Gruziya Demokratik Respublikasi sahifasining manbasini koʻrish

{{Infobox former country
|native_name     = ''საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა''
|conventional_long_name = Gruziya Demokratik Respublikasi 
|common_name     = 
|continent       = 
|region          = 
|status          = Respublika
|image_flag = Flag of Georgia (1918–1921, 4-5).svg{{!}}border
|date_start = 28-may
|year_start = 1918
|date_end = 25-fevral
|year_end = 1921
|national_motto = "Dideba"<br />
|capital = [[Tbilisi]]
|common_languages = '''Rasmiy:'''<br />[[Gruzin tili|Gruzin tili]]
|currency = Gruziya manati
|legislature = Parlament
|stat_area1 = 107,6
|government_type = Parlamentar respublika
|title_leader = Milliy Kengash raisi
|leader1 = [[Noe Ramishvili]]
|year_leader1 = 1918 — 1918
|title_deputy = Parlament raisi
|deputy1 = [[Noe Zhordania]]
|year_deputy1 = 1918 — 1921
|image_map = Democratic Republic of Georgia 1920.svg
|image_map_alt = 
|image_map_caption = 
|s1 = Turkiya
|s2 = Gruziya Sovet Sotsialistik Respublikasi
|s3 = 
|s4 = 
|flag_s1 = Flag of Turkey.svg
|flag_s2 = Flag of the Georgian Soviet Socialist Republic (1951–1990).svg
|flag_s3 = 
|flag_s4 = 
}}
'''Gruziya Demokratik Respublikasi''' ({{lang-ka|საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკა}} ''{{transl|ka|sak’art’velos demokratiuli respublika}}'') — [[1918-yil]] [[may]]dan [[1921-yil]] [[fevral]]gacha Gruziya respublikasining birinchi zamonaviy tashkil etilgan rasmiy davlati boʻlgan.

Gruziya Demokratik Respublikasi [[1917-yil]]dagi Rossiya inqilobi boshlangandan keyin [[Rossiya imperiyasi]] qulaganidan keyin tashkil etilgan. Uning belgilangan chegaralari shimolda Kuban Xalq Respublikasi va Shimoliy Kavkazning togʻli respublikasi, janubda [[Usmonlilar imperiyasi]] va Birinchi [[Armaniston]] Respublikasi va janubi-sharqda [[Ozarbayjon Demokratik Respublikasi]] bilan boʻlgan. Uning umumiy maydoni taxminan 107,600 km<sup>2</sup> (taqqoslash uchun hozirgi Gruziyaning umumiy maydoni 69,700 km<sup>2</sup>) va aholisi 2,5 mln kishini tashkil etgan. 

Respublikaning poytaxti [[Tbilisi]], davlat tili esa [[gruzin tili]] edi. [[1918-yil]] [[26-may]]da Zakavkaziya Federatsiyasi parchalanishi bilan eʼlon qilingan boʻlib, unga Gruziya Sotsial-Demokratik partiyasi (shuningdek, Gruziya Mensheviklari partiyasi deb nom berilgan) rahbarlik qilgan. Doimiy ichki va tashqi muammolarga duch kelgan yosh davlat Rossiyaning Qizil Armiyasi bosqinchiligiga dosh berolmadi va Sovet respublikalaridan biriga aylandi.
== Tarixi ==
=== Tan olinishi ===
Gruziya darhol [[Germaniya]] va [[Usmonlilar imperiyasi]] tomonidan tan olindi. Yosh davlat oʻzini Germaniya himoyasi ostiga olishi va asosan musulmonlar yashaydigan mintaqalarini (shu jumladan Batumi, Ardaxon, Artvin, Axaltixe va Axalkalaki shaharlarini) Usmonli hukumatiga topshirishi kerak edi (Batum shartnomasi, 4-iyun). Biroq, Germaniyaning qoʻllab-quvvatlashi gruzinlarga [[Abxaziya]]dan bolsheviklar tahdidini qaytarishga imkon berdi. Nemis kuchlari Fridrix Freyherr Kress von Kressenshteyn qoʻmondonligida edi. Birinchi jahon urushida Germaniya magʻlub boʻlganidan soʻng, Gruziya hukumatining ruxsati bilan Britaniya ishgʻol kuchlari mamlakatga yetib kelishdi. Inglizlar va mahalliy aholi oʻrtasidagi munosabatlar nemislarga nisbatan ancha yomonlashgan. Britaniyaning qoʻli ostidagi Batumi [[1920-yil]]gacha Gruziya nazorati ostida boʻlmagan. [[1918-yil]] [[dekabr]]ida [[Tbilisi]]ga ham ingliz kuchlari joylashtirildi<ref>{{harvnb|Kazemzadeh|1951|pp=104–105}}</ref>.

Gruziyaning qoʻshnilari bilan munosabati yaxshi emas edi. Britaniyaning harbiy missiyasi mintaqadagi barcha anti-bolshevik kuchlarini birlashtirish uchun ushbu toʻqnashuvlarda vositachilik qilishga urindi. Oq rus armiyasi kuchlarining yangi tashkil etilgan davlatlarga oʻtishiga yoʻl qoʻymaslik uchun mintaqadagi ingliz qoʻmondoni Kavkaz boʻylab Denikinga oʻtishga ruxsat berilmasligi chizigʻini tortib, Gruziyaga ham, Ozarbayjonga ham vaqtinchalik yordam berdi. Angliya pozitsiyasiga qaramay Denikin kuchlari tomonidan bosib olinish xavfi Gruziya va Ozarbayjonni [[1919-yil]] [[16-iyun]]da oʻzaro mudofaa ittifoqida birlashtirdi<ref>{{harvnb|Yilmaz|2009|p=51}}</ref>.

