Olimpiada oʻyinlari sahifasining manbasini koʻrish

[[Tasvir:Olympic-flag-Victoria.jpg|thumbnail]]
'''Olimpiya oʻyinlari''' — har toʻrt yilda oʻtkaziluvchi yirik xalqaro sport musobaqalari. Olimpiya oʻyinlari [[Xalqaro Olimpiya Qoʻmitasi]] vasiyligi ostida 4 yilda bir marotaba oʻtkaziladi. Olimpiya oʻyinlarining Yozgi va [[Qishki olimpiada|qishki oʻyinlari]] mavjud.

== Tarixi ==
'''Olimpiada oʻyinlari''' - 1) [[Yunoniston]]da umumyunon bayrami va musobaqalari (2 gʻildirakli aravada tez yurish, beshkurash, mushtlashish musobaqalari, sanʼat konkursi). Miloddan avvalgi 776-yildan boshlab milodiy 394-yilgacha har 4 yilda Olimpiya shahrida xudo [[Zevs]] sharafiga oʻtkazilgan. Ana shu 4 yillik davr Olimpiada deb atalgan. Oʻyinlar 5 kun davom etgan;

2) [[Yunoniston]]ning Olimpiya oʻyinlarini eslatuvchi jahon sport musobaqalari. 1896-yil (Olimpiadaning 1-yili)dan boshlab oʻtkaziladi. Olimpiya oʻyinlarini oʻtkazish tartibi, qoidalari [[Olimpiya hartiyasi]]da belgilab berilgan. Bu hartiyani zamonaviy olimpiya harakati asoschisi, fransiyalik jamoat arbobi [[Pyer de Kuberten]] (1863—1937) ishlab chiqqan. 1894-yil [[Parij]]da Xalqaro sport kongressi hartiyani tasdiqlagan (yangi tahriri 1999-yil qabul qilingan). Oʻyinlar [[Xalqaro Olimpiya Qoʻmitasi]] (XOQ) tomonidan tashkil qilinadi. Oʻyinlarda musobaqalar sportning faqat olimpiya turlari boʻyicha oʻtkaziladi. Olimpiya sport turi hartiyaga binoan aniqlanib, u eng keng tarqalgan (yozgi oʻyinlarning erkaklar uchun sport turi 4 qitʼaning kamida 75 davlatida va ayollar uchun esa, 3 qitʼaning kamida 40 davlatida tarqalgan) boʻlishi kerak. Dasturga [[yengil atletika]], [[gimnastika]], [[suzish]], [[ogʻir atletika]], [[kurash]], [[boks]], [[qilichbozlik]], [[eshkak eshish]], [[velosport]], [[futbol]], [[basketbol]] musobaqalari kiritilgan. 1968-yildan Olimpiya oʻyinlari tashkiliy qoʻmitasi [[Xalqaro Olimpiya Qoʻmitasi|XOQ]] tomonidan tasdiqlangan madaniy dastur tadbirlarini oʻtkazib keladi. Bu tadbirlar sanʼat vositasida olimpiadaning xalqlar oʻrtasida tinchlik va totuvlik ideallarini targʻib qilishga qaratilgandir. 1924-yildan Olimpiya oʻyinlarining qishki qismi mustaqil musobaqalar sifatida oʻtkaziladi (qarang [[Qishki olimpiada]]).

==Shior==
Olimpiada shiori „Tezroq, balandroq, kuchliroq“ ([[Lotin tili|lotincha]]: „Citius, altius, Fortius“) [[1920-yil]]dan olimpiada emblemasiga kiradi.
==Ramz==
Olimpiya oʻyinlarining ramzi - besh qitʼani ifoda etuvchi beshta birikkan xalqadan iborat. 5 halqa — olimpiada harakatiga birlashgan 5 ta qitʼa ramzi. Yuqori qatordagi ranglar: havorang - [[Yevropa]], qora - [[Afrika]], qizil - [[Amerika]], pastki qatorda: sariq - [[Osiyo]], yashil - [[Avstraliya]]. 
[[Tasvir:Olympic flag.svg|200px|thumb|Beshta Olimpiya xalqasi [[1913]]-yilda yaratilib, [[1914]]-yili qabul qilingan va [[1920]]-yili [[Antverpen]]dagi [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari]]da deb yuritilgan 

