Islomofobiya sahifasining manbasini koʻrish

'''Islomofobiya''' bu [[Islom|Islom diniga]] yoki umuman [[Musulmon|musulmonlarga]] nisbatan qoʻrquv, nafrat yoki notoʻgʻri tushunchaga ega boʻlish<ref>{{Cite encyclopedia|title=Islamophobia|url=https://en.oxforddictionaries.com/definition/islamophobia|encyclopedia=[[Oxford Dictionaries]]|accessdate=10-noyabr 2016-yil|archivedate=2019-05-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190519232650/https://en.oxforddictionaries.com/definition/islamophobia}}</ref><ref>{{Dictionary.com manbasi|islamophobia}}</ref><ref>{{Cite encyclopedia|title=Islamophobia|url=http://www.collinsdictionary.com/dictionary/english/islamophobia|encyclopedia=[[Collins Dictionary]]|accessdate=10-noyabr 2016-yil}}</ref>, ayniqsa, geosiyosiy kuch yoki [[terrorizm]] manbai sifatida qaralganda<ref name="egorova">See Egorova; Tudor (2003) pp. 2-3, which cites the conclusions of Marquina and Rebolledo in: "A. Marquina, V. G. Rebolledo, 'The Dialogue between the European Union and the Islamic World' in Interreligious Dialogues: Christians, Jews, Muslims, Annals of the European Academy of Sciences and Arts, v. 24, no. 10, Austria, 2000, pp. 166-68. "</ref><ref name="Pew3">{{Cite report|url=http://assets.pewresearch.org/wp-content/uploads/sites/2/2016/07/Pew-Research-Center-EU-Refugees-and-National-Identity-Report-FINAL-July-11-2016.pdf|title=Europeans Fear Wave of Refugees Will Mean More Terrorism, Fewer Jobs|last=Wike|first1=Richard|last2=Stokes|first2=Bruce|last3=Simmons|first3=Katie|date=July 2016|publisher=Pew Research Center|page=4|access-date=27-noyabr 2016-yil|archiveurl=https://web.archive.org/web/20161127220309/http://assets.pewresearch.org/wp-content/uploads/sites/2/2016/07/Pew-Research-Center-EU-Refugees-and-National-Identity-Report-FINAL-July-11-2016.pdf|archivedate=27-noyabr 2016-yil}}</ref>.

'''Islomofobiya''' atamasining maʼnoviy jihatdan qamrovi va aniq taʼrifi bahsli mavzulardan biridir. Baʼzi olimlar buni [[ksenofobiya]] yoki [[Irqchilik|irqchilikning]] bir koʻrinishi deb hisoblaydilar, boshqalari esa islomofobiya va irqchilikni bir-biri bilan chambarchas bogʻliq yoki qisman bir-biriga mos keladigan hodisalar deb hisoblashadi. Yana bir turdagi olimlar har qanday munosabatlarga eʼtiroz bildirgan holda, din irq emasligini asoslab beradilar..

Islomofobiya keltirib chiqaradigan sabablari ham munozarali mavzulardandir, xususan [[2001-yil 11-sentabr terror xurujlari|, 11-sentabr voqealari]]<ref>{{Veb manbasi|title = 11-sentabr voqealari haqida batafsil |url=https://abcnews.go.com/US/20-years-911-islamophobia-continues-haunt-muslims/story?id=79732049}}</ref>, „[[Iroq va Shom Islom Davlati|Islomiy davlat]]“ jangari guruhlarining kuchayishi, Yevropa va Qoʻshma Shtatlardagi yuz bergan terraktlar natijasida islomofobiya kuchayganini taxmin ostiga olingan. Islomiy ekstremistlar fobiyaning ushbu turini Qoʻshma Shtatlar va Yevropa Ittifoqida musulmonlarning koʻpayishi bilan bogʻlaganlar va global ravishda kuchayib borayotgan islom madaniyatining oʻziga xosligi paydo boʻlishiga javob sifatida koʻradilar.

