Boysun sahifasining manbasini koʻrish

{{Bilgiquti aholi punkti
| oʻzbekcha nomi = Boysun
| mavqe = shahar
| mamlakat = Oʻzbekiston
| mintaqa turi = viloyat
| mintaqa = Surxondaryo viloyati
| jadvalda mintaqa = 
| tuman turi = 
| tuman = Boysun tumani
| jadvalda tuman = 
| jamoat turi =
| jamoat = 
| jadvalda jamoat = 
| qaram = 
| gerb = 
| bayroq = 
|lat_dir = |lat_deg=38|lat_min= 12|lat_sec=44
 |lon_dir = |lon_deg=67|lon_min= 11|lon_sec=56
 |CoordAddon = type:city_region:UZ
| CoordScale = 
| mamlakat xaritasi oʻlchami = 250
| mintaqa xaritasi oʻlchami = 
| tuman xaritasi oʻlchami = 
| mamlakat xaritasi = 
| mintaqa xaritasi = 
| tuman xaritasi = 
| ichki bolinishi = 
| rahbar turi = 
| rahbar = 
| asos solingan = 
| ilk eslatilishi = 
| avvalgi nomlari = 
| qachondan beri = 
| maydon = 
| balandlik turi = 
| AP markazi balandligi = 
| iqlim = 
| rasmiy til = oʻzbek
| aholi = 23,7 ming
| sanalgan yil = 2005
| zichlik = 
| aglomeratsiya = 
| milliy tarkib = 
| konfessiyaviy tarkib = [[Islom|Musulmonlar]], [[Masihiylik|Xristianlar]]
| etnoxronim = 
| vaqt mintaqasi = +5
| DST = 
| telefon kodi = 
| pochta indeksi =
| pochta indekslari = 
| avtomobil kodi = 
| identifikator turi = 
| raqamli identifikator = 
| Commons turkumi = 
| sayt = 
| sayt tili = 
}}
'''Boysun''' – [[Surxondaryo viloyati]]dagi shahar ([[1975]]-yildan), [[Boysun tumani]] markazi. Boysundan [[Termiz]]gacha boʻlgan masofa 145 kilometr, eng yaqin temiryoʻl stansiyasi [[Elbayon]]gacha – 72 kilometr. [[Ketmonchopti togʻi]]ning janubiy yon bagʻrida, [[Hangarsoy (soy)|Hangaronsoy]] boʻyida, dengiz sathidan qariyb 1240 metr balandlikda. Shimoliy qismida [[Sariosiyo (qishloq)|Sariosiyo]] va [[Avlod (qishloq)|Avlod]] qishloqlariga tutashgan. Aholisi 23,7 ming kishi ([[2005]]).

== Tarixi ==
Boysun Surxondaryo viloyatidagi eng qadimiy aholi manzillaridan. Boysunning shimoli-gʻarbida [[Teshiktosh gʻori]] joylashgan. Boysunda miloddan avvalgi taxminan 5-ming yillik oxirida aholi yashaganligi maʼlum. Miloddan avvalgi 1-asrdan – milodiy 1-asrgacha Boysun oʻrnida Poikalon nomli mustahkam qalʼashahar mavjud boʻlgan. Milodiy 6—13-asri boshlarida Boysun oʻrnida [[Chagʻoniyon]] shaharlaridan biri – [[Bosand]] joylashgan. [[Abu Isʼhoq Istahriy]]ning „[[Kitob masolik va almamolik]]“ („Mamlakatlar yoʻllari toʻgʻrisida kitob“)ida ham Bosand deb taʼriflangan. [[Hudud ulolam|"Hudud ulolam"da]] Bosand koʻp sonli va jangovar aholili mustahkam joydir, