Koʻpikli beton
Ko'pikli beton —sement, qum, suv va ko'pik hosil qiluvchi moddadan tashkil topgan eritmaning qotishi natijasida butun hajmi bo’ylab yopiq kovaklar (ko’piklar) hosil bo’lishi hisobiga kovakli tuzilishga ega bo'lgan uyali beton.
Bunday betonlarda kovaklarning bir qismi ko'pik hosil qiluvchi qo'shimchalar bilan yaratiladi. Ko'pikli betonning mustahkamligi xom ashyoning hajmli og'irligiga, turi va xususiyatlariga, shuningdek, issiq-namlik bilan ishlov berish rejimlariga va betonning namligiga bog'liq. Uyali beton sement bog’lovchisi asosoida ishlab chiqariladi. Shuning uchun u uzoq vaqt davomida mustahkamlikga ega bo'lishi davom etadi. 40-50 yildan keyin avtoklav bo’lmagan uyali beton konstruksiyalarni o'rganish, ular nafaqat foydalanish uchun yaroqli, balki markali betonga nisbatan 3-4 marta mustahkamligi balandligi aniqlangan. Qo'shimchalar jamlanmasini kiritilishi betonning mustahkamligini oshiradi, suv sarfini va quriganida cho’kishini kamaytiradi, suv va sovuqqa chidamliligini oshiradi, muvozanat namligini va ekspluatatsion issiqlik o'tkazuvchanligini pasaytiradi.
Ko'pikli betondan foydalanish[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ko'pikli beton ishlatiladi:
- uylarning klassik qurilishida
- monolit uy-joy qurilishi
- devorlar, tomlar, qavatlar, plitalar, shiftlarda issiqlik va ovoz izolyatsiyasi uchun. Bunday ko'pikli beton monolit deb ataladi.
Ko'pikli blok — ko'pikli betondan olingan qurilish blokidir.
So'nggi yillarda keng tarqalgan bu material aslida XIX asrdan beri ma'lum. Ko'pikli beton hozirda «ikkinchi tug'ilish»ni boshdan kechirayotganini aytish mumkin.
Ko'pikli betonning yana bir xususiyati shundaki, ishlab chiqarish texnologiyasi juda oddiy va katta sarmoya kiritishni talab qilmaydi. Garchi, bir tomondan, bu salbiy bo'lsa-da, chunki bozordagi ko'pikli betonning qo’lbola usulda ishlab chiqarilganligi sababli uning sifati oshishini faqat umid qilish mumkin.
Xususiyatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ko'pikli betonning mustahkamligi
Ko'pikli betonning mustahkamligi va issiqlik o'tkazuvchanligi
| Ko’pik beton zichlik markasi | Ko'pikli betonning zichligi kg / sm2 | issiqlik o'tkazuvchanligi W/(m * K) |
|---|---|---|
| 200 | noma'lum | 0,05 |
| 300 | noma'lum | 0,08 |
| 350 | 7,7 | 0,09 |
| 400 | 9,0 | 0,10 |
| 500 | 13,0 | 0,12 |
| 600 | 16,0 | 0,14 |
| 700 | 24,0 | 0,18 |
| 800 | 27,0 | 0,21 |
| 900 | 35,0 | 0,24 |
| 1000 | 50,0 | 0,29 |
| 1100 | 64,0 | 0,34 |
| 1200 | 90,0 | 0,38 |
Shartli ravishda 600 - ga qadar bo'lgan ko'pikli beton issiqlik izolyatsiya materiallari, 600-800 konstruksiyaviy va issiqlik izolyatsiyalovchi va 800 yuqorisi konstruksiyaviy hisoblanadi
Afzalliklari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Kovaklili tuzilishi tufayli ko'pikli beton bir qator afzalliklarga ega:
- Oddiy betonga qaraganda ancha yaxshi issiqlik izolyatsion xususiyatlarga ega. Ammo, masalan, penaplast, mineral paxta yoki ko'pikli shishadan ko'ra yomonroq.
- Ko'pikli beton mahsulotlarini (blok, plita, g'isht) ishlab chiqarish uchun sementdan 2-4 marta kamroq talab qilinadi (kam zichlik tufayli — hajmning bir qismini bo'shliqlar egallaydi).
- Ko'pikli beton mahsuloti betonga nisbatan kamroq massaga ega, bu tashish, terish va ishlov berish xarajatlarini kamaytiradi. Bundan tashqari, inshootning massasi kichikroq bo'ladi, natijada siz arzonroq poydevor yordamida tejashingiz mumkin.
- Ko'pikli beton ishlov berish qulayligi daraxt bilan taqqoslanadi: uni osonlik bilan arralash, burg'ulash, mixlash mumkin.
- Ekologik tozaligi betonga o'xshaydi. Ko'pikli blok ishlab chiqarishda faqat sement, qum, suv va ko'pik hosil qiluvchi modda ishlatiladi.
