Hazrati Xizr masjidi sahifasining manbasini koʻrish

{{Masjid
 |Oʻzbekcha nomi        = Hazrati Xizr masjidi
 |Tasvir             = Hazrati Xizr masjidi.jpg
 |Tasvir imzosi     = 
 |Tasvir kengligi      = 300px
 |Mamlakat                  = Oʻzbekiston
 |Hudud turi             = 
 |Hudud                  = 
 |Joylashuv nomi = shahar
 |Joylashuvi          = Samarqand
 |Manzil                   = 
  |lat_dir =N|lat_deg =|lat_min =|lat_sec =
  |lon_dir =E|lon_deg =|lon_min =|lon_sec = 
  |region     =   
  |CoordScale = 
 |Maqomi                  = 
 |Maktab yoʻnalishi          = sunniy
 |IDB                     = 
 |Mulkdor             = Oʻzbekiston musulmonlari idorasi
 |Masjid turi              = Jome-Masjid
 |Meʼmoriy uslub     = Islom meʼmorchiligi
 |Loyiha muallifi           = 
 |Meʼmor              = 
 |Binokor               = 
 |Binokorlik tashabbuschisi = 
 |Homiylar          = 
 |Asosiy sana           = {{Diqqatga sazovor joylar/Sana||||||}}
 |Qurila boshladi    = 
 |Qurilib bitkazildi = 
 |Imom                    = 
 |Holati               = amaldagi
 |Umumiy maydoni           = 
 |Oʻlchami                 = 
 |Bino maydoni       = 
 |Hajmi             = 
 |Gumbazlar soni      = 
 |Balandligi                  = 
 |Gumbaz balandligi           = 
 |Gumbaz yoʻgʻonligi          = 
 |Minoralar soni    = 
 |Minoralar balandligi         = 
 |Qurilish materiali                = 
 |Tarovih                 = +
 |Saharlik va iftor           = +
 |Kutubxona              = 
 |Madrasa                 = 
 |Sayt                    = 
 |Qoʻshimcha maʼlumotlar =  
}}[[Fayl:Vladimir Putin in Uzbekistan (2016-09-06) 05.jpg|thumb|]]

'''Hazrati Xizr masjidi''' – [[Samarqand]]dagi [[meʼmorlik|meʼmoriy]] [[yodgorlik]] ([[XIX asr]] oʻrtalari); [[afsona]]viy oʻlmas taqvodor inson [[Hazrati Xizr]] nomi bilan bogʻliq. [[Bino]] [[Shohizinda]] majmuasi [[qarshi]]sidagi tepalikda joylashgan qadimiy [[masjid]] [[poydevor]]i ustiga [[qurilish|qurilgan]] ([[mehrob]]dagi yozuvga koʻra [[1855|1855-yil]]). Yodgorlik Shohizinda va Toshkent koʻchalari chorrahasida joylashgan.

2018-yilda masjid hududida Oʻzbekiston Respublikasining Birinchi Prezidenti Islom Karimov maqbarasi ochildi.

== Tarixi ==
Masjid haqida birinchi eslatma arablar Soʻgʻdni bosib olgan davrga (VIII asr boshlari) toʻgʻri keladi<ref>{{Cite web|url=http://www.uzembassy.ru/dostoprim.htm|title=Сайт посольства Узбекистана в РФ|accessdate=2010-08-13|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110222195657/http://www.uzembassy.ru/dostoprim.htm|archivedate=2011-02-22|deadlink=yes}}</ref>. Rivoyatlarga koʻra, 712-yilda [[Qutayba Ibn Muslim ziyoratgohi|Qutayba]] qoʻshinlari Samarqandni egallagandan soʻng arablar [[Joʻyi arziz]] kanalini toʻgʻon bilan toʻsib, shahar qalʼasini suv ostida qoldirmoqchi boʻlganlar. Biroq osmondan ulkan oq qush tushib, toʻgʻonni buzdi. Bu voqeani xotirlash uchun Qutaybaning hamrohlaridan biri Muhammad ibn Vaso Temir darvozada, Afrasiyobning janubiy tomonida, soʻgʻdliklar hurmat qiladigan zardushtiylar ibodatxonasi oʻrniga „Hazrati Xizr“ masjidini qurdirdi. Masjid 1220-yilda moʻgʻullar istilosi davrida butunlay vayron qilingan.

Hozirgi masjid 1854-yilda qadimiy poydevor ustiga qurilgan. 1884-yilda binoda pardozlash va [[rekonstruksiya]] ishlari olib borildi. 1899-yilda masjidning ayvoni qayta qurilib, darvozaxona qoʻshildi. Rekonstruksiya 1919-yilda samarqandlik mashhur usta [[Abduqodir Boqiyev|Abduqodir bin Boqiy]] tomonidan kirish portali va sharqiy minora oʻrnatilib, darvozaxona toʻgʻridan-toʻgʻri gumbaz bilan yopilganida nihoyasiga yetdi.

== Arxitekturasi ==
Masjid [[xonaqoh]], uning 2 yonida [[hujra]]lar, [[qoʻshimcha]] xonalar, [[ombor]]<nowiki/>xona, [[minora]]dan iborat; keyinchalik binoga qoʻshimcha [[ayvon]] ([[1899]]), [[darvozaxona]] ([[1919]]) qurilgan. Bosh [[tarz]]idagi tik [[zinapoya]]dan darvozaxonaga chiqiladi, undan uncha katta boʻlmagan xonaga kiriladi. [[Darvoza]] [[peshtoq]][[gumbaz]]li, [[peshtoq]]ning 2 burchagiga [[qubba]]si qovurgʻali [[guldasta]]-minoralar ishlangan; peshtoqning chap tomonida [[ravoq]]li, oʻymakori bezatilgan 5 ta [[yogʻoch]] [[ustun]]li [[peshayvon]] jozibador [[naqsh]]lar bilan serhasham bezatilgan, qirma usulidagi [[ganch]] [[bezak]]lar mahorat bilan ishlangan. Peshayvondan baland [[gumbaz]] bilan yopilgan [[xonaqoh]]ga oʻtiladi. [[Tashqari]]si piltavor gumbaz 8 qirrali [[poygumbaz]]ga oʻrnatilgan, oraligʻi [[muqarnas]]lar bilan ziynatlangan. Peshtoq hamda [[qafasa]]li minora [[koshinkorlik|koshinkori]] bezatilgan, peshtoq poy-gumbaziga ravoqli [[darcha]]lar ishlangan. Bino XX asr 90-yillarida qayta [[taʼmirlash|taʼmirlandi]]<ref>[[OʻzME]]</ref><ref>Samarqand davlat muzey-qoʻriqxonasi – SAMARQANDNING TARIXIY OBIDALARI VA MUZEYLARI BOʻYIChA EKSKURSIYA MATNLARI, 2010</ref>.

== Islom Karimov maqbarasi ==
{{Asosiy maqola|Islom Karimov maqbarasi}}
[[Fayl:Islom Karimov maqbarasi.jpg|thumb|Islom Karimov maqbarasi]]
[[2016|2016-yil]] [[3-sentyabr]] kuni Oʻzbekistonning Birinchi Prezidenti [[Islom Karimov|Islom Abdugʻaniyevich Karimov]] „Hazrati Xizr“ masjidi hududida dafn etildi. Dafn marosimidan koʻp oʻtmay, Oʻzbekiston Madaniyat vazirligi huzuridagi Madaniy meros obyektlarini muhofaza qilish va ulardan foydalanish bosh boshqarmasi Prezident qabri ustiga maqbara qurish loyihasini ishlab chiqishga kirishdi. Loyiha ustida ishlashda asosiy qiyinchilik Hazrati Xizr masjidining [[UNESCO|YUNESKO]] homiyligida ekanligi edi. Shu bois turli davrlarga oid ikkita binoni yagona meʼmoriy uslub bilan bogʻlashgina emas, balki jahon merosi obyektining tarixiy qiyofasini saqlab qolish ham muhim edi.

Maqbarani qurishda 2000 ga yaqin kishi, jumladan, Hindistondan kelgan usta-dekoratorlar ishtirok etgan. Qurilishni [[2017|2017-yil]] sentyabriga qadar yakunlash rejalashtirilgan edi, biroq soʻnggi lahzada Islom Karimov tavalludining 80 yilligiga toʻgʻrilab ochilishiga qaror qilindi. [[2018|2018-yil]] [[30-yanvar]] kuni maqbara tantanali ravishda ochildi va uning birinchi tashrifchisi Oʻzbekistonning amaldagi Prezidenti [[Shavkat Mirziyoyev]] boʻldi<ref>[https://ru.sputniknews-uz.com/society/20180130/7383585/Mirzieev-Karimov-Mavzolei-Samarkand.html Shavkat Mirziyoev otkril v Samarkande mavzoley Islama Karimova] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20180626111417/https://ru.sputniknews-uz.com/society/20180130/7383585/Mirzieev-Karimov-Mavzolei-Samarkand.html |date=2018-06-26 }} .</ref><ref>{{Veb manbasi |url=https://kun.uz/uz/news/2023/09/02/shavkat-mirziyoyev-samarqandda-islom-karimov-maqbarasini-ziyorat-qildi |sarlavha=Shavkat Mirziyoyev Samarqandda Islom Karimov maqbarasini ziyorat qildi |arxivurl=https://web.archive.org/web/20230907114510/https://kun.uz/uz/news/2023/09/02/shavkat-mirziyoyev-samarqandda-islom-karimov-maqbarasini-ziyorat-qildi |arxivsana=2023-09-07 |sana=2.9.2023 |qaralgan sana=7.9.2023 }}</ref>.

== Manbalar ==
{{manbalar}}

{{Samarqanddagi diqqatga sazovor joylar}}
{{Oʻzbekiston masjidlari}}

[[Turkum:Oʻzbekiston meʼmoriy yodgorliklari]]
[[Turkum:Samarqand]]