[[1919-yil]] [[14-fevral]]da [[Gruziya]]da parlament saylovlari boʻlib oʻtdi va Gruziya sotsial-demokratik partiyasi 81,5 foiz ovoz bilan gʻolib boʻldi. 21-martda No Zhordania uchinchi hukumatni tuzdi, u mahalliy bolshevik faollari tomonidan qoʻzgʻatilgan va asosan Rossiyadan qoʻllab-quvvatlanadigan qurolli dehqonlar qoʻzgʻolonlari bilan kurashishga majbur boʻldi. [[Abxaziya]] va osetin kabi etnik ozchiliklar tomonidan amalga oshirilganda, bu yanada qiyinlashdi.

== Xalqaro tan olinishi ==
[[7-may]]dagi Moskva Tinchlik Shartnomasiga binoan Gruziya mustaqilligi Sovet Rossiyasi tomonidan bolshevik tashkilotlarini qonuniylashtirilishi va Gruziya hududiga chet el qoʻshinlarini kiritmaslik majburiyati evaziga tan olindi<ref>{{harvnb|Kazemzadeh|1951|p=210}}</ref>. 

Gruziya Demokratik Respublikasining mustaqilligi [[de jure]] sifatida, [[Argentina]], [[Germaniya]], [[Turkiya]], [[Belgiya]], [[Buyuk Britaniya]], [[Fransiya]], [[Yaponiya]], [[Italiya]], [[Polsha]], [[Chexoslovakiya]] va [[Estoniya]] va boshqa mamlakatlar tomonidan tan olingan.

Gruziya Demokratik Respublikasi hukumati koʻplab Yevropa davlatlari tomonidan [[1921-yil]]dan keyin ham bir muncha vaqt Gruziyaning yagona qonuniy hukumati sifatida tan olinishda davom etdi. Gruziya Demokratik Respublikasi hukumati [[1954-yil]]gacha Gruziya Sovet hokimiyatiga qarshi turishda davom etdi.

== Manbalar ==
{{manbalar}}
== Bibliografiya ==
{{Refbegin|colwidth=30em}}
* {{Citation|last=Avalishvili|first=Zourab|authorlink=Zurab Avalishvili|year=1981|title=The Independence of Georgia in International Politics 1918–1921|publisher=Hyperion Press|location=Westport, Connecticut|isbn=0-8305-0059-6}}
* {{Citation|last=Blauvelt|first=Timothy K.|date=2014|title=The Establishment of Soviet Power in Abkhazia: Ethnicity, Contestation and Clientalism in the Revolutionary Periphery|journal=Revolutionary Russia|volume=27|issue=1|pages=22–46|doi=10.1080/09546545.2014.904472|s2cid=144974460}}
* {{Citation|last=Jones|first=Stephen|authorlink=Stephen F. Jones|date=April 2014|title=Between ideology and pragmatism: social democracy and the economic transition in Georgia 1918-21|journal=Caucasus Survey|volume=1|issue=2|pages=63–81|doi=10.1080/23761199.2014.11417286|doi-access=free}}
* {{Citation|last=Kazemzadeh|first=Firuz|authorlink=Firuz Kazemzadeh|year=1951|title=The Struggle for Transcaucasia (1917–1921)|publisher=Philosophical Library|location=New York City|isbn=978-0-95-600040-8}}
* {{Citation|last=Lee|first=Eric|authorlink=Eric Lee (labour organizer)|title=The Experiment: Georgia's Forgotten Revolution, 1918–1921|publisher=Zed Books|location=London|year=2017|isbn=978-1-78699-092-1}}
* {{Citation|last=Papuashvili|first=George|year=2012|title=The 1921 Constitution of the Democratic Republic of Georgia: Looking Back after Ninety Years|journal=European Public Law|volume=18|issue=2|pages=323–350}}
* {{Citation|last=Rayfield|first=Donald|authorlink=Donald Rayfield|year=2012|title=Edge of Empires: A History of Georgia|publisher=Reaktion Books|location=London|isbn=978-1-78-023030-6}}
* {{Citation|last=Rose|first=John D.|date=April 1980|title=Batum as Domino, 1919–1920: The Defence of India in Transcaucasia|journal=The International History Review|volume=2|issue=2|pages=266–287|doi=10.1080/07075332.1980.9640214}}
* {{Citation|last=Suny|first=Ronald Grigor|authorlink=Ronald Grigor Suny|year=1994|title=The Making of the Georgian Nation|edition=Second|publisher=Indiana University Press|location=Bloomington, Indiana|isbn=978-0-25-320915-3}}
* {{Citation|last=Welt|first=Cory|year=2012|editor-last=Jones|editor-first=Stephen F.|title=The Making of Modern Georgia, 1918 – 2012: The first Georgian Republic and its successors|publisher=Routledge|location=New York City|chapter=A Fateful Moment: Ethnic Autonomy and Revolutionary violence in the Democratic Republic of Georgia (1918–1921)|pages=205–231|isbn=978-0-41-559238-3}}
* {{Citation|last=Yilmaz|first=Harun|date=2009|title=An Unexpected Peace: Azerbaijani-Georgian Relations, 1918–1920|journal=Revolutionary Russia|volume=22|issue=1|pages=37–67|doi=10.1080/09546540902900288|s2cid=143471218}}
{{Refend}}
[[Turkum:Gruziya]]