Pele sahifasining manbasini koʻrish

{{Infobox person <!-- SEE TALK PAGE FOR DISCUSSION -->
| ismi                     = <!-- boʻsh qoldirilganda maqola sarlavhasiga oʻrnatiladi -->
| tasvir                   = Pele con brasil (cropped).jpg
| izoh                     = 1970-yilda Pelé [[Braziliya milliy futbol terma jamoasi|Braziliya]] bilan 
| tavallud_paytidagi_ismi  = Edson Arantes do Nascimento
| tavallud_sanasi = {{birth date|1940|10|23|df=y}}{{refn|group=note|According to Pelé, his birth certificate listed 21 October 1940 incorrectly.<ref>{{Cite web |date=29 December 2022 |title=Pelé, who rose from a Brazilian slum to become the world's greatest soccer player, dies at 82 |url=https://www.latimes.com/obituaries/story/2022-12-29/pele-soccer-brazil-dies-obit |access-date=29 December 2022 |website=Los Angeles Times |archive-date=29 December 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20221229185702/https://www.latimes.com/obituaries/story/2022-12-29/pele-soccer-brazil-dies-obit |url-status=live }}</ref>}}
| tavallud_joyi  = [[Três Corações]], Brazil
| vafot_sanasi   = {{Death date and age|2022|12|29|1940|10|23|df=y}}
| vafot_joyi     = [[São Paulo]], Brazil
| resting_place  = [[Memorial Necrópole Ecumênica]], Santos, São&nbsp;Paulo
| height         = {{height|m=1.73}}
| kasbi          = {{hlist|Futbolchi|Siyosatchi}}
| turmush_oʻrtogʻi = {{plainlist|
* {{marriage|Rosemeri dos Reis Cholbi|1966|1982|reason=div}}
* {{marriage|Assíria Lemos Seixas|1994|2008|reason=div}}
* {{marriage|Marcia Aoki|2016}}
}}
| bolalari       = 7 ta, shu jumladan[[:en:Edinho (footballer, born 1970)|Edinho]] and [[Joshua Nascimento]]
| imzosi         = Firma de Pelé.svg
| signature_size = 110x110px
| otasi          = [[Dondinho]]
| qarindoshlari  = [[Zoca]] (Aka)
| modul          = {{Futbolchi
| embed          = yes
| header-color   = lavender
| position       = [[Hujumchi (futbol)|Hujumchi]], [[Yarim himoyachi|Vinger]]
| youthyears1    = 1953—1956
| youthclubs1    = [[:en:Bauru Atlético Clube|Bauru]]
| yillar1        = 1956—1974
| yillar2        = 1975—1977
| klublar1       = [[:en:Santos FC|Santos]]
| klublar2       = [[:en:New York Cosmos (1970–1985)|New York Cosmos]]
| isht1          = 583<!--OʻZGARTIRIShDAN AVVAL OʻQING: Bu ma’lumot qutisi PER [[WP:FOOTY/Players]] boʻyicha shtat va ligadao'tkazilgan oʻyinlarni hisobga oladi, Pele „Santos“ safida 1000 dan ortiq oʻyinda 1000 dan ortiq gol urgani haqidagi koʻp iqtibos keltiriladigan statistika ham oʻyinlarida va norasmiy oʻyinlarda hisoblanadi. Bu yerda u natijalar koʻrsatilmasligi kerak. Bunga Rio-San-Paulu tarkibida oʻtkazilgan o'yinlarni oʻz ichiga olmaydi -->
| gollar1 = 569<!--OʻZGARTIRIShDAN AVVAL OʻQING: Bu ma’lumot qutisi PER [[:en:WP:FOOTY/Players]] boʻyicha shtat va liga gollarini hisobga oladi, Pele „Santos“ safida 1000 dan ortiq oʻyinda 1000 dan ortiq gol urgani haqidagi koʻp iqtibos keltiriladigan statistika ham kubok oʻyinlarida va norasmiy oʻyinlarda hisoblanadi. Bu yerda u natijalar koʻrsatilmasligi kerak. Bunga Rio-San-Paulu gollari kirmaydi-->
| isht2          = 64
| gollar2        = 37
| totalcaps      = 647
| totalgoals     = 606
| milliyyillar1  = 1957—1971
| milliyjamoa1   = [[Braziliya milliy futbol terma jamoasi|Braziliya]]
| milliyisht1    = 92
| milliygollar1  = [[Pele tomonidan terma jamoada kiritilgan gollar roʻyxati|77]]
| modul2            = {{Medal
| embed       = yes
{{sport|[[Association football|football]]}}
{{MedalCountry|{{fb|Brazil}}}}
{{MedalComp|[[FIFA World Cup]]}}
{{Medal|Oltin|[[1958 FIFA World Cup|1958 Sweden]]|}}
{{Medal|Oltin|[[1962 FIFA World Cup|1962 Chile]]|}}
{{Medal|Oltin|[[1970 FIFA World Cup|1970 Mexico]]|}}
{{MedalCompetition|[[Copa América|South American Championship]]|}}
{{Medal|RU|[[1959 South American Championship (Argentina)|1959 Argentina]]|}}
}}}}
| modul3            = {{Davlat arbobi bilgiqutisi
| embed       = yes
| lavozim = 1-[[:en:Ministry of Sports (Brazil)|Sport vaziri]]
| boshlanish davri  = 1995-yil 1-yanvar
| tugash davri      = 1998-yil 30-aprel
| prezident= [[Fernando Henrique Cardoso]]
| oʻtmishdoshi  = ''Yangi tashkil etilgan''
| vorisi = [[Rafael Greca]] {{avoid wrap|(<!-- -->Sport va turizm vaziri)}}
}}
}}

