Oʻsh (shahar) sahifasining manbasini koʻrish

{{Bilgiquti aholi punkti 
| oʻzbekcha nomi = Oʻsh
| mavqe = shahar
| mamlakat = Qirgʻiziston
| mintaqa turi = viloyat
| mintaqa = Oʻsh viloyati
| jadvalda mintaqa = Oʻsh viloyati
| tuman turi = 
| tuman =
| jadvalda tuman = 
| jamoat turi =
| jamoat =
| jadvalda jamoat =
| qaram =
| gerb = Coat of Osh.jpg
| bayroq =Flag of Osh.svg
   |lat_dir = N|lat_deg= 40|lat_min= 32|lat_sec=52 
   |lon_dir = E|lon_deg= 72|lon_min= 47|lon_sec=09
  |CoordAddon             = 
  |CoordScale             =          
| mamlakat xaritasi oʻlchami = 300
| mintaqa xaritasi oʻlchami =
| tuman xaritasi oʻlchami =
| mamlakat xaritasi =
| mintaqa xaritasi =
| tuman xaritasi =
| ichki bolinishi =
| rahbar turi = mer
| rahbar = Baqitbek Jetigenov    <ref>[https://oshcity.gov.kg/ru/ МЭРИЯ ГОРОДА ОШ]</ref>
| asos solingan =  
| ilk eslatilishi =
| avvalgi nomlari = 
| qachondan beri =  
| maydon = 
| balandlik turi =
| AP markazi balandligi =   
| iqlim =
| rasmiy til =
| aholi =   255 800
| sanalgan yil = 2009
| zichlik =
| aglomeratsiya =
| milliy tarkib = 
| konfessiyaviy tarkib = 
| etnoxronim =
| vaqt mintaqasi = +6
| DST =
| telefon kodi = +996 3222
| pochta indeksi = 723500
| pochta indekslari =
| sayt =
| avtomobil kodi = 
| identifikator turi =
| raqamli identifikator =
| Commons turkumi =
|tasvir={{Photomontage
                              | photo1a = Osh 03-2016 img27 view from Sulayman Mountain.jpg{{!}}
                              | photo2a = Osh university (1) (29876390344).jpg{{!}}
                              | photo2b = Osh mosque.JPG{{!}}
                              | photo3a = Osh 03-2016 img07 Gapar Aitiev Street.jpg{{!}}
                              | photo3b = Manas statue (1) (30507326965).jpg{{!}}
                              | photo4a = Osh, Kyrgyz flag. Sept 2002 (3507795981).jpg{{!}}
                              | photo4b = Bridge - panoramio (158).jpg{{!}}
                              | photo5a = Kyrgyzstan Osh with Suleiman Hill.jpg{{!}}
                              | photo5b = 
                              | spacing = 2
                              | size = 266
                              | foot_montage = 
                             }}|asl nomi={{lang-ky|Ош}}}}

'''Oʻsh''' ({{lang-ky|Ош}}) — [[Qirgʻiziston]] janubida joylashgan, poytaxt [[Bishkek]]dan keyin „janubiy poytaxt“ maqomiga ega yirik shahar, viloyat markazi. Oʻsh shahri 3000 yillik tarixga ega. Oʻsh chiroyli va juda tarixi buyuk shahardir. Shaharning oʻrtasidan Oqbura daryosi oʻtadi. Shuningdek, shahar markazida Sulaymon togʻi joylashgan. Togʻ choʻqqisida [[Zahiriddin Muhammad Bobur]] qurdirgan hujra bor. Ayni paytda shahar aholisi rasman 255 800 kishini tashkil qiladi.

