga xizmat qiladi. D va H/M pirslari aralash boʻlib, Shengen va Shengen boʻlmagan reyslar uchun bir xil bort eshiklari mavjud.

Pier D ikki qavatli, Pastki qavat Shengen boʻlmagan reyslarga xizmat qiladi, yuqori qavat Shengen reyslariga xizmat qiladi. Shu bilan birga, Shengen va Shengen boʻlmagan reyslar uchun bir xil bort eshiklari qoʻllanadi, ular ikki qavatga zinapoyalar bilan bogʻlangan. Shengenga chiqish eshiklari D-59 va undan yuqori, Shengen boʻlmagan - D-1 dan D-59 gacha raqamlangan.

Pier H va M, arzon narxlardagi tashuvchi ustunlar xuddi shu tarzda boʻlinadi. Biroq, bu yerda H - Shengen boʻlmagan bort darvozalari va M - Shengen. Ikkala hudud ham bir xil darajada.

=== Zal 1 ===
[[Fayl:AMSTERDAM_SCHIPOL_AIRPORT_HOLLAND_JUNE_2013_(9024213268).jpg|right|thumb| Schiphol aeroportidagi samolyotlar]]
[[Fayl:SchipolA.jpg|right|thumb|220x220px| Shiphol]]

==== Pier B ====

* Alitalia
* Avstriya havo yoʻllari
* Finnair
* Iberiya
* Icelandir
* Lufthansa
** Lufthansa CityLine
* Skandinaviya havo yoʻllari
* TAP Portugaliya
* Vueling aviakompaniyasi

==== Pier C ====

* Air France
* KLM
* Meridiana
* transavia.com
* LOT Polsha Airlines

=== Zal 2 ===
[[Fayl:Tails_@_AMS,_April_15,_2013-3_(8680626918).jpg|right|thumb| Schiphol aeroportidagi samolyotlar]]
[[Fayl:P4-MAS_B757-2Q8-W_Air_Astana_AMS_12MAY09_(3529380875).jpg|right|thumb| Boeing 757 Air Astana Schipholga qoʻnmoqda]]
[[Fayl:Towers_Schiphol_small.jpg|right|thumb|294x294px| Schiphol aeroportining boshqaruv minorasi]]

==== Pier D ====

* Air Lingus
* Air Astana
* Armavia
* Belavia
* bmibaby
* Britaniya havo yoʻllari
* Bolgariya havo
* Xorvatiya havo yoʻllari
* Chexiya havo yoʻllari
* Kipr havo yoʻllari
* KLM
* Martinair
* Rossiya
* Royal Air Marocco
* TAROM
* transavia.com
* Ukraina xalqaro havo yoʻllari

==== Pier E ====

* Katay Tinch okeani
* China Southern Airlines
* EVA havo
* [[Yaponiya Havo Yo'llari|Japan Airlines]]
* KLM
* Singapur havo yoʻllari

=== Zal 3 ===

==== Pier F ====

* Adria Airways
* China Airlines
* Gruziya havo yoʻllari
* Keniya havo yoʻllari
* KLM
* Malaysia Airlines
* Qirollik Iordaniya
* Suriya Arab havo yoʻllari

==== Pier G ====

* Aeroflot
* Afriqiyah Airways
* Air Transat
* Arkefly
* Arkia
* Delta havo liniyalari
* EgyptAir
* El Al
* [[Emirates|Amirliklar]]
* havoga uchish
* Inter Airlines
* Iran Air
* Isroil
* [[Koreya Havo Yo'llari|Korean Air]]
* Martinair
* Onur Air
* Pegasus Airlines
* Royal Air Marocco
* Surinam havo yoʻllari
* Shveysariya xalqaro havo yoʻllari
* TACV Cabo Verde aviakompaniyasi
* Turk havo yoʻllari
* Tunisair
* United Airlines

==== Pier H ====

* easyJet
* chivin
* jet2.com
* Sky Airlines

==== Pier M ====

=== Yuk tashuvchi aviakompaniyalar ===

* Asiana yuk
* Atlas havo
* Cargolux
* Cathay Pacific yuk
* China Airlines yuk tashish
* [[DHL]]
* El Al Kargo aviakompaniyasi
* [[Emirates|Emirates SkyCargo]]
* Empost
* Gemini havo yuki
* Great Wall Airlines
* Gulf havo yuklari
* Jade yuk
* [[Yaponiya Havo Yo'llari|JAL yuk]]
* Kalitta havo
* KLM yuk
* LAN Chili yuk
* Martinair yuk
* MASKargo
* Nippon yuk aviakompaniyasi
* Polar havo yuki
* [[Qatar Airways|Qatar havo yuki]]
* Saudiya Arabistoni havo yoʻllari yuk
* Singapore Airlines yuk tashish
* TNT havo yuki
* Volga-Dnepr (shu jumladan AirBridgeCargo boʻlimi)

== Infratuzilma ==
[[Fayl:Schiphol_2006.jpg|thumb|Schipholdagi doʻkonlar]]
Televizorlar, kutubxona va bolalar uchun oʻyin xonasi bilan jihozlangan yaxshi jihozlangan yashash joyidan tashqari, aeroportda turli xil doʻkonlar va restoranlar, shuningdek, bir qator ekspozitsiyalar (jumladan, Rijksmuseum muzeyi) va ularga biriktirilgan savdo nuqtalari mavjud, bu esa qoʻshimcha daromad, turistik jozibadorlik va yoʻlovchilar uchun qulaylik yaratadi. Aeroport savdo markazi „Schiphol Plaza“ deb nomlanadi va undan sayohatchilar ham, mahalliy aholi ham foydalanadi.

Schipholda, shuningdek, marhumning jasadlari joʻnatilishdan oldin yoki kelganidan keyin qayta ishlanadigan va saqlanadigan oʻlikxonaga ega.{{manba kerak|17|12|2017}}.

2006-yil oktabr oyidan boshlab siz Schipholda nikohdan oʻtishingiz va darhol asal oyiga borishingiz mumkin{{manba kerak|17|12|2017}}.

== Temir yoʻl ==
[[Fayl:Schipholspoortunnel1992.jpeg|thumb|1992-yilda tunnel va stansiya qurilishi]]
Nederlandse Spoorwegen (NS), Gollandiya temir yoʻl kompaniyasi, asosiy temir yoʻl stantsiyasiga xizmat koʻrsatadi, undan Amsterdam, [[Gaaga]], [[Utrext]], [[Rotterdam]], [[Eyndxoven]]ga osongina va arzonga borishingiz mumkin. Shu bilan birga, xalqaro tezyurar poyezdlar ham sizni [[Antverpen]], [[Brussel (shahar)|Bryussel]] va [[Parij]]ga olib borishi mumkin boʻlgan ushbu stantsiyada toʻxtaydi. Deutsche Bahn shuningdek, Schiphol- [[Berlin]] reysini amalga oshiradi, u kuniga 6 marta ishlaydi, sayohatning oʻzi taxminan 6,5 soat davom etadi.

== Manbalar ==
{{Manbalar}}

== Havolalar ==

* [http://www.schiphol.nl/ Rasmiy sayt (inglizcha)] [http://www.schiphol.nl/)]{{Oʻlikhavola|date=noyabr 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}

[[Turkum:Pages with unreviewed translations]]
[[Turkum:1916-yil tashkil etilgan aeroportlar]]
[[Turkum:Niderlandiya aeroportlari]]