]]
==Bayroq==
Olimpiada bayrogʻi — Olimpiada timsoli (5 halqa) tushirilgan oq mato barcha Olimpiya oʻyinlarida koʻtariladi. Olimpiya oʻyinlarining anʼanaviy atributa Olimpiada mashʼalasidir. U [[Alfey daryosi]] vodiysidagi [[Kronos]] togʻ yon bagʻrida quyosh nurlaridan yondirilib, oʻyinlarning tantanali ochilishiga [[estafeta]] bilan olib kelinadi va olimpiada stadionidagi maxsus mehrobda oʻyinlar yopilguncha (16 kun) yonib turadi.
Он

== Olimpiya oʻyinlarining vujudga kelishi ==
Tarixiy maʼlumotlarga koʻra, birinchi Olimpiya oʻyinlari eramizdan avvalgi [[776]]-yilda oʻtkazilgan. Oʻyinlar antik olimpiya xudolariga bagʻishlangan boʻlib, oʻyin musobaqalari qadimgi Olimpiya maydonlarida oʻtkazilgan. Asrlar oʻtib eramizning [[393]]-yili Olimpiya oʻyinlari imperator Feodosiya buyrugʻi bilan toʻxtatilgan.
Antik Olimpiya oʻyinlari Pelopones gʻarbiy qismida joylashgan qadimgi Olimpiyada oʻtkazilib kelingan. Grek mifalogiyasiga koʻra, Olimpik oʻyinlar asosi [[Pelopsa]] orollarida vujudga kelgan.
Qadimgi Olimpiya oʻzining goʻzal tabiati, maftunkorligi bilan, shuningdek, oʻzining muhtasham ibodatxonalari va [[sport]] maydonlari bilan ajralib turadi. Eramizdan avvalgi 10-asrlarda Olimpiyada madaniy marosimlarni hamda boshqa diniy va siyosiy tadbirlarni oʻtkazishga xizmat qilgan joy hisoblangan. Olimpiyaning markazi qismida hashamatli Zevsa, uning togʻrisida esa Geri ibodatxonasi qad koʻtargan.
Olimpiya oʻyinlari [[Zevs]]ga sigʻinish, diniy marosimlar bilan chambarchars bogʻliq edi. Soʻzsiz oʻyinlar yuqori saviyada oʻtkazilib, grek shaharlari oʻrtasida oʻzaro munosabatlarni yaxshilashga yoʻnaltirilgan edi. Qadimgi miflarda aytilishicha, Olimpiya oʻyinlarining tugʻilishi yarimxudo [[Gerakl]] nomi bilan bogʻliq.

12 asrdan buyon qadimgi Olimpiya oʻzining qadimiy oʻyinlar oʻtkaziladigan maydoni va otchoparlarida muxlislar qalbidan joy olgan chaqqon hamda baquvvat sportchilarni namoyon qildi. Sportchilarning nomlari ularning Olimpiya gʻalabalari tarix varoqlarida muxrladi.
Qadimgi Olimpiada oʻyinlarida barcha ozod erkaklar — [[Gretsiya]]da yashovchilar qatnashish huquqiga ega boʻlgan. Megardan general Orsip, choʻpon Polimnist, Rodos orolidan qirol oilasi aʼzosi Diagor, [[Makedoniya]] qiroli Aleksandr I, faylasuf Demokrit — bularning barchasi qadimgi Olimpiya oʻyinlari ishtirokchilari boʻlishgan.

== Zamonaviy olimpiada oʻyinlari ==

[[Tasvir:Summer olympics all cities.PNG|thumb|700px|center|Yozgi Olimpiada o'yinlari o'tqazilgan mamlakatlar. Yashil rangda Olimpiada o'yinlariga mezbonlik qilgan mamlakatlar. Ko'k rangda olimpiya o'yinlariga ikki va undan ortiq mezbonlik qilgan mamlakatlar.]]

== Olimpiya oʻyinlari oʻtkazilgan joylar ==
{| class="wikitable"
!&nbsp;!!colspan="3"| '''[[Yozgi Olimpiya oʻyinlari]]'''!!colspan="3"| '''[[Qishki olimpiada|Qishki Olimpiya oʻyinlari]]''' 
|-
|| '''Oʻtkazilish yili''' || '''Oʻyinlar''' || '''Shahar''' || '''Davlat''' || '''Oʻyinlar''' || '''Shahar''' || '''Davlat'''