'''Pele''' (''Edson Arantis du Nasimentu'') ([[1940-yil]] [[21-oktabr]], Tres-Korasoyns, Minas-Jerays [[shtat]]<nowiki/>i — [[2022-yil]] [[29-dekabr]]) — [[Braziliyaliklar|braziliyalik]] [[futbolchi]]. 3 karra jahon chempioni ([[1958]], [[1962]], [[1970]]). [[1956]]-[[1974]]-yillarda „''[[Santos (klub)|Santos]]''“ klubida, [[1957]]-[[1970]]-yillarda [[Braziliya milliy futbol terma jamoasi|Braziliya terma jamoasi]] tarkibida oʻynagan. „''Santos''“ futbolchilari bilan birga ''[[Janubiy Amerika chempionlari kubogi]]'' va [[qitʼalararo kubok]] egasi (1962, 1956). 1957—1977-yillarda 1300 ga yaqin toʻp ([[futbol tarixi]]<nowiki/>da [[rekord]] natija) kiritgan. „''Futbol qiroli''“ nomi bilan mashhur. Turli mamlakatlarda unga bagʻishlab 90 dan ortiq [[qoʻshiq]] toʻqilgan. „''Mening hayotim va ajoyib oʻyin''“ ([[1977]]) [[kitob]]<nowiki/>ining [[Muallif|muallifi]]<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>.

Pele oʻyinchi sifatida uch marta [[Jahon chempionatining barcha g'oliblari|jahon chempion]]<nowiki/>ligini qoʻlga kiritgan dunyodagi yagona futbolchi. Toʻrtta jahon chempionati ishtirokchisi. [[1970-yil]]<nowiki/>gi jahon chempionatining eng yaxshi futbolchisi. 1958-yilgi jahon chempionatining eng yaxshi yosh futbolchisi . [[1973-yil]] [[Janubiy Amerika]]<nowiki/>ning eng yaxshi futbolchisi. Ikki marta jahon chempionatlarining ramziy terma jamoalari aʼzosi. Qitʼalararo kubok va [[Libertadores kubogi]]<nowiki/>ning ikki karra gʻolibi, [[qitʼalararo chempionlar Superkubogi]] gʻolibi , [[San-Paulu (maʼnolari)|San-Paulu]] shtatining oʻn karra chempioni , [[Rio San-Paulu turniri]]<nowiki/>ning toʻrt karra gʻolibi.

