Quyi Mesopotamiya sahifasining manbasini koʻrish


'''Quyi Mesopotamiya'''<ref>{{Kitob manbasi|url=https://books.google.com/books?id=G1GPBAAAQBAJ&q=lower+mesopotamia&pg=PR8-IA7|title=Prehistory in Northeastern Arabia - Abdullah Hassan Masry - Google Książki|date=19-sentabr 2014-yil|accessdate=30-aprel 2018-yil|isbn=9781317848059|last=Masry|first=Abdullah Hassan}}</ref><ref>{{Veb manbasi|url=https://svs.gsfc.nasa.gov/stories/Mesopotamia_20010815/mesopotamia.pdf|sarlavha=meso toc|qaralgan sana=30-aprel 2018-yil}}</ref> — [[Mesopotamiya|Mesopotamiyaning]] tarixiy hududi. U [[Iroq|Iroqning]] [[Allyuvial tekisliklar|allyuvial tekisligida]] Hamrin togʻlaridan [[Fors koʻrfazi|Fors koʻrfazi]] yaqinidagi Fav yarim oroliga qadar joylashgan.

Oʻrta asrlarda u  faqat janubiy allyuvial tekislikni oʻz ichiga olgan{{sfn|Le Strange|1905}} '''''Savad''''' va [[Jazira|al-Jazira]] al-sflia („Quyi Jazira“) nomi bilan ham tanilgan<ref>{{Kitob manbasi|url=https://books.google.com/books?id=lQbcCwAAQBAJ&q=lower+mesopotamia+al-iraq+arabi&pg=PA330|title=History of the Arabs|isbn=9781137039828|last=Hitti|first=Philip K.|date=26-sentabr 2002-yil}}{{Oʻlikhavola|date=fevral 2023 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Quyi Mesopotamiya [[Shumer]] va [[Bobil (davlat)|Bobilning]] vatani edi<ref>{{Veb manbasi|url=http://maajournal.com/Issues/2016/Vol16-4/Full14.pdf|sarlavha=Study|ish=maajournal.com|qaralgan sana=2022-11-10|arxivsana=2018-04-09|arxivurl=https://web.archive.org/web/20180409212903/http://maajournal.com/Issues/2016/Vol16-4/Full14.pdf}}</ref>. 

== Delimitatsiya ==
Oʻrta asr arab geograflari Iroq va [[Jazira|Yuqori Mesopotamiya]] (Jazira) oʻrtasidagi shimoliy chegarani Frot boʻyidagi ''Anbardan'' [[Dajla]] boʻyidagi Tikritgacha boʻlgan chiziqqa joylashtirganlar, keyinchalik u Tikritdan gʻarb tomon oʻtgan chiziqqa koʻchirildi. Chegara Frot daryosi boʻyidagi  Anbardan Iroqqacha boʻlgan shahrlarni oʻz ichiga olgan{{sfn|Le Strange|1905}} . 

== Geografiyasi ==
Tikrit shimolidan Hamrin togʻlari yaqinida [[Allyuvial tekisliklar|allyuvial tekislik]] boshlanadi va [[Fors koʻrfazi|Fors koʻrfaziga]] qadar choʻziladi. Bu yerda [[Dajla]] va [[Furot (daryo)|Frot]] koʻp joylarda tekislik sathidan yuqorida joylashgan va butun hudud ikki daryo va qanot kanallari bilan oʻralgan [[Delta|daryo deltasidir]] . Iroqning janubi-sharqiy qismi ham daryolar bilan toʻyingan toʻlqinli [[Koʻl|koʻllar]] bilan ajralib turadi. Juda katta maydon ({{Convert|15000|km2|mi2|abbr=on|disp=or}}) Al-Qurnadagi ikki daryoning qoʻshilish joyidan biroz yuqoriroqda va Dajlaning sharqida Eron chegarasidan tashqarida choʻzilgan botqoqlik  boʻlib, Hammar koʻli deb nomlanadi, u asrlar davomidagi suv toshqini va etarli darajada drenajlash natijasida yuzaga kelgan. Uning koʻp qismi doimiy botqoqdir, lekin baʼzi qismlari qish boshida quriydi, boshqa qismlari esa faqat kuchli toshqin yillarida botqoqlikka aylanadi.

Dajla va Frot suvlari ularning qoʻshilish joyidan yuqorida koʻp loy bilan toʻldirilganligi sababli, [[sugʻorish]] va tez-tez sodir boʻladigan suv toshqinlari delta hududining koʻp qismida katta miqdordagi loyli tuproqlarni toʻplaydi. Shamolli loy choʻkindilarning umumiy choʻkishiga hissa qoʻshadi. Hisob-kitoblarga koʻra, delta tekisliklari bir asrda qariyb yigirma santimetr tezlikda hosil boʻlgan. Baʼzi hududlarda katta toshqinlar vaqtinchalik koʻllarda oʻttiz santimetrgacha loyqa choʻkmalarga olib keladi.

Dajla va Frot daryolarida ham koʻp miqdorda [[Osh tuzi|tuzlar]] mavjud. Bular ham baʼzan haddan tashqari sugʻorish va suv toshqini tufayli yerga tarqaladi. Yuqori suv sathi, yomon sirt va yer osti drenajlari tuzlarni tuproq yer  yuzasi yaqinida toʻplashga moyildir. Umuman olganda, tuproqning shoʻrlanishi Bagʻdod janubidan Fors koʻrfaziga qadar oshadi va Amara janubidagi mintaqada hosildorlikni keskin cheklaydi. Shoʻrlanish Iroqning markaziy qismida, Bagʻdodning janubi-gʻarbidagi Milh koʻli deb nomlanuvchi katta koʻlda aks etadi. Milh koʻlining shimolida  yana ikkita yirik koʻl bor: Tartar koʻli va Habbaniyah koʻli.

== Yana qarang ==

* Iroqdagi Umayyad gubernatorlari roʻyxati

== Manbalar ==
<references group="" responsive="1"></references>

== Manbalar ==

*  
[[Turkum:Yaqin Sharq tarixi]]
[[Turkum:Tarixiy viloyatlar]]