Oʻzini oʻldirish sahifasining manbasini koʻrish

[[Tasvir:Edouard Manet 059.jpg|thumb|220px|[[Edouard Manet]]: ''Oʻzini oʻldirish'', 1877]]
'''Oʻzini oʻldirish''', '''oʻz joniga qasd qilish''', '''xudkushlik''' yoki '''suitsid''' ({{lang-la|sui caedere}}) oʻz [[hayot]]iga oʻz ixtiyori bilan chek qoʻyishdir.

Oʻzini oʻldirishlikka jamiyatning munosabati [[din]], [[shaʼn]] hamda [[hayot maʼnosi]] mavzulariga aloqador boʻlib kelgan. Aksar dinlar, masalan, [[Yahudiylik]], [[Xristianlik]], [[Islom]], [[Buddizm]], [[Hinduizm]] kabilar oʻzini oʻldirishi qoralashadi va [[gunoh]] deb baholashadi; biroq baʼzi islomiy va xristian sektalar [[xudkush bomba hujumlari]]ni oqlashadi, ularni bajarganlarga [[shahid]] statusini vaʼda etishadi. [[Yaponiya]]dagi [[samuray]]lar davrida esa [[seppuku|oʻzini oʻldirish]] oʻz shaʼnini himoya qilish maqsadida bajarilgan va ijobiy baholangan. Shuningdek [[Ikkinchi Jahon Urushi|urush]] vaqtida [[kamikaze]]lik harbiy qahramonlik deya koʻrilgan.

Oʻzini oʻldirish jamiyatda hamon qattiq qoralanadi; biroq bedavo kasallikka chalingan bemorlarning tibbiy yordamni qabul qilmay qoʻyish yoki [[evtanaziya]]ni tanlash huquqi bahs ostidadir.

Zamonaviy [[tibbiyot]] odatda oʻzini oʻldirishni ruhiy nosogʻlomlikka yoʻyadi va bunday kishilarga [[psixologiya|ruhiy yordam]] koʻrsatilishi zarur, deb hisoblaydi.

Dunyoda har yili millionga yaqin odam oʻzini oʻldiradi, 10-20 millionta xudkushlikka omadsiz harakat boʻladi.<ref>[http://www.rferl.org/featuresarticle/2006/09/ab4b19da-5e47-471f-a26a-3b861a0395d8.html CIS: UN Body Takes On Rising Suicide Rates]</ref> [[Rossiya]]da har yili 60,000<ref>{{Citation |year= |title=60,000 people commit suicide in Russia annually |url=http://en.rian.ru/russia/20061004/54514777.html |access-date=2013-04-01 |archivedate=2013-07-31 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130731195505/http://en.rian.ru/russia/20061004/54514777.html }}</ref>, [[AQSh]]da taxminan 30,000<ref>[http://www.cdc.gov/ncipc/factsheets/suifacts.htm Suicide, Facts]</ref>, [[Yaponiya]]da 30,000 dan ziyod<ref>{{Citation |year= |title=Suicides in Japan top 30,000 for 9th straight year |url=http://asia.news.yahoo.com/070607/kyodo/d8pjn43o0.html |access-date=2007-06-09 |archivedate=2007-06-09 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070609175847/http://asia.news.yahoo.com/070607/kyodo/d8pjn43o0.html }}</ref> va [[Xitoy]]da 250,000 nafar kishi xudkushlik oqibatida vafot etadi.<ref>[http://english.peopledaily.com.cn/200110/30/eng20011030_83533.html 250,000 Chinese Kill Themselves Annually: Official]</ref>
{| class="wikitable" align="right" style="margin-left:1em; margin-right: 0px;"
|+ '''Bir yilda boʻladigan xudkushliklar miqdori (har 100,000 kishiga):'''<ref>[http://www.who.int/mental_health/prevention/suicide_rates/en/index.html Jahon Sogʻliqni Saqlash Tashkiloti, 2005].</ref>
|- bgcolor="#ececec" 
|''Oʻrin''||''Mamlakat''||''Yil''||''Erkaklar''||''Ayollar''||''Jami''
|-
|1. ||[[Litva]]||2003||74.3||13.9||42.1
|-
|2. ||[[Rossiya]]||2002||69.3||11.9||38.7
|-
|3. ||[[Belarus]]||2003||63.3||10.3||35.1
|-
|4. ||[[Qozogʻiston]]||2002||50.2||8.8||28.8
|-
|5. ||[[Sloveniya]]||2003||45.0||12.0||28.1
|-
|6. ||[[Vengriya]]||2003||44.9||12.0||27.7
|-
|7. ||[[Estoniya]]||2002||47.7||9.8||27.3
|-
|8. ||[[Ukraina]]||2002||46.7||8.4||26.1
|-
|9. ||[[Latviya]]||2003||45.0||9.7||26.0
|-
|10. ||[[Yaponiya]]||2002||35.2||12.8||23.8
|}