[[FIFA]] futbol komissiyasiga koʻra XX asrning eng yaxshi futbolchisi. Tashkilotning rasmiy saytida ovoz berish orqali Pele XX asrdagi ikkinchi eng yaxshi futbolchi. U [[Xalqaro olimpiada qoʻmitasi|Xalqaro Olimpiya Qoʻmitasi]] maʼlumotlariga koʻra ham XX asrning eng yaxshi sportchisi hisoblanadi.

Pele [[Time (jurnal)|Time jurnali]] boʻyicha dunyodagi eng nufuzli 100 kishidan biri. U sportdagi ajoyib yutuqlari uchun [[Braziliya oltin medali]] bilan taqdirlangan. 1995-1998 yillarda Braziliya sport vaziri lavozimida ishlagan.

2022-yil 29-dekabrda uzoq davom etgan [[xastalik]]<nowiki/>dan soʻng 82 yoshida [[shifoxona]]<nowiki/>da vafot etdi<ref>{{Veb manbasi|url=https://kun.uz/25532663|sarlavha=https://kun.uz/25532663}}</ref>.

== Shaxsiy hayoti ==
1966-yilda Pele Rosemerie dos Reis Cholbi bilan turmush qurdi. Ular uchta farzand koʻrishdi: Kelly Christina (1967), Edson (1970) va Jennifer (1978). Pele va Rozmeri 1982-yilda ajrashgan. 1994-yilda Pele ikkinchi marta turmush qurdi. Rafiqasi Assuriya Lemos Seixas bilan 2008-yilgacha yashadi. 2008-yilda juflik ajrashdi. Ularning bu nikohdan Joshua va Selest ismli egizaklari bor. 2016-yil iyul oyida u uchinchi marta, yapon millatiga mansub 50 yoshli braziliyalik ishbilarmon ayol Marsiya Sibeli Aoki bilan tumush qurdi.
== Kasallik va oʻlim ==
2021-yil sentabrida Pele yo‘g‘on ichakning o‘ng tomonidagi o‘simtani olib tashlash uchun operatsiya qilindi. 2022-yilning yanvarida Pele kimyoterapiya bilan davolanishi malum qilindi. 2022-yil 29-dekabrda u Braziliyaning Morumbi tumanida ogʻir va uzoq davom etgan kasallikdan soʻng 82-yoshida vafot etdi. Pele vafoti munosabati bilan Braziliyada uch kunlik motam eʼlon qilindi. Futbolchi bilan xayrlashuv 2023-yil 2-yanvar kuni kunduzi " Santos " klubi — Vila Belmiro stadionida bo‘lib o‘tadi, mahalliy nashrlarning yozishicha, jasad solingan tobut maydon markaziga o‘rnatiladi. U Santos shahridagi Vertikal qabristonga dafn etiladi.