2022-yil 15-martda [[Birlashgan Millatlar Tashkilotining Bosh Assambleyasi|Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasi]] [[Islom konferensiyasi tashkiloti|Islom hamkorlik tashkiloti]] nomidan [[Pokiston]] tomonidan kiritilgan konsensusga asoslanib 15-martni "Xalqaro islomofobiyaga qarshi kurash kuni " deya eʼlon qilingan rezolyutsiyani qabul qiladi<ref>{{Yangiliklar manbasi|title='Landmark resolution': UNGA declares March 15 as International Day to Combat Islamophobia|url=https://www.dawn.com/news/1680128/landmark-resolution-unga-declares-march-15-as-international-day-to-combat-islamophobia|work=Dawn|date=15-mart 2022-yil}}</ref>.

== Atamalar ==
Islom va musulmonlarga nisbatan salbiy his-tuygʻular va negativ munosabatlarga nisbatan qoʻllanadigan bir qator atamalar mavjud. Jumladan, '''Anti-Muslimizm, Musulmonlarga nisbatan murosasizlik, musulmonlarga qarshi xurofot, Musulmonlarga qarshi mutaassiblik, musulmonlarga nafrat, anti-islomchilik, muslimofobiya, islomni demonizatsiya qilish yoki musulmonlarni demonizatsiya qilish.''' Nemis tilida ''islomofobiya'' (qoʻrquv) va ''Islamfeindlichkeit'' (dushmanlik) soʻzlari qoʻllanadi. Skandinaviya tilidagi „''Muslimhat''“ atamasi tom maʼnoda „musulmonlarga nafrat“ degan maʼnoni anglatadi.<ref>{{Kitob manbasi|last=Kaya|first=Ayhan|editor=Cesari|title=The Oxford Handbook of European Islam|date=2014|publisher=[[Oxford University Press]]|isbn=978-0-19-960797-6|chapter=Islamophobia}}</ref>

Musulmonlarni kamsitish holati ularning diniy eʼtiqodiga bogʻliq boʻlgan shakldagi holat musulmonofobiya, muslimofobiyaning muqobil shakli esa<ref>{{Kitob manbasi|last=Carpente|first=Markus|title=Diversity, Intercultural Encounters, and Education|date=2013|page=65}}</ref> islomofobizm<ref>{{Kitob manbasi|last=Pande|first=Rekha|title=Globalization, Technology Diffusion and Gender Disparity|date=2012|page=99}}</ref> va antimuslimizm deb nomlanadi<ref>Racism and Human Rights. p. 8, Raphael Walden — 2004</ref><ref>Muslims in Western Europe. p. 169, Jørgen S. Nielsen — 2004</ref><ref>[https://books.google.com/books?id=CwuLAwAAQBAJ&printsec=frontcover#v=onepage&q=Islamophobia&f=false Childrenʼs Voices: Studies of Interethnic Conflict and Violence in European schools], Mateja Sedmak, p124</ref>. Umuman musulmonlarni kamsituvchi shaxslar ''islomofoblar''<ref>{{Kitob manbasi|last=Kuwara|first=Ibrahim|title=Islam Nigeria-UK Road Tour|date=2004|page=6}}</ref>, Anti-Musulmonlar<ref>2002, Fred halliday, Two hours that shook the world, p. 97</ref>, Anti-''Muhammadchilar''<ref>{{Kitob manbasi|last=Goknar|first=Erdag|title=Orhan Pamuk, Secularism and Blasphemy|date=2013|page=219}}</ref>, ''muslimofoblar''<ref>{{Kitob manbasi|last=Arasteh|first=Kamyar|title=The American Reichstag|date=2004|page=94}}</ref> nomlari bilan ataladi. Musulmonlarga qarshi mutaassiblikka ega boʻlgan shaxslar ''anti-masjid''<ref>{{Kitob manbasi|last=Dressler|first=Markus|title=Secularism and Religion-Making|url=https://archive.org/details/secularismreligi00dres|date=2011|page=[https://archive.org/details/secularismreligi00dres/page/n260 250]}}</ref>, Anti-Shialar<ref>{{Kitob manbasi|last=Kaim|first=Markus|title=Great Powers and Regional Orders|date=2013|page=157}}</ref> (yoki Shiafoblar)<ref>2013, Glen Perry, The International Relations of the Contemporary Middle East, p. 161</ref>, ''Anti''-''soʻfiylar''<ref>Toyin Falola — 2001, [https://books.google.com/books?id=4X4oYdPpXGQC&printsec=frontcover#v=onepage&q=%22Anti-Sufism%22&f=false Violence in Nigeria: The Crisis of Religious Politics and Secular Ideologies], p. 240, ''"'''Anti-Sufism''' itself is therefore a marker of identity, and the formation of the Izala proves this beyond any reasonable doubt''".</ref> (soʻfiyfobiyalar)<ref>Colonialism and Revolution in the Middle East, p. 197, Juan Ricardo Cole — 1999, ''"Ironically, the '''Sufi-phobia''' of the British consuls in the aftermath of 1857 led them to look in the wrong places for urban disturbances in the 1860s.''"</ref> va anti-sunniylar(yoki ''sunniyfobiyalar'')<ref>'''2005''', Ahmed Hashim, ''Insurgency and Counter-insurgency in Iraq'', Cornell University Press (2006), {{ISBN|9780801444524}}</ref>.

== Etimologiyasi ==
''Islomofobiya'' soʻzi [[Neologizmlar|neologizm]]<ref>{{jurnal manbasi|last=Roland Imhoff & Julia Recker|title=Differentiating Islamophobia: Introducing a new scale to measure Islamoprejudice and Secular Islam Critique|url=https://uni-bonn.academia.edu/RolandImhoff/Papers/544018/Differentiating_Islamophobia_Introducing_a_new_scale_to_measure_Islamoprejudice_and_Secular_Islam_Critique|journal=|publisher=[[University of Bonn]]|access-date=19-sentabr 2013-yil}}</ref> boʻlib, ''islom'' va ''-fobiya soʻzlaridan'' hosil boʻlgan yunoncha soʻz hisolanadi. Ingliz tilida "qoʻrquv — — ʻ, „- — dan nafratlanish“ maʼnosini bildiruvchi otlarni hosil qiluvchi soʻzlardan ushbu soʻz strukturasida foydalanilgan<ref>{{Veb manbasi|title = Islomofobiya so'ziniung asl kelib chiqishi haqida batafsil.|url=http://www.oed.com/view/Entry/142572?rskey=Glm8gY&result=2#eid}}{{Subscription required}}</ref>

''Oksford inglizcha lugʻatiga'' koʻra, bu soʻz „Islomni qattiq yoqtirmaslik yoki undan qoʻrqish, xususan, siyosiy kuch sifatida musulmonlarga nisbatan dushmanlik yoki notoʻgʻri fikrlash“ degan maʼnoni anglatadi. 1910-yilda Alen ''Quellien'' tomonidan nashr etilgan tezisda „Gʻarb va nasroniy sivilizatsiyasi xalqlari orasida keng tarqalgan islomga qarshi notoʻgʻri fikrlash“ni tasvirlash uchun fransuzcha islamofobiya soʻzidan iqtibos keltirilishi 1923-yilda [[ingliz tili]] asosidagi soʻz bilan tasdiqlangan<ref name="OED">{{Veb manbasi|title = Islomofobiya - islom haqida noto'g'ri tushunchada bo'lish|url=http://www.oed.com/view/Entry/248449?}}{{Subscription required}}</ref>. Bu ibora 1976-yilda Georges Chahati Anavati maqolasida qayta paydo boʻlgunga qadar „islomga dushmanlik hissi“ iborasini afzal koʻrgan ingliz tilida soʻzlashuvchilar soʻz boyligi tarkibiga qoʻshilmagan edi<ref>"What makes the task difficult, perhaps impossible, for a non-Muslim is that he is compelled, under penalty of being accused of Islamophobia, to admire the Koran in its totality and to guard against implying the smallest criticism of the textʼs literary value" (Anawati 1976).</ref>. Atama musulmon dunyosida mavjud boʻlmagan{{Efn|Persian had the expression ''islām harāsī'' (اسلام هراسی), "hostility to Islam", similar to ''‛adā’ al-islām'' (عداء الاسلام) in Arabic.}}, ammo, keyinchalik, 1990-yillarda ''arabchaga ruhāb al-'' islām (rhạb ạlạslạm) deb tarjima qilinadi va soʻzma-soʻz '''"Islomdan qoʻrqish"''' degan maʼnoni anglatadi<ref name=":1">{{Veb manbasi| title = Islomofobiya - arab tilida ma'nosi va so'z tuzilishi |url=https://tempspresents.com/2019/06/19/histoire-et-mythe-conspirationniste-du-mot-islamophobie/}}</ref>.