Kamchiliklari[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Uning tuzilishi tufayli ko'pikli beton nisbatan past mexanik mustahkamlikga ega bo'lib, odatdagi betondan bir necha barobar past va temir-beton bilan mutlaqo taqqoslab bo’lmaydi.[aniqlash]
- Ko'pikli beton deyarli egilishga ishlamaydi
- Ko'pikli beton sezilarli darajada cho’kadi (tayyor ko'pikli bloklar kamida 28 kun davomida quruq joyda turishi kerak)
- Ba'zi ko'pikli beton qo'shimchalari xavfli bo'lishi mumkin (ba'zi mutaxassislar ko'pikli polistirol stirolni chiqaradi va yuqori darajada yonuvchanlikka ega deb hisoblaydi)
- Uni ishlab chiqarishda kanserogen bo'lgan asbest ishlatiladi
Kelib chiqishi va qo'llanilish tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
XIX asrda quruvchilar buqa qonini sement-ohak qorishmasiga aralashtirdilar va qorishma bilan reaksiyaga kirishib, ko'pik hosil qildi. O’shanda ko'p miqdordagi ko'pik hosil qiluvchini olish murakkabligi tufayli ko'pikli beton tarqalmagan.
XX asrning 30-larida tasodifan sement ohakiga "sovun ildizi" qo'shilib, ko'pikli beton qayta kashf etilgan, ammo u yana keng tarqalmagan. Keyinchalik dunyodagi umumiy beqarorlik, ikkinchi jahon urushi va urushdan keyingi yillarda energiya tashuvchilarining arzonligi muhim rol o'ynadi. 60-70-larda ko'pikli beton SSSRda ishlatilgan, lekin asosan avtoklav ko'pikli beton edi. Bu avtoklav ko'pik beton ishlab chiqarish uchun bir necha zavodlar qurilgan, lekin nomenklaturaviy sabablar va sovet Ittifoqi ichida energiya tashuvchilar narxi pastligi temir beton oldidagi afzalliklari aniq ko’rinmas edi oqibatda "unitish"ga olib keldi
XX asrning 90-yillarida energiya tashuvchilarning narxlari tez o'sishi va qurilish sanoati rivojlanishida quruvchilarning yana "yangi yaxshi unutilgan eski" kashf etishiga olib keldi, birinchi Evropada va 90-asr oxirida-XXI asrning boshida va Rossiyada.
Ayni paytda ko'pikli betonni ishlab chiqarish va etkazib berish, unga bo'lgan talabning ortib borish sur’atlaridan ortda qolmoqda.
Ko'pincha ko'pikli beton ko'pikli beton bloklari yoki "ko'pikli bloklar" shaklida ishlatiladi, shuningdek, izolyatsiya sifatida Ultra yengil ko'pikli beton monolitik uy qurilishda mavjud.
Ko'pikli beton ishlab chiqarish[tahrir | manbasini tahrirlash]
Bugungi kunda ko'pikli beton ishlab chiqarishning uchta usuli eng keng tarqalgan.
- Klassik. Bu usul birinchi sement xamir yoki sement-qum ohak tayyorlanadi, keyin unga ko'pik generatorda tayyorlangan maxsus ko'pik qo'shiladi. Beton qorishtirgichdagi qorishma ko'pik bilan aralashtiriladi va ko'pikli beton aralashmasi olinadi, bu esa keyinchalik qattiqlashganda ko'pikli betonni hosil qiladi. Ushbu usulni eng ko’p foydalanilgan va ishonchli deb atash mumkin. Ushbu usul uchun odatda organik ko'pikli hosil qiluvchilar, tarkibiy qismlari yaxshilangan aralashma va maxsus ko'pikli generatorlar ishlatiladi.
- Quruq mineralizatsiya. Bu usulda ko'pik-beton aralashmasi generatordan doimiy ishlab chiqariluvuvchi pastkarrali ko'pik, quruq komponentlar bilan birlashtirib olinadi. Shu bilan birga, oz miqdorda erkin suvli barqaror ko'pikli beton aralashmasi hosil bo'ladi. Ko'pik pufakchalari yuzasida qattiq fazaning kichik zarralari joylashadi. "Havo bo’shlig’i – dispersiyasion muhiti" sirtining yuqori to'yinganligi devorlarining yuzasini silliq porloqligini oldindan belgilaydi. Bu usul uzluksiz ko'pikli beton ishlab chiqarish texnologiyasida ishlatiladi. Ushbu usul uchun SDO ko'pik hosil qiluvchi, ko'pikli generatorlar va maxsus qorishtirgichlar ishlatiladi.
- Barotexnologiya. Ushbu usul bilan ko'pikli beton barcha xom ashyo tarkibiy qismlarining ortiqcha bosimi ostida olinadi. Baroqorishtirgichga birinchi navbatda ko'pik hosil qiluvchi bilan suv quyiladi, keyin barcha qo’shilmalar qo’shiladi. Shundan so'ng, havo kompressor bilan havo qorishtirgichga yuboriladi va ichki bosim hosil qilinadi. Ko'pikli beton qorishmasi, ko'pikli beton qorishshtirgichida ishlab chiqariladi, bosim ostida qorishtirgichdan qolipga yoki monolitik konstruksiyaga yuboriladi. Ushbu usul uchun sintetik ko'pik hosil qiluvchilar va maxsus baroqurilmalar qo'llaniladi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Turli zichlikdagi ko'pikli betonning issiqlik o'tkazuvchanligi-mos yozuvlar jadvallari
- Ko'pikli beton-hisoblash va solishtirish
- http://www.pbeton.ru/forum/ (Wayback Machine saytida 2016-08-31 sanasida arxivlangan)
- http://1pobetonu.ru/
- www.tolkobeton.ru
- www.penbeton.ru (Wayback Machine saytida 2019-01-04 sanasida arxivlangan)