== Karyera ==

<div style="overflow-x:auto;">
{| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align: center;"
|+Santos Futbol klubi
|-
!scope="col" rowspan="3"|Klub
!scope="col" rowspan="3"|Mavsum
!scope="col" colspan="2" rowspan="2"|[[Campeonato Paulista]]
!scope="col" colspan="2" rowspan="2"|[[Torneio Rio-São Paulo|Rio-São Paulo]]
!scope="col" colspan="2" rowspan="2"|[[Campeonato Brasileiro Série A]]
!scope="col" colspan="2" rowspan="2"|Mahalliy musobaqalar.
Jami
!scope="col" rowspan="23"|
!scope="col" colspan="4"|Xalqaro musobaqalar
!scope="col" colspan="2" rowspan="2"|Jami
|-
!scope="col" colspan="2"|[[Copa Libertadores]]
!scope="col" colspan="2"|[[Qitʼalararo kubok]]
|-
!scope="col"| Oʻyinlar
!scope="col"|Gollar
!scope="col"|Oʻyinlar
!scope="col"|Gollar
!scope="col"|Oʻyinlar
!scope="col"|Gollar
!scope="col"|Oʻyinlar
!scope="col"|Gollar
!scope="col"|Oʻyinlar
!scope="col"|Gollar
!scope="col"|Oʻyinlar
!scope="col"|Gollar
!scope="col"|Oʻyinlar
!scope="col"|Gollar
|-
|rowspan="20"|[[Santos FC|Santos]]
|[[1956 Santos FC season|1956]]
|0*||0*||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||1||1||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||1||1
|-
|[[1957 Santos FC season|1957]]
|14+15*||19+17*||9||5||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||38*||41*||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||38*||41*
|-
|[[1958 Santos FC season|1958]]
|38||58||8||8||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||46||66||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||46*||66*
|-
|[[1959 in Brazilian football|1959]]<ref>{{cite web|url=http://www.rsssfbrasil.com/tablesae/cbr1959.htm|title=Brazil Cup 1959|last1=Pontes|first1=Ricardo|last2=Bovi Diogo|first2=Julio|publisher=RSSSF Brazil|date=9 February 2009|access-date=16 June 2014}}</ref>
|32||45||7||6||4*||2*||39||51||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||43*||53*
|-
|[[1960 in Brazilian football|1960]]<ref>{{cite web|url=http://www.rsssfbrasil.com/tablesae/cbr1960.htm|title=Brazil Cup 1960|last1=Pontes|first1=Ricardo|last2=Bovi Diogo|first2=Julio|publisher=RSSSF Brazil|date=18 June 2009|access-date=16 June 2014}}</ref>
|30||33||3||0||0||0||33||33||0||0||0||0||33*||33*
|-
|[[1961 Santos FC season|1961]]
|26||47||7||8||5*||7||33||55||0||0||0||0||38*||62*
|-
|[[1962 in Brazilian football|1962]]
|26||37||0||0||5*||2*||26||37||4*||4*||2||5||37*||48*
|-
|[[1963 in Brazilian football|1963]]<ref>{{cite web|url=http://www.rsssfbrasil.com/tablesae/cbr1963.htm|title=Brazil Cup 1963|last1=Pontes|first1=Ricardo|last2=Bovi Diogo|first2=Julio|publisher=RSSSF Brazil|date=18 June 2009|access-date=16 June 2014}}</ref>
|19||22||8||14||4*||8||27||36||4*||5*||1||2||36||51*
|-
|[[1964 in Brazilian football|1964]]
|21||34||4||3||6*||7||25||37||0*||0*||0||0||31*||44*
|-
|[[1965 in Brazilian football|1965]]
|28||49||7||5||4*||2*||39||54||7*||8||0||0||46*||64*
|-
|[[1966 in Brazilian football|1966]]
|14||13||0*||0*||5*||2*||14*||13*||0||0||0||0||19*||15*
|-
|[[1967 in Brazilian football|1967]]
|18||17||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||14*||9*||32*||26*||0||0||0||0||32*||26*
|-
|[[1968 in Brazilian football|1968]]
|21||17||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||17*||12*||38*||28*||0||0||5||1||43*||30*
|-
|[[1969 in Brazilian football|1969]]
|25||26||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||12*||12*||37*||38*||0||0||0||0||37*||38*
|-
|[[1970 in Brazilian football|1970]]
|15||7||style="background:silver"| ||style="background:silver"|
||13*||4*||28*||11*||0||0||0||0||28*||11*
|-
|[[1971 in Brazilian football|1971]]
|19||6||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||21||1||40||7||0||0||0||0||40||7
|-
|[[1972 in Brazilian football|1972]]
|20||9||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||16||5||36||14||0||0||0||0||36||14
|-
|[[1973 in Brazilian football|1973]]
|19||11||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||30||19||49||30||0||0||0||0||49||30
|-
|[[1974 in Brazilian football|1974]]
|10||1||style="background:silver"| ||style="background:silver"| ||17||9||27||10||0||0||0||0||27||10
|-
!Umumiy
!410!!468!!53!!49!!173*!!101*!!636*!!618*!!15!!17!!8!!8!!659!!643
|}</div>
{| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center;"
|+New-York Cosmos rekordlari
|-
!scope="col" rowspan="2" style="width:100px;"|Klub
!scope="col" rowspan="2"|Mavsum
!scope="col" colspan="2"|[[North American Soccer League (1968–1984)|Liga]]
!scope="col" colspan="2"|Post mavsumi
!scope="col" colspan="2"|Boshqalar
!scope="col" colspan="2"|Jami
|-
!scope="col"|Oʻyinlar
!scope="col" |Gollar
!scope="col" |Oʻyinlar
!scope="col" |Gollar
!scope="col" |Oʻyinlar
!scope="col" |Gollar
!scope="col" |Oʻyinlar
!scope="col" |Goals
|-
|rowspan="3"|[[New York Cosmos (1970–1985)|New York Cosmos]]
|[[1975 New York Cosmos season|1975]]
|9||5||colspan="2"|-||14||12||23||17
|-
|[[1976 New York Cosmos season|1976]]
|22||13||2||2||18||11||42||26
|-
|[[1977 New York Cosmos season|1977]]
|25||13||6||4||11||6||42||23
|-
!colspan="2"|Jami
!56!!31!!8!!6!!43!!27!!107!!66
|}