|- 
| [[1896]] || [[Yozgi Olimpiyada oʻyinlari 1896|I]]|| [[Afina]] (1) || {{bayroq|Greece}} [[Yunoniston]] (1) || || ||
|- 
|[[1900]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1900|II]]|| [[Parij]] (1) || [[Fransiya]] (1) || || || 
|- 
|[[1904]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1904|III]]|| [[Sent-Luis]], [[Missuri (shtat)|Missuri]] shtati (1) || [[AQSh]] (1) || || || 
|- 
|[[1906]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1906|navbatsiz]]|| [[Afina]] || [[Yunoniston]] || || || 
|- 
|[[1908]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1908|IV]]|| [[London]] (1) || [[Buyuk Britaniya]] (1) || || ||
|- 
|[[1912]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1912|V]]|| [[Stokgolm]] (1) || [[Shvetsiya]] (1) || || || 
|- 
|[[1916]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1916|VI]] (bekor qilingan) || [[Berlin]] || [[Olmoniya]] || || || 
|-
|[[1920]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1920|VII]]|| [[Antverpen]] (1) || [[Belgiya]] (1) || || || 
|- 
|[[1924]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1924|VIII]]|| [[Parij]] (2) || [[Fransiya]] (2) || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 1924|I]]|| [[Shamoni]] (1) || [[Fransiya]] (1) 
|-
|[[1928]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1928|IX]]|| [[Amsterdam]] (1) || [[Niderlandlar]] (1) || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 1928|II]]|| [[Sankt Moris]] (1) || [[Shveysariya]] (1) 
|-
|[[1932]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1932|X]]|| [[Los Anjeles]] (1) || [[AQSh]] (2) || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 1932|III]]|| [[Leyk Plesid]], [[Nyu York (shtat)|Nyu York]] shtati (1) || [[AQSh]] (1) 
|-
|[[1936]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1936|XI]]|| [[Berlin]] (1) || [[Uchinchi reyh|Olmoniya]] (1) || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 1936|IV]]|| [[Garmish Partenkirhen]] (1) || [[Uchinchi reyh|Olmoniya]] (1) 
|-
|[[1940]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1940|XII]] (bekor qilingan) || [[Helsinki]] || [[Finlandiya]] || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 1940|(V)]] (bekor qilingan) || [[Garmish Partenkirhen]]|| [[Olmoniya]] 
|-
|[[1944]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1944|XIII]] (bekor qilingan) || [[London]] || [[Buyuk Britaniya]] || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 1944|(V)]] (bekor qilingan) || [[Kortina d'Ampesso]]|| [[Italiya]] 
|-
|[[1948]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1948|XIV]]|| [[London]] (2) || [[Buyuk Britaniya]] (2) || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 1948|V]]|| [[Sankt Moris]] (2) || [[Shveysariya]] (2) 
|-
|[[1952]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1952|XV]]|| [[Helsinki]] (1) || [[Finlandiya]] (1) || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 1952|VI]]|| [[Oslo]] (1) || [[Norvegiya]] (1) 
|-
|[[1956]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1956|XVI]]|| [[Melburn]] (1) va [[Stokgolm]]<sup>'''[[#Stockholm|1]]'''</sup> (2) || [[Avstraliya]] (1) va [[Shvetsiya]] || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 1956|VII]]|| [[Kortina d'Ampesso]] (1) || [[Italiya]] (1)
|-
|[[1960]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1960|XVII]]|| [[Rim]] (1) || [[Italiya]] (1) || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 1960|VIII]]|| [[Skvo Velli]] (1) || [[AQSh]] (2) 
|-
|[[1964]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1964|XVIII]]|| [[Tokio]] (1) || [[Yaponiya]] (1) || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 1964|IX]]|| [[Insbruk]] (1) || [[Avstriya]] (1) 
|-
|[[1968]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1968|XIX]]|| [[Mehiko]] (1) || [[Meksika]] (1) || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 1968|X]]|| [[Grenobl]] (1) || [[Fransiya]] (2) 
|-
|[[1972]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1972|XX]]|| [[Myunhen]] (1) || [[Olmoniya]] (2) || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 1972|XI]]|| [[Sapporo]] (1) || [[Yaponiya]] (1) 
|-
|[[1976]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1976|XXI]]|| [[Monreal]] (1) || [[Kanada]] (1) || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 1976|XII]]|| [[Insbruk]] (2) || [[Avstriya]] (2) 
|-
|[[1980]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1980|XXII]]|| [[Moskva]] (1) || [[SSSR]] (1) || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 1980|XIII]]|| [[Leyk Plesid]], [[Nyu York (shtat)|Nyu York]] shtati (2) || [[AQSh]] (3) 
|-
|[[1984]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1984|XXIII]]|| [[Los Anjeles]] (2) || [[AQSh]] (3) || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 1984|XIV]]|| [[Sarayevo]] (1) || [[Yugoslaviya]] (1) 
|-
|[[1988]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1988|XXIV]]|| [[Seul]] (1) || [[Janubiy Koreya]] (1) || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 1988|XV]]|| [[Kalgari]] (1) || [[Kanada]] (1) 
|-
|[[1992]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1992|XXV]]|| [[Barselona]] (1) || [[Ispaniya]] (1) || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 1992|XVI]]|| [[Albervil]] (1) || [[Fransiya]] (3) 
|-
|[[1994]] || || || || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 1994|XVII]]|| [[Lillehammer]] (1) || [[Norvegiya]] (2) 
|-
|[[1996]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 1996|XXVI]]|| [[Atlanta (Jorjiya)|Atlanta]], [[Jorjiya]] shtati (1) || [[AQSh]] (4) || || ||
|-
|[[1998]] || || || || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 1998|XVIII]]|| [[Nagano]] (1) || [[Yaponiya]] (2) 
|-
|[[2000]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 2000|XXVII]]|| [[Sidney]] (1) || [[Avstraliya]] (2) || || ||
|-
|[[2002]] || || || || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 2002|XIX]]|| [[Solt Leyk Siti]], [[Yuta]] shtati (1) || [[AQSh]] (4) 
|-
|[[2004]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 2004|XXVIII]]|| [[Afina]] (2) || [[Yunoniston]] (2) || || ||
|-
|[[2006]] || || || || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 2006|XX]]|| [[Turin]] (1) || [[Italiya]] (2) 
|-
|[[2008]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 2008|XXIX]] || [[Pekin]]<sup>'''[[#Hong Kong|2]]'''</sup> (1) || [[Xitoy]] (1) || || ||
|-
|[[2010]] || || || || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 2010|XXI]]|| [[Vankuver]] (1) || [[Kanada]] (2) 
|-
|[[2012]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 2012|XXX]]|| [[London]] (3) || [[Buyuk Britaniya]] (3) || || ||
|-
|[[2014]] || || || || [[Qishki Olimpiya oʻyinlari 2014|XXII]]|| [[Sochi]] (1) || [[Rossiya]] (1) 
|-
|[[2016]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 2016|XXXI]]|| [[Rio-de-Janeyro]] (1) || [[Braziliya]] (1) || || ||
|-
|[[2020]] || [[Yozgi Olimpiya oʻyinlari 2020|XXXII]]|| [[Tokio]] (1) || [[Yaponiya]] (1) || || ||
|}