Oʻsh shahri 1939-yildan beri [[Oʻsh viloyati]]ning markazi boʻlib kelyapti. Shaharda qirgʻiz, oʻzbek, tojik, rus va boshqa bir qancha millat vakkillari istiqomat qiladi. 
== Aholisi ==
[[Tasvir:OshMarket.jpg|thumb|150px|Oʻsh bozori]]
Oʻsh shahri — Qirgʻiziston shaharlari orasida aholisi boʻyicha Bishkekdan keyingi ikkinchi shahar hisoblanadi. 2011-yilning 1-yanvardagi hisobga koʻra, shahar aholisi 230 800 kishini tashkil qildi, shahar tarkibiga kiruvchi qishloq hududlari bilan esa, 255 800 kishi roʻyxatdan oʻtgan. Shahar aholisi shahar chetidagi qishloqlari bilan 500 000 kishinin tashkil qiladi (2008-yil)<ref>[http://web.worldbank.org/WBSITE/EXTERNAL/EXTRUSSIANHOME/EXTRUSSIANCOUNTRIES/ECAINRUSSIANEXT/KYRGUSINRUSSIANEXTN/0,,contentMDK:21692064~menuPK:449233~pagePK:2865066~piPK:2865079~theSitePK:446848,00.html Всемирный банк поддерживает Проект улучшения инфраструктуры городов Бишкек и Ош в Кыргызстане]</ref>.

Aholining koʻpchilik qismini [[qirgʻizlar]] (43%) va [[oʻzbeklar]] (48%) tuzadi, shaharda shuningdek  [[ruslar]], [[turklar]], [[tatarlar]], [[uygʻurlar]], [[tojiklar]], [[ozarbayjonlar]] va boshqa millat vakillari ham istiqomat qiladilar

== Nomlanish tarixi ==
Aniq etimologiyasi noma'lum. Ammo toponimning ba'zi versiyalari mavjud:

1) Bir rivoyat borki, bir marta podshoh Sulaymon (Sulaymon) o'zining yurishlaridan birida qo'shinni boshqarib, oldinda bir juft ho'kizni omochga bog'lab haydagan. Ho'kizlar mashhur tog'ga yetib borishi bilanoq, shoh to'xtash joyini yoqtirdi va hayvonlarni to'xtatish uchun qichqirdi: "Hosh!" - "Bo'ldi!", Bu undov kelajakdagi shaharga nom berdi.

2) Versiyalardan biriga ko‘ra, “O‘sh” so‘zining o‘zi o‘zbek tilidan olingan. osh “ovqat, palov”, chunki ko'pchilik O'shni mayiz va samosalar bilan palov bilan bog'laydi[6].

2) Toponim forscha "kẖwsẖ" ('huwuš) dan olingan "yoqimli, yaxshi. Ya'ni "Yoqimli shahar" degan ma'noni anglatadi.

== Tarixi ==
Oʻsh Markaziy Osiyoning diniy musulmon markazlaridan biri edi. U shahar markazidagi qadimiy masjidlar, shuningdek, anʼanaviy ziyoratgoh boʻlgan [[Sulaymon togʻi|Sulaymon Togʻi]] (Taxt-i Sulaymon, Sulaymon taxti) bilan mashhur.

'''Qadim zamonlarda'''

Shahar togʻ oldi vohasida joylashgan. Sulaymon tog'ining janubiy yon bag'rida bronza davri dehqonlarining manzilgohi topilgan.

Oʻsh Qirgʻizistondagi eng qadimiy shaharlardan biridir. Hozirda shaharning tarixi 3000 yilga yaqin deb hisoblanishi rasman taklif qilinmoqda [<nowiki/>[[:ru:Encarta|manbaa]]].

Biroq, tarix fanida shaharning yoshini tarixiy yozuvlarda birinchi eslatib o'tilganidan boshlab sanash odat tusiga kiradi, bu yilnomalarda milodiy 9-asrga tegishli. Bu ham uni mamlakatning eng qadimgi shahri deb hisoblashimizga imkon beradi.

10-asrda Oʻsh Fargʻonaning uchinchi yirik shahri hisoblanib, Hindiston va Xitoydan Yevropaga boradigan karvon yoʻllarining kesishgan nuqtasi boʻlgan (qarang [[Buyuk Ipak yoʻli|Buyuk ipak yoʻli]]).

11—12-asrlarda Oʻsh [[Qoraxoniylar]] xoqonligi, soʻngra [[Qoraxoniylar davlati|Gʻarbiy qoraxoniylar]] xoqonligi tarkibida boʻlgan. 1141-yilda [[Qoraxitoylar davlati|Qoraxitoylarning]] moʻgʻul qabilalari tomonidan bosib olingan, 1210-yilda esa [[Xorazmshohlar davlati|Xorazmshohlar davlat]]<nowiki/>i tarkibiga kiradi.