=== Xalqaro ===
92 ta rasmiy o‘yinda 77 ta gol urgan Pele futbol bo‘yicha Braziliya terma jamoasining eng yaxshi to‘purari hisoblanadi <ref name= "dayinhistory">{{cite web|title=Pele helps Brazil to World Cup title|url=http://www.history.com/this-day-in-history/pele-helps-brazil-to-world-cup-title|publisher=[[History (U.S. TV channel)|History]]|access-date=18 July 2017}}</ref><ref>{{cite news |title=Lionel Messi Equals World Cup Record Set By Cristiano Ronaldo And Pele |url=https://www.si.com/fannation/soccer/futbol/news/lionel-messi-equals-world-cup-record-of-cristiano-ronaldo-pele |access-date=20 December 2022 |work=Sports Illustrated}}</ref>.

{| class="wikitable plainrowheaders" style="text-align:center"
|+Xalqaro rekord
|-
!scope="col"|Jamoa
!scope="col"|Yil
!scope="col"|Oʻyin
!scope="col"|Gollar
!scope="col"|Oʻrtacha gol
|-
!scope="row" rowspan="15" |Braziliya
|1957
|2||2||1.00
|-
|1958
|7||9||1.28
|-
|1959
|9||11||1.22
|-
|1960
|6||4||0.67
|-
|1961
|0||0||—
|-
|1962
||8||8||1.00
|-
|1963
|7||7||1.00
|-
|1964
|3||2||0.67
|-
|1965
|8||9||1.12
|-
|1966
|9||5||0.55
|-
|1967
|0||0||—
|-
|1968
|7||4||0.57
|-
|1969
|9||7||0.77
|-
|1970
|15||8||0.53
|-
|1971
|2||1||0.50
|-
! colspan="2" |Umumiy
!92||77||0.84
|}

=== Xulosa ===

Pelening gollar va o‘yinlar statistikasi manbalar orasida asosan o‘rtoqlik o‘yinlari tufayli farqlanadi. RSSSF taʼkidlashicha, Pele 851 ta rasmiy oʻyinda 778 ta gol urgan.<ref name="prolific">{{cite web|url=http://www.rsssf.com/players/prolific.html#pele|title=Prolific Scorers Data|publisher=Rec.Sport.Soccer Statistics Foundation|last=Kolos|first=Vladimir|date=2 February 2021|access-date=13 February 2021}}</ref> Quyidagi jadval RSSSF (2021) ning soʻnggi eʼloniga asoslangan.

{| class="wikitable" style="text-align:center"
|-
!Jamoa
! Oʻyinlar
! Gollar
|-
! Santos FC
| 666
| 644
|-
! New York Cosmos
| 64
| 37
|-
! Brazil
| 92
| 77
|-
! Milliy jamoa
| 4
| 4
|-
! São Paulo
| 15
| 12
|-
! Boshqa jamoalar
| 5
| 2
|-
! Umumiy
| '''851'''
| '''778'''
|}

