Dolgaya qalʼasi

Dolgaya (shuningdek, Dlinnaya , Mangʻush qishlogʻi) — XIV-XV asrlarga oid oʻrta asrdagi mustahkam shahar xarobalari. Ular janubi-sharqiy — shimoli-gʻarbiy yoʻnalishda choʻzilgan Dlinnaya togʻining qoyali choʻqqisida, Mangush qishlogʻidan 1 km sharqda joylashgan. Tik, baʼzi joylarda choʻqqining tik jarlik chekkalari, but devorlari qurilgan, istehkom 0,5 gektar maydonga ega, koʻplab binolar qoldiqlari va sezilarli kul qatlamini kuzatish mumkin — ehtimol aholi punkti halok boʻlgan XV asrdagi yongʻin oqibati boʻlishi mumkin. Aholi punktining janubi-sharqiy qismida, qal’ani oʻrab turgan boshqa, ichki devor qoldiqlari bor. Arxeologik materiallar (XIV-XV asrlarga oid qizil-gil sirlangan kulolchilik buyumlarining oz sonli parchalari) asosida istehkomda qazish ishlari olib borilmagan, istehkom shu davrga toʻgʻri keladi, shu bilan birga, yon bagʻirlarida II-III asrlarga oid amfora parchalari topilgan.

Yodgorlikni birinchi boʻlib F.Dyubua de Monpere tomonidan 1834-yil tavsiflangan. . Sayohatchi torflangan qoʻrgʻon va tepaliklarga oʻxshash istehkomlar va binolar izlarini topgan, bu tosh devor va ichki binolar qoldiqlari haqida xulosa chiqarishga imkon bergan. Monper tomonidan tuzilgan rejaga koʻra, plato chetidagi aholi punktining shimoliy va markaziy qismlari devorlar bilan himoyalangan, janubiy qismida qal’a oʻrtasida alohida devor bilan ajratilgan kichik qal’a boʻlgan, bu qal’aning shimoli-gʻarbiy qismida yana bir devor boʻlib, uning orqasida binolar joylashgan. Tik jarlik yerlarda istehkomlar boʻlmagan, turar-joyning eng shimoliy qismi toʻrtburchak shaklga ega boʻlib, bir necha qismlarga boʻlingan. XX asrda plato shudgor qilingan va hamma narsa vayron qilingan. 1990-yillardagi kashfiyotlardan olingan koʻtarma arxeologik materiallar II — III asrlarga tegishli (oʻrta asr idishlarining parchalari ham boʻlgan), buning asosida qal’a poydevorining soʻnggi skif davriga tegishliligi haqida taxmin qilingan.

Veymarn E.V. qal’a ikkinchi va uchinchi tog 'tizmalari orasida joylashgan vodiy boʻylab qadimgi savdo yoʻli yaqinida, dashtlardan Xersones va Kalamitagacha boʻlganligiga ishongan. Dlinnaya togʻidagi qadimiy aholi punkti VII — XV asrlarga tegishli degan bayonotlar ham mavjud . Qrim viloyat ijroiya qoʻmitasining 1980-yil 15-yanvardagi 698-son qarori bilan Dlinnaya togʻidagi VII — XV asrlarga oid qadimiy aholi punkti mintaqaviy ahamiyatga ega boʻlgan tarixiy yodgorlik deb eʼlon qilingan.