'''Chor Rusya davri'''

1220 yilda Oʻsh Chingizxon qoʻshinlari tomonidan bosib olinib, [[Chigʻatoy ulusi|Chagʻatoy ulusi]] tarkibiga kirdi. 1340-yillarda Moʻgʻuliston, 1380-yillarda [[Temuriylar imperiyasi]] tarkibiga kirdi.

1876-yilda Qoʻqon xonligi bosib olingandan soʻng Oʻsh Fargʻona viloyati Oʻsh tumanining maʼmuriy markazi sifatida Rossiya imperiyasi tarkibiga kirdi( Qarang: [[Markaziy Osiyoning Rossiya tomonidan zabt etilishi|Turkistonning Chor Rusya tarafindan istilo qilinishi]]).

'''Sovetlar davri'''

O‘sh 1918 yildan [[Turkiston Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasi]] tarkibiga kiradi. [[Oʻrta Osiyoda milliy-hududiy chegaralanish|1924-yil 14-oktabrda]] Oʻrta Osiyoning milliy-hududiy chegaralanishi natijasida RSFSR tarkibida Qora-qirgʻiz avtonom viloyati tuzilib, 1925-yil 25-mayda Qirgʻiziston avtonom viloyati deb oʻzgartirildi.

1926-yil 1-fevralda uning maqomi va nomi Qirgʻiziston Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasiga oʻzgartirildi va 1936-yil 5-dekabrda federativ Qirgʻiziston Sovet Sotsialistik Respublikasi sifatida RSFSR tarkibidan chiqdi.

1925-1936 yillarda O'sh RSFSRning eng janubiy shahri boʻlgan. 1939-yilda Oʻsh viloyatining markaziga aylandi.

Sovet hokimiyati yillarida shahar yirik sanoat markaziga aylandi. Paxta va ipak kombinatlari, grenaj, paxta tozalash va gʻisht zavodlari, temir-beton zavodlari, kiyim-kechak va poyabzal fabrikalari, oziq-ovqat, mashinasozlik va metallga ishlov berish sanoati korxonalari bor edi.

Oʻtgan asrning 50-yillarida arxeolog Yuriy Aleksandrovich Zadneprovskiy Sulaymon-Togʻning janubiy yon bagʻridan qadimiy aholi punkti qoldiqlarini topib, hozirgi Oʻsh hududida aholi punktlari bundan 3 ming yil avval ham mavjud boʻlganini isbotladi.

1990-yilda O‘sh va O‘zgan shaharlarida qirg‘izlar va o‘zbeklar o‘rtasida [[Oʻsh voqeasi|etnik to‘qnashuvlar sodir bo‘ldi.]] To'qnashuvlar qirg'izlarga shahar chetidagi kolxoz dalalarida shaxsiy rivojlanish uchun uchastkalar ajratilishi, o'zbeklar esa bunga qarshi boʻlganligi sababli boshlangan. Sovet qo'shinlarining shaharga kirishi tufayli to'qnashuvlar tezda tugadi, ammo shaharda taxminan ikki hafta davomida komendantlik soati mavjud edi.

'''Mustaqil Qirg'iziston davri'''

2000 yilda Qirgʻiziston prezidenti Asqar Akayev farmoni bilan Oʻshning 3000 yilligi tantanali ravishda nishonlandi. O'shandan beri 5 oktyabrda shahar kunini nishonlash an'anasi mavjud.

2003-yil 11-iyunda O‘shga respublika ahamiyatidagi shahar maqomi berildi.

2005-yildagi hokimiyat inqirozi paytida O‘sh muxolifat nazoratiga kirgan birinchi shaharlardan biri bo‘ldi.