== Filmografiya ==
{| class="wikitable sortable plainrowheaders"
|+
|-
!scope="col"| Yil
!scope="col"| Nomi
!scope="col"| Rol
!scope="col"| Izoh
|-
|1969
!scope="row"|''Os Estranhos''
| Plínio Pompeu
| Televizion serial
|-
|1971
!scope="row"|''O Barão Otelo no Barato dos Bilhões''
| Doktor Arantes
|
|-
|1972
!scope="row"|''A Marcha''
| Chico Bondade
|
|-
|1981
!scope="row"|''[[Escape to Victory]]''
| Kapral Luis Fernandes
|
|-
|1983
!scope="row"|''A Minor Miracle''
| Oʻzi
|
|-
|1985
!scope="row"|''Pedro Mico''
|
|
|-
|1986
!scope="row"|''[[Hotshot (film)|Hotshot]]''
| Santos
|
|-
|1986
!scope="row"|''[[Os Trapalhões e o Rei do Futebol]]''
| Nascimento
|
|-
|1989
!scope="row"|''[[Solidão, Uma Linda História de Amor]]''
|
|
|-
|2001
!scope="row"|''[[Mike Bassett: England Manager]]''
|Oʻzi
|
|-
|2016
!scope="row"|''[[Pelé: Birth of a Legend]]''
| Mehmonxona qabulxonasida oʻtirgan odam
| Kameo
|}


==Izohlar==
<references group="note"/>
== Manbalar ==
{{manbalar}}
== Havolalar == 
* {{FIFA player|63869|Pelé}}
* [https://web.archive.org/web/20090108154314/http://national.soccerhall.org/famers/edson_nacmento.htm Pelé] at National Soccer Hall of Fame
* [https://web.archive.org/web/20091120182603/http://www.life.com/image/first/in-gallery/32492/pele-a-legend-looks-back Pelé: A Legend Looks Back] – slideshow by [[Life (magazine)|''Life'' magazine]]
* [https://www.rsssf.org/miscellaneous/pele-intlg.html List of Goals for Brazil]
* [http://www.santosfc.com.br/pele/ Pelé] at Santos official website
* [http://www.planetworldcup.com/LEGENDS/pele.html Pelé] at Planet World Cup
{{OʻzME}}
{{Pelé}}
{{Navboxes
| title = Braziliya terma jamoasi tarkibi
| bg = #FFDF00
| fg = #008000
| bordercolor = blue
|list1=
}}
{{Navboxes top
|title= Mukofotlar
|bg= gold
|fg= navy
}}
{{Golden Foot mukofoti sohiblari}}
{{FIFA 100}}
{{FIFA Jahon chempionati orzular jamoasi}}
{{FIFA Jahon chempionati eng yaxshi yosh oʻyinchi mukofoti}}
{{IFFHS barcha davrlarning Jahondagi erkaklar boʻyicha orzular jamoasi}}
{{Oltin toʻp orzular jamoasi}}
{{20-asrning jahon terma jamoasi}}
{{FIFA Jahon chempionati barcha davrlar terma jamoasi}}
{{BBC — Jahon sporti yulduzlari}}
{{IFFHS 20-asrning erkaklar boʻyicha jahon terma jamoasi}}

{{Navboxes bottom}}
{{Portal bar|Futbol|Braziliya}}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Pele}}
[[Turkum:Pele]]
[[Turkum:1940-yilda tugʻilganlar]]
[[Turkum:2022-yilda vafot etganlar]]
[[Turkum:Braziliyalik erkak futbolchilar]]
[[Turkum:Futboldagi erkak hujumchilar]]
[[Turkum:1958-yilgi FIFA Jahon chempionati oʻyinchilari]]
[[Turkum:1962-yilgi FIFA Jahon chempionati oʻyinchilari]]
[[Turkum:1966-yilgi FIFA Jahon chempionati oʻyinchilari]]
[[Turkum:1970-yilgi FIFA Jahon chempionati oʻyinchilari]]
[[Turkum:Santos F.C. futbolchilari]]
[[Turkum:Braziliya milliy futbol terma jamoasi erkak futbolchilari]]
[[Turkum:Futbol boʻyicha jahon chempionlari]]
[[Turkum:FIFA 100]]
[[Turkum:Erkak futbolchilar]]