<div id="Stockholm"><sup>'''1'''</sup> [[Ot sporti]] boʻyicha bellashuvlar [[Stokgolm]] ([[Shvetsiya]])da oʻtkazilgan.

<div id="Hong Kong"><sup>'''2'''</sup> [[Ot sporti]] boʻyicha bellashuvlar [[Gonkong]]da oʻtkaziladi.

[[Fayl:Samaranch and Karimov.jpg|thumb|[[Xuan Antonio Samaranch]] Olimpiya Oltin ordenini [[Islom Karimov]]ga topshirmoqda]]

==Olimpiada oʻyinlarida Oʻzbekiston== 
{{Asosiy|Olimpiada oʻyinlarida Oʻzbekiston}}
Oʻzbekiston sportchilari Olimpiya oʻyinlarida [[1952-yil]]dan buyon ([[1992-yil]]gacha [[sobiq Ittifoq]] va [[MDH]] sportchilari jamoasi tarkibida, [[1996-yil]]dan buyon mustaqil davlat vakili sifatida) qatnashib keladi. Olimpiada harakatini rivojlantirishdagi alohida xizmatlari uchun Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti [[Islom Karimov|I. A. Karimov]] [[Xalqaro Olimpiya Qoʻmitasi|XOQ]] tomonidan Olimpiada oltin ordeni bilan taqdirlangan (1996).<ref>[[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>

== Havolalar ==
* [http://www.olympic.org/uk/games/index_uk.asp Xalqaro Olimpiya Qo'mitasining rasmiy sayti]{{ref-en}}
* [http://olympic-museum.de/index.html Olimpiya oʻyinlarining muzeyi]{{ref-en}}
* [http://www.la84foundation.org/5va/reports_frmst.htm Olimpiya oʻyinlari haqida rasmiy reportajlar] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20070612020125/http://www.la84foundation.org/5va/reports_frmst.htm |date=12-iyun 2007-yil }}{{ref-en}}

== Manbalar ==
{{manbalar}}

{{Loyiha|Sport|Olympic rings with white rims.svg|40}}
{{Olimpiada oʻyinlari}}
{{Olimpiada oʻyinlari marosimlari}}
{{Qishki Olimpiada oʻyinlari mezbon shaharlari}}
{{Yozgi Olimpiada oʻyinlari mezbon shaharlari}}