== Soxta oʻzini oʻldirish ==
Koʻpincha oʻzini oʻldirish qilmoqchi boʻlganlar [[oʻlim|oʻlishni]] istashmaydi, ular faqatgina atrofdagilarning eʼtiborini oʻziga qaratmoqchi, yoxud [[shantaj]] qilmoqchi boʻlishadi. Bunday kishilar odatda oʻlimga olib bormaydigan jarohatlar bilan oʻzlariga shikast yetkazadilar (masalan, [[sirka kislotasi]], [[uyqu dori]] ichish, [[ustara]] bilan bilak tomirlarini kesish) yoki namoyishkorona harakatlar qiladilir (masalan, baland inshootlar tomiga chiqib, odam yigʻilishini kutib, oʻzini pastga tashlamoqchidek boʻlish). Lekin baʼzan bu harakatlar ehtiyotsizlik tufayli oʻlimga olib kelishi mumkin.

Boshqa tomondan, jiddiylikcha oʻlmoqchi boʻlib, lekin tibbiyot va [[anatomiya]]dan bexabarligi tufayli oʻlmay qoladigan odamlar ham bor; ularni soxta xudkushlikda ayblab boʻlmaydi.

== Oʻzini oʻldirish sabablari ==
Sabablar turlicha boʻlishi mumkin. Quyida ularga misollar keltirilgan:
* [[Ogʻriq]] (yaʼni, fiziologik ogʻriq, masalan, [[urush]] maydonida qattiq yaralangan baʼzi [[askar]]lar oʻzlarini otib tashlashlarini iltimos qilishadi)
* [[Depressiya|Ruhiy siqilish]] (masalan, yaqin odami [[Oʻlim|vafotiga]] chidolmay oʻzini oʻldirish)
* [[Jinoyat]] (adliya qaroridan qochish, [[Turma|qamoqdan]] koʻra oʻlimni afzal bilish)
* [[Ruhiy kasallik]] 
* [[Nogironlik]] yoki [[kasallik]] (masalan, qoʻl-oyoq [[Amputatsiya|amputatsiyasi]], [[OITS]], [[Saraton (kasallik)|saraton]])
* Ijtimoiy sabablar (masalan, [[qashshoqlik]], [[ishsizlik]])
* Moliyaviy (masalan, katta qarzlar)
* [[Qurbonlik]] (masalan, askarning portlamoqchi boʻlgan [[granata]] ustiga yotib, uni oʻz tanasi bilan berkitishi)
* Shaʼnini saqlab qolish ([[Samuraylar|samuraylarning]] [[seppuku]]si)
* Diniy (masalan, [[shahid]] nomiga sazovor boʻlish uchun [[Xudkushlik|xudkush]] bomba hujumlari qilish)
* [[Falsafa|Falsafiy]] (yaʼni [[hayot maʼnosi]] yoʻq, deya; masalan [[absurdizm]], [[nigilizm]], [[pessimizm]])

== Oʻzini oʻldirish usullari ==
[[Otashli qurol]]lar qonuniy sotiladigan mamlakatlarda oʻzini oʻldirishlar asosan shunday qurollar yordamida amalga oshiriladi. AQShdagi jami xudkushliklarning 55%'i shunday usul bilan sodir boʻlgan ([[2001]] yilga koʻra).<ref>http://www.preventsuicidenow.com/suicide-statistics.html</ref> Shuningdek [[asfiksiya]] (oʻzini osish, [[tabiiy gaz]] bilan boʻgʻilish) va [[zahar]]lanish ham koʻp qoʻllanadi. Boshqa usullar (baland imorat tomidan, derazalaridan sakrash, [[avtomobil]] ostiga yotish, ustara bilan kesish, choʻkish kabilar) nisbatan kam ishlatiladi.

== Yana qarang ==
* [[Kamikaze]]
* [[Hayot maʼnosi]]
* [[Absurdizm]]

== Manbalar ==
<references/>

== Havolalar ==
{{vikiiqtibos|Xudkushlik|Oʻzini oʻldirish}}

[[Turkum:Xudkushlik]]
[[Turkum:Oʻlim]]