Radiatsiya yomg'iri
Radiatsiya tushishi ( «чёрный дождь» (yaponcha: 黒い雨 кюрои: яме, кюро́й-я́ме) deb ham ataladi) lìnì kuroi: yame , kuroy-yame ) - kuzatilgan hodisa Xirosima va Nagasaki atom bombalaridan omon qolganlar tomonidan shunday tavsiflangan ) - hamroh bo'lgan hodisalardan biri - turli xil kelib chiqadigan radiatsiya hodisalari (yadro falokati) oqibatlari, yog'ingarchilikning o'ziga xos turi. hodisa maydoni ( atom portlashi, avariya va T. P. ). Ular portlash natijasida atmosferaga ko'tarilgan suyuq va qattiq radioaktiv moddalar suspenziyasi bo'lib, turli xil mikrozarralar - radioaktiv chang, kuyikish, axloqsizlik, tuproq zarralari va vayron bo'lgan tuzilmalar, yog'ingarchilik shaklida tushadi. ta'sir maydoni va havo massasi harakati yo'nalishi bo'yicha. To'qimalari va tashqi ko'rinishi yoqilg'i moyiga o'xshaydi. Ular yiqilishdan keyin darhol va uzoq muddatda barcha tirik mavjudotlarga tahdid soladi.
Ionlashtiruvchi nurlanish manbalari bilan ishlashda muhofaza metodlari Ionlashuvchi nurlanish manbalarini bilan ishlashda radiatsion nurlanish xavfliligini baholashda ochiq, yopiq va aralash turlarga bo‘lib baholanadi. Yopiq manbalar tashqi muxitdan to‘liq ajratilgan bo‘ladi. Bular insonga faqat tashqaridan ta’sir etishi mumkin. Ochiq manba deb shunday agregat holatidagi va qobiqdagi radioaktiv moddalar bo‘lib, atrofga tarqalishi va organizm ichiga tushishi mumkin bo‘lgan holat tushuniladi. Aralashga neytron nurlanish yopiq manbalari kirib, u neytronlar bilan tashqi nurlanish orqali odam organizmiga tushadi va kutilmagan radioaktivlikni hosil qiladi. Yopiq manbalar bilan ishlashda tashqi nurlanishdan himoyalanish talab etiladi. Ochiq radioaktiv moddalar bilan ishlashda tashqi nurlanishdangina himoyalanmay shu bilan birgalikda radioaktiv moddalarni organizmga tushishidan ham himoyalanish talab etiladi. Shuning uchun ishlab chiqarishda ochiq va yopiq ionlashuvchi nurlanishlar bilan ishlash uchun xavfsizlik alohida xavfsizlik talablari ishlab chiqilgan.
Ko‘rsatilgan prinsipdan kelib chiqib radiatsion xavfli obyekt atrofi quyidagi hududlarga bo‘linadi (Rossiya federal qonuni-Radiatsion xavfsizlik to‘g‘risida): I – sanitar-muhofaza (radius 3 km); II – ehtimoliy xavfli zararlanish (radius 30 km); III – kuzatuv (radius 50 km); IV – 100-kilometrlik muhofaza tadbirlarini o‘tkazish hududi. Muhofazaning uchunchi usuli - ekranlashtirish. Favqulodda vaziyatlar vaqtida ekranlashtirish sifatida devorlar, panagohlar va antiradiatsion yopilmalardan foydalaniladi. Ularning turi ionlashtiruvchi manba turiga bog‘liq.Ximoya tadbirlarining xarakteri radioaktiv ifloslanish darajasiga bog‘liq. Qaerdaki aholi uchun samara do‘zasi 1 mZv/yil dan kam bo‘lsa u hudud radioaktiv ifloslanish zonasiga kirmaydi. Undan yuqori ifloslanish darajasida quyidagi muhofaza tadbirlari o‘tkaziladi: - radiatsion nazorat zonasi –1 dan 5 mZv/yil gacha. Majburiy radiatsion nazorat o‘tkaziladi. Bunda atrof-muhit ifloslanishi, qishloq xo‘jaligi mahsulotlari va aholini nurlanish dozasi tekshiruvda bo‘ladi. Radiatsiyaga qarshi choralar optimallashtirish prinsipi bo‘yicha o‘tkaziladi. - aholini cheklangan ko‘chirish zonasi – 5 dan20 mZv/yil. Yuqorida ko‘rsatilgan choraga qo‘shimcha aholini sog‘ligiga radiatsiya xavfi to‘g‘risida tushuntiriladi. - ixtiyoriy ko‘chiriluvchilar zonasi– 20 dan50 mZv/yil. Tibbiy radiatsion ximoya choralari o‘tkaziladi. Ixtiyoriy ko‘chirilganlarga yordam ko‘rsatiladi. - ko‘chirish zonasi (foydalanmaydigan zona)– 50 mZv/yil dan yuqori. Aholini doimiy yashashiga yo‘l qo‘yilmaydi, boshqa faoliyatlar maxsus dalolatnomalar asosida yuritilishi mumkin. Bu joyda monitoring yuritiladi, shaxsiy dozimetrik nazorat olib boriladi.
Lokal radiatsion ifloslanish aniqlangan holatda 2 bosqichli, tadqiqot va aralashuv bajariladi.
- Tadqiqot darajasi 1 dan 3 mZv/yil. Bunda 70 yilga kutiladigan yillik samara dozasi tadqiq etiladi.
- Aralashuv darajasi – 0,3 mZv/yildan yuqori.
Aholi nurlanishini chegaralash maqsadida himoya tadbirlari talab etiladi.
Tarixiy kontekst va oqibatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yaponiyaning Xirosima shahri 1945-yil 6-avgust, dushanba kuni ertalab atom bombasi bilan urilgan. 16 kilotonli portlashga o'xshash portlash zarba to'lqini va gamma nurlanishini butun hududga (ifloslanish zonasi) kirib boradigan 300 000 daraja haroratli termal nurlanishga olib keldi. Portlash manbasidan uzoqda joylashgan turli binolarda, portlashdan so'ng, konstruktsiyalarda yoriqlar paydo bo'lib, bu teshiklar orqali "qora yomg'ir" - radioaktiv moddalar zarralari - portlash mahsulotlarining kirib kelishiga yordam berdi va bu erda ko'rinadigan qora iz qoldirdi. devorlar. Mutaxassislar bu izlarni o‘rganar ekan, yadroviy portlash natijasida ma’lum miqdorda radioaktiv parchalanishni aniqladilar.
Taxminan 120 000 kishi portlash va davom etayotgan yong'inlardan zarar ko'rdi, yomg'irdan ifloslangan suv yaradorlar va tirik qolganlarning chanqog'ini qondirish uchun asosiy suv manbai sifatida ishlatilgan. Jabrlanganlar portlash paytida olingan halokatli dozadan muqarrar o'lganlar va tirik qolgan, ammo radioaktiv muhit ta'sirining zararli ta'siridan oylar yoki yillar o'tib vafot etganlarga bo'lingan. Bemorlar orasida seziladigan eng dahshatli oqibatlardan biri shu paytgacha qayd etilgan eng yuqori tana harorati (40 ° C dan yuqori) edi. Portlashdan keyin ommaviy ravishda paydo bo'lgan boshqa alomatlar diareya, kallik va teri ostidagi binafsha rangli dog'lar edi.
Nurlanishning odam organizmidagi belgilari quyidagilar::
1) dispeptik: anoreksiya, qusish, ich ketishi, ichaklardagi o‘zgarishlar;
2) neyromotor: tez toliqish, apatiya, umumiy bo‘shashish;
3) neyrososudistыmi: terlash, qon bosimini pasayishi, bosh og‘rig‘i, arterialnaya gipotenziya;
4) alohida to‘qimalarda ta’sirni hosil bo‘lishi, slizistыx, so’lak bezi, teri va b.
1955 yildan beri Xirosima tinchlik memorial muzeyi portlash joyidan olingan fotosuratlar va buyumlar bilan voqea qurbonlarini yodga oldi. Devorda “qora yomg‘ir” izlari saqlanib qolgan binoning bir parchasi tashrif buyuruvchilar uchun namoyish etilmoqda.
Toyoko Kubota[tahrir | manbasini tahrirlash]
Xirosima tinchlik yodgorligi muzeyining eng xarakterli eksponatlaridan biri bomba panohiga yugurishga urinib, “qora yomg‘ir” ostida qolgan 16 yoshli Toyoko Kubotaning ko‘ylagidir.
Portlash sodir bo'lgan kuni Toyoko Osakaning Nishi-ku hududidagi o'rta maktab darslarida qatnashayotgan edi. Portlash vaqtida u binoning ikkinchi qavatida bo‘lib, tanasiga qulab tushgan bino vayronalari ostida siqilgan. Qiyinchilik bilan u binodan chiqib, boshpana oladigan joyga borishga harakat qildi, charchoq va zarba tufayli yomg'irdan butunlay ho'l bo'lib, erga yiqildi.
Toyoko Kubota falokatdan omon qolishga muvaffaq bo'ldi. Xarakterli jihati shundaki, u kiygan koʻylak oʻsha paytdagi yomgʻir tufayli yuzaga kelgan qora tumanga botgan, kiyimni qanday yuvishga urinmasin, rangi oʻz holiga qaytmagan, natijada u koʻylaklarga hadya qilingan. muzey. Qayd etish joizki, ushbu va muzeydagi boshqa ashyolarda halokat sodir bo‘lganiga 70 yildan ko‘proq vaqt o‘tganiga qaramay, radiatsiya qoldiq miqdori saqlanib qolgan. Bu yadroviy ta'sirlarning vaqt o'tishi bilan davom etayotganidan dalolat beradi.
Madaniyatda aks ettirish[tahrir | manbasini tahrirlash]
- – Chanqagan ayol qora yomg‘irni og‘zi bilan tutadi. Akiko Takakura tomonidan chizilgan rasm. Mana, rassom o'z ishi haqida nima dedi:
Через некоторое время пошёл дождь. Чёрный, чёрный дождь. Огромные капли. Люди вытягивали лица вверх и открывали рты, чтобы поймать капли. Горячие тела, очень горячие, как огненные шары. Им нужна была вода.
Yaponiya tasviriy san'atida "qora yomg'ir" hodisasi yadro urushining dahshatli tajribasini aks ettiruvchi rasmlarda o'z aksini topdi. Yozuvchi va rassomlarning turli adabiy va grafik asarlari Yaponiyadagi atom portlashlari voqealarini aks ettiradi. Ushbu tarixiy lahza voqealarini hikoya qiluvchi hikoyaviy asarlar orasida Masuji Ibusening "Qora yomg'ir" filmi alohida ajralib turadi, keyinchalik u 1989 yilda xuddi shu nomdagi "Qora yomg'ir" nomli badiiy film sifatida moslashtirilgan.