2008 yil 3 noyabrdagi 238-sonli “Respublika va viloyat ahamiyatiga molik shaharlar hududida joylashgan maʼmuriy-hududiy birliklarni tugatish toʻgʻrisida”gi qonunga asosan Oʻsh shahrida Japalak qishloq okrugi tugatilgan

2010-yil yozida aprel inqilobi va markaziy hokimiyat zaiflashganidan soʻng qirgʻizlar va oʻzbeklar oʻrtasida toʻqnashuvlar boʻlib, koʻplab qurbonlar va qochqinlarning Oʻzbekistonning qoʻshni viloyatlari hududiga oqib kelishiga sabab boʻldi( Qarang: [[Qirgʻiziston janubidagi tartibsizliklar (2010)|O'sh qirg'ini]]). Vayron boʻlgan ob'ektlarning umumiy soni 888 tani tashkil etdi, shundan 718 tasi turar-joy binolari.

O‘sh shahrining maqomi to‘g‘risidagi qonun qabul qilinganidan 10 yil o‘tib, 2013-yil 12-dekabrda “O‘sh shahrining maqomi to‘g‘risida”gi yangi 219-sonli qonun qabul qilindi.
{|class="wikitable" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: white; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse;  font-size: 95%;" style="border: 1em solid white")
|+Shahar aholsining soni, ming kishi.
|'''Yil'''
|1939
|1959
|1970
|1974
|1979
|1989
|1991
|1999
|2009
|2010
|2011
|2012
|-
|'''Aholi, <br /> ming kishi'''
|33,0
|65,0
|120,0
|143,0
|169,0
|213,0
|212,0
|212,0
|258,0
|259,1
|255,8
|255,8
|}

{|class="wikitable" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: white; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse;  font-size: 95%;" style="border: 1em solid white")			
|+ Shahar aholisining milliy tarkibi <br />''(qishloq aholi punktlaridan tashqari)''
! Millat !! 2009-yilgi <br />roʻyxatga  olish<br />boʻyicha<ref name="Perep2009">{{Citation |year= |title=Национальный статистический комитет Кыргызской Республики. Перепись населения и жилищного фонда Кыргызской Республики 2009 года. Книга III(в таблицах). Регионы Кыргызстана. Город Ош. |url=http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%20%D0%9E%D1%88.pdf |access-date=2011-08-10 |archivedate=2011-08-10 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110810174213/http://212.42.101.100:8088/nacstat/sites/default/files/%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%BE%D0%B4%20%D0%9E%D1%88.pdf }}</ref> !! Foiz (%)
|-				
| '''Barchasi''' ||align="right" | 232 816 ||align="right" | 100,00 %
|-				
| [[Oʻzbeklar]] ||align="right" | 112 469 ||align="right" | 48,31 %
|-				
| [[Qirgʻizlar]] ||align="right" | 100 218 ||align="right" | 43,05 %
|-				
| [[Ruslar]] ||align="right" | 6 292 ||align="right" | 2,70 %
|-				
| [[Turklar]] ||align="right" | 5 506 ||align="right" | 2,36 %
|-				
| [[Tatarlar]] ||align="right" | 2 703 ||align="right" | 1,16 %
|-				
| [[Turkmanlar]] ||align="right" | 885 ||align="right" | 0,38 %
|-				
| [[Uygʻurlar]] ||align="right" | 791 ||align="right" | 0,34 %
|-				
| [[Tojiklar]] ||align="right" | 679 ||align="right" | 0,29 %
|-				
| [[Ozarbayjonlar]] ||align="right" | 587 ||align="right" | 0,25 %
|-				
| [[Ukrainlar]] ||align="right" | 379 ||align="right" | 0,16 %
|-				
| [[Koreyslar]] ||align="right" | 319 ||align="right" | 0,14 %
|-				
| [[Qozoqlar]] ||align="right" | 265 ||align="right" | 0,11 %
|-				
| [[Xitoylar]] ||align="right" | 221 ||align="right" | 0,09 %
|-				
| [[Kurdlar]] ||align="right" | 199 ||align="right" | 0,09 %
|-				
| [[Dunganlar]] ||align="right" | 92 ||align="right" | 0,04 %
|-				
| [[Olmonlar]] ||align="right" | 90 ||align="right" | 0,04 %
|-				
| boshqalar ||align="right" | 1121 ||align="right" | 0,48 %
|}

== Geografiyasi ==
[[Tasvir:Osh 03-2016 img31 view from Sulayman Mountain pano.jpg|thumb|300px|right|[[Sulaymon togʻi]] tepaligidan shaharning koʻrinishi]]
Oʻsh shahri [[Fargʻona vodiysi]]ning janubi-sharqiy tomonida boʻlib, Oʻsh-Qorasuv tekkisligida, dengiz sathidan 700-1200 metr balandlikda joylashgan. Tekkislikning yonginasida [[Sulaymon togʻi]] qaʼd koʻtarib turadi. Shahar oralab shimoliy, shimoliy-sharqiy qismlarida [[Oqbura daryosi]] [[Oloy tizmasi]]dan, [[Fargʻona vodiysi]]ga oqib oʻtadi.

== Iqlimi ==
[[Qish]]i sovuq, [[yanvar]] oyining oʻrtacha harorati –3,5°С. [[Bahor]] erta keladi va iliq boʻladi. [[Yoz]]i issiq kelib, qurgʻoqchilik boʻladi. [[Iyul]]ning oʻrtacha harorati 24,7°С. [[Yil]]ning oʻrtacha harorati 11,2°С ni tashkil qiladi. Yogʻingarchilik meʼyori 350 [[Millimetr|mm]] ga yetadi.

{{Joy iqlimi
 | Uzunlik    = 
 | Joylashuv oʻrni = 
 | Joy_ot = Oʻsh
 | Manba  = [http://pogoda.yandex.ru/osh/climate?ncrnd=3006 Яндекс погода]

 | Yan_oʻr =             | Yan_oʻr_yogʻin = 34 
 | Fev_oʻr =              | Fev_oʻr_yogʻin = 42
 | Mar_oʻr =            | Mar_oʻr_yogʻin = 61
 | Apr_oʻr =            | Apr_oʻr_yogʻin = 67
 | May_oʻr =              | May_oʻr_yogʻin = 47
 | Iyn_oʻr =               | Iyn_oʻr_yogʻin = 23
 | Iyl_oʻr =              | Iyl_oʻr_yogʻin = 9
 | Avg_oʻr =               | Avg_oʻr_yogʻin = 7
 | Sen_oʻr =              | Sen_oʻr_yogʻin = 6
 | Okt_oʻr =             | Okt_oʻr_yogʻin = 37
 | Noy_oʻr =              | Noy_oʻr_yogʻin = 36
 | Dek_oʻr =              | Dek_oʻr_yogʻin = 47
 | Yil_oʻr =               | Yil_oʻr_yogʻin = 416

 | Yan_oʻr_min =-6         | Yan_oʻr_maks = 2
 | Fev_oʻr_min = -5        | Fev_oʻr_maks = 4
 | Mar_oʻr_min = 2       | Mar_oʻr_maks = 12
 | Apr_oʻr_min = 6        | Apr_oʻr_maks = 18
 | May_oʻr_min = 11         | May_oʻr_maks = 25
 | Iyn_oʻr_min = 16         | Iyn_oʻr_maks = 31
 | Iyl_oʻr_min = 18       | Iyl_oʻr_maks = 33
 | Avg_oʻr_min = 17        | Avg_oʻr_maks = 32
 | Sen_oʻr_min = 11        | Sen_oʻr_maks = 27
 | Okt_oʻr_min = 6       | Okt_oʻr_maks = 18
 | Noy_oʻr_min = 2        | Noy_oʻr_maks = 13
 | Dek_oʻr_min = -4        | Dek_oʻr_maks = 5
 | Yil_oʻr_min = 6        | Yil_oʻr_maks = 18

 | Yan_m_maks =          | Yan_m_min =  
 | Fev_m_maks =           | Fev_m_min =  
 | Mar_m_maks =           | Mar_m_min = 
 | Apr_m_maks =           | Apr_m_min =  
 | May_m_maks =           | May_m_min =  
 | Iyn_m_maks =           | Iyn_m_min =  
 | Iyl_m_maks =           | Iyl_m_min =  
 | Avg_m_maks =           | Avg_m_min =  
 | Sen_m_maks =           | Sen_m_min =  
 | Okt_m_maks =           | Okt_m_min =   
 | Noy_m_maks =           | Noy_m_min =  
 | Dek_m_maks =           | Dek_m_min =  
 | Yil_m_maks =           | Yil_m_min =  
}}

== Taniqli shaxslar ==
* [[Rahmonberdi Madazimov]] ([[1875]]—[[1933]]) — [[Qirgʻiziston]] janubidagi [[teatr]] harakatining asoschisi, [[Bobur nomli Oʻsh oʻzbek akademik musiqali drama teatri]]ning asoschisi, tashkilotchisi, badiiy rahbari, [[yozuvchi]].
* [[Oʻrinboy Rahmonov]] ([[1910]]—[[1980]]) — [[Bobur nomli Oʻsh oʻzbek akademik musiqali drama teatri]]ning asoschisi, [[artist]] va [[shoir]].
* [[Boltihoji Sultonov]] ([[1884]]-[[1919]]) - [[Qirgʻiziston]]ning atoqli [[davlat]], [[siyosat]] va jamoat [[arbob]]i, [[Oʻsh]] uezdi rahbari oʻrinbosari ([[1918]]-[[1919]]), [[Janub]]iy [[Qirgʻiziston]]da [[sovet]] [[hokimiyat]]ini oʻrnatish uchun [[kurash]] rahbarlaridan biri, [[Oʻsh]] [[shahar]] [[militsiya]]sining asoschisi va birinchi boshligʻi ([[5-fevral]] [[1918]] yil).
*[[Shavkat Rahmon]] - oʻzbek shoiri
* [[Joʻraxon Rahmonov]] ([[1918]]—[[1977]]) — [[SSRI|sovet]] sanʼatkori, [[Bobur nomli Oʻsh oʻzbek akademik musiqali drama teatri]]ning asoschilaridan biri, [[Oʻzbekiston]]da xizmat koʻrsatgan [[artist]], [[Vatan urushi ordeni]] sohibi.
* [[Azizullo Izzatullayev]] ([[1925]] — [[1991]]) — [[Oʻzbekiston]]ning [[davlat]] va jamoat [[аrbob]]i, [[Toshkent viloyati]] [[Yangiyoʻl tumani]] ijroiya qoʻmitasi [[rais]]i oʻrinbosari ([[1962]]-[[1983]] yillar), [[Vatan urushi ordeni|"Vatan urushi"]] va „Hurmat belgisi“ ordenlari sohibi.
* [[Davlatbek Rahmonov]] ([[1949]] — [[2006]]) — [[Oʻzbekiston respublikasi bosh prokuraturasi|Oʻzbekiston prokuraturasi]] tizimi xodimi, [[Andijon viloyati]] prokurori yordamchisi va jamoat [[аrbob]]i.
* [[Sultonov Muxtor Nasrullayevich]] ([[1926]]—[[1998]]) — [[Oʻzbekiston]]ning atoqli [[davlat]] va jamoat [[arbob]]i, [[Oʻzbekiston Respublikasi Ichki Ishlar Vazirligi|Oʻzbekiston Ichki ishlar vaziri birinchi oʻrinbosari]] ([[1979]]-[[1985]]), ([[1989]]-[[1991]]), [[militsiya]] [[general]]-mayori, 20 dan oshiq [[orden]] va [[medal]]lar bilan taqdirlangan.
* [[Darvishbek Rahmonov]] ([[1952]]) — [[Toshkent viloyati]] [["Qaldirgʻoch" namunali sirk truppasi]] asoschisi, tashkilotchisi, badiiy rahbari, [[Oʻzbekiston]]ning taniqli [[sirk]] [[sanʼat]]i [[аrbob]]i, [[Shuhrat medali]] sohibi.

== Yana qarang ==
[[Fayl:Street scene in Osh city.jpg|thumb|Oʻsh shahri koʻchalaridan biri|220px]]
* [[Oʻsh voqeasi]]
* [[Qirgʻizistondagi tartibsizliklar (2010)|Oʻsh qirgʻini]]


== Manbalar ==
{{manbalar}}

== Havolalar == 
* [http://oshcity.kg/ru Rasmiy veb-sahifa {{ref-ru}}] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20120714060159/http://www.oshcity.kg/ru |date=2012-07-14 }}


{{Qirgʻiziston shaharlari}}
{{Commons turkum|Osh}}

[[Turkum:Qirgʻiziston shaharlari]]
[[Turkum:Buyuk Ipak yoʻli boʻyidagi aholi punktlari]]