Fransuz tili sahifasining manbasini koʻrish

{{Til
|nom= Fransuz tili
|milliy nom= français
|mamlakatlar= [[Fransiya]], [[Fransiyaning dengizorti qaram yerlari]], [[Kanada]], [[Belgiya]], [[Shveysariya]], [[Livan]], [[Lyuksemburg]], [[Monako]], [[Jazoir]], [[Tunis]]; [[Kot-d'Ivuar]], [[Kongo demokratik respublikasi]], [[Niger]], [[Senegal]]; [[Gaiti]], [[Mavrikiy]]; [[Laos]], [[Kambodja]], [[Vyetnam]]; [[Meksika]]; [[AQSh]]ning shtati [[Luiziana]]
|biluvchilar= 270 million
|o'rin= 12
|til oilasi= Hind-Yevropa
|rasmiy= 29ta mamlakat, ular ichida [[Fransiya]], [[Belgiya]], [[Kanada]], [[Shveysariya]] 
|yozuv= lotin
|iso1= fr 
|iso2= fre (B); fra (T)
|sil= fra 
|turkumlanishi = Turkumlanishi
|til_kodlari = Til kodlari
|xarita=Map-Francophone World.svg}}

<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn boshi -->
'''Fransuz tili''' — [[Hind-yevropa tillari|hindevropa tillari]] oilasining [[Roman tillari|roman]] guruhiga mansub til; [[Fransiya]], Fransiya Gvianasi, [[Gaiti]], [[Monako]], [[Benin]], [[Burkina Faso|BurkinaFaso]], [[Gabon]], [[Gvineya]], Kongo Demokratik Respublikasi, Kongo Respublikasi, Kot d’Ivuar, Mali, [[Markaziy Afrika Respublikasi]], Niger, Senegal, Togo, Chad davlatlarining rasmiy tili; Belgiya Qirolligi, Shveysariya Konfederatsiyasi, Kanada, Lyuksemburg, Andorra, Kamerun, Madagaskar, Burundi, Ruanda, Komor Orollari Federativ Islom Respublikasi, Jibuti, Vanuatu, Seyshel Orollari davlatlaridagi rasmiy tillardan biri. [[Italiya]] va AQShning belgili hududlarida ham tarqalgan. Soʻzlashuvchilarning umumiy soni 100 mln. kishidan, Fransiyaning oʻzida 57 mln. kishidan ortiqroq (oʻtgan asrning 90-yillari). [[BMTning rasmiy tillari|BMTning]] rasmiy va ishchi tillaridan biri.

Asosiy lahjalari: frans (hozirgi Fransuz tilining tarixiy negizi), shim. (Belgiyadagi normand, pikard, vallon va boshqalar), gʻarbiy (anjuy, gallo va boshqalar), jan.gʻarbiy (puatevin), markaziy, jan.sharkiy (burgund, franshkont), sharqiy ([[lotaringiya]], shampan), frankprovansal.

Fransuz tili istilochilar tili (lotin tili) va Galliya tub aholisi tillarining oʻzaro taʼsiri jarayonida shakllangan. Fransuz tili tarixi quyidagi davrlarga boʻlinadi: gallroman (5—8-asrlar), eski fransuz (9—13-asrlar), oʻrta fransuz (14—15-asrlar), ilk yangi fransuz (16-asr), yangi fransuzklassik (17—18-asrlar) va hozirgi fransuz (19-asrdan). Oʻrta asrlarda umumfransuz yozma tili maydonga keladi, 16-asrda milliy til (1539-yildan davlatning rasmiy tili) shakllanadi. 17-asrda adabiy til meʼyori barqarorlashadi. 20-asrda adabiy va ogʻzaki nutq oʻrtasida sezilarli farq paydo boʻladi. Dastlabki yozma yodgorliklari 8—9-asrlarga mansub.

Fonetik xususiyatlari sifatida urgʻusiz, ayniqsa, soʻz oxiridagi unlilarning reduksiyasi, urg`uning, asosan, soʻnggi boʻgʻinga tushishi, urg`u ta`sirida unlilarning oʻzgarishi, unlilar oʻrtasidagi va soʻz oxiridagi undoshlarning tushib qolishi va boshqalarni koʻrsatish mumkin. Fransuz tili morfologiyasi uchun analitizm xarakterlidir (murakkab zamon, nisbat, qiyosiy darajalarning analitik shakllari). So`zlarning morfologik jihatdan oʻzgarmaslikka moyilligi kuzatiladi. Bir qancha fammatik ma`nolar (jins, son, shaxs)ning ifodalanishi koʻpincha sintaksis sohasiga koʻchiriladi, yordamchi soʻzlar keng qo`llanadi. Fe`l sohasida 4-mayl, 3 nisbat va keng tarmoqli zamon shakllari mavjud. Leksikasida gallardan saqlanib qolgan so`zlardan tashqari franklar tilidan saqlanib qolgan muayyan qatlam ham mavjud. Fransuz tili rivojida adabiy lotin tili katta rol oʻynagan; undan koʻplab soʻzlar, soʻz yasalish qoliplari, sintaktik tuzilmalar o`zlashgan.

Yozuvi bir qancha diakritik belgilar qoʻshilgan [[lotin alifbosi]] asosida shakllangan. Fransuz tili Belgiya, Shveysariya va Kanadada milliy variantlarga, Afrika mamlakatlarida esa, asosan, fonetik va lugʻaviy oʻziga xosliklarga ega.<ref>"{{PAGENAME}}" ''[[OʻzME]]''. [http://n.ziyouz.com/books/uzbekiston_milliy_ensiklopediyasi/O'zbekiston%20Milliy%20Ensiklopediyasi%20-%20F%20harfi.pdf F-harfi] Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil</ref>

Abduvahob Madvaliyev, Ibodulla Mirzayev. 
<!-- Bot tomonidan qoʻshilgan matn oxiri -->

'''Fransuz tili''' (-{''français''}-) asosan [[Fransiya]], [[Belgiya]], [[Luksemburg]] va [[Shveysariya|Shveysariya]]da kelib chiqqan, bugungi kunda esa dunyoning 54 mamlakatidagi 300 million odam<ref>-{[http://www.ladocumentationfrancaise.fr/dossiers/francophonie/francophones-monde.shtml "Les francophones dans le monde"]}-</ref> uchun [[ona tili]] yoki ikkinchi til bo`lmish [[roman tillar|roman tildir]].

[[Tasvir:Brussels signs.jpg|thumb|left|Fransuz va [[niderland tili]], [[Brussel shahri]]]]
{{clear|left}}

==Manbalar==
{{manbalar}}

== Adabiyotlar ==
* Balli Sh., Obshaya lingvistika i voprosi fransuzskogo yazika, per. s frans., M., 1955; Balli Sh., Fransuzskaya stilistika, per. s frans., M., 1961; Referovskaya Ye. A., Formirovaniye romanskix literaturnix yazikov. Fransuzskiy yazik, L., 1980; Gak V.G., Teoreticheskaya grammatika fransuzskogo yazika, ch. I—II, M., 1986.

{{OʻzME}}

[[Turkum:Tillar]]