[[California universiteti, Berkeley|Berklidagi Kaliforniya universitetining]] Islomofobiya tadqiqoti va hujjatlashtirish loyihasi ushbu rasmiy taʼrifni taklif qiladi: "Islomofobiya — bu mavjud yevropatsentrik va sharqona global kuch tuzilmasi tomonidan qoʻzgʻatilgan qoʻrquv yoki notoʻgʻri talqin. Ushbu termin iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy va madaniy munosabatlardagi mavjud tafovutlarni saqlab qolish va kengaytirish orqali musulmonga qilingan asl tahdidlarga qaratilgan. Shu bilan birga maqsadli tashkillashtirilgan zoʻravonlikning jamoaviy „sivilizatsiya reabilitatsiyasi“ga erishish vositasi sifatida qoʻllanish zaruriyatini asoslaydi<ref>{{Veb manbasi |title = Jamoaviy „sivilizatsiya reabilitatsiyasi“ga erishish vositaslari haqida batafsil. |url = http://crg.berkeley.edu/content/islamophobia/defining-islamophobia |access-date = 2022-05-27 |archive-date = 2011-07-19 |archive-url = https://web.archive.org/web/20110719152647/http://crg.berkeley.edu/content/islamophobia/defining-islamophobia }}</ref>.

=== Bahslar ===
1996-yilda Runnymede Trust Sasseks universiteti prorektori Gordon Konvey raisligida Britaniya musulmonlari va islomofobiya vakillari ishtirokida komissiya (CBMI) tuzildi. Komissiyaning „''Islomofobiya: barchamiz uchun muammo''“ hisoboti 1997-yil noyabr oyida Ichki ishlar vaziri Jek Strou tomonidan nashr etiladi. Runnymede hisobotiga koʻra, islomofobiya bu "musulmonlarga nisbatan asossiz qoʻrquv va yoqtirmaslikni oʻz ichiga olgan dunyoqarash deya eʼtirof etiladi. Bu esa komissiya aʼzolari orasida ziddiyot va istisnolarga sabab boʻladi<ref name="EoRE215">Encyclopedia of Race and Ethics, p. 215</ref>. Bu atamaning kiritilishi hisobotdagi „Musulmonlarga qarshi xurofot soʻnggi yillarda shu qadar sezilarli darajada tez oʻsdiki, ushbu holatni taʼriflash uchun yangi iboraga muhtojlik sezdik“ degan baho bilan oqlandi<ref>{{jurnal manbasi|last=Meer|first1=Nasar|last2=Modood|first2=Tariq|date=July 2009|title=Refutations of racism in the 'Muslim question'|journal=[[Patterns of Prejudice]]|volume=43|issue=3–4|pages=335–54|doi=10.1080/00313220903109250| issn=0031-322X}}</ref>.

2008-yilda Lids universitetida etnik kelib chiqish va irqchilikni oʻrganish markazi tomonidan tashkil etilgan „Islomofobiya orqali fikr yuritish“ mavzusida seminar boʻlib oʻtadi. Ishtirokchilar orasida S. Sayyid, Abdulkarim Vakil, Liz Fekete va Gabrielle Marancilar ham bor edi. Simpoziumda islomofobiya tushunchasini Islomga ochiq va yopiq qarashlar mahsuli sifatida ishlatish taklif qilinadi<ref name="Sayyid&Vakil">{{Kitob manbasi|last=Sayyid|first=Salman|authorlink=Salman Sayyid|year=2010|title=Thinking Through Islamophobia: Global Perspectives|url=https://books.google.com/books?id=glHhHIaCm9AC|location=New York|publisher=[[Columbia University Press]]|page=319|isbn=9780231702065}}</ref>.

== Izohlar==
{{Manbalar|group=lower-alpha}}

== Manbalar ==
{{manbalar}}

[[Turkum:Irqchilik]]
[[Turkum:Ksenofobiya]]
[[Turkum:Siyosiy atamalar]]
[[Turkum:Islomofobiya]]
[[Turkum:Dinga oid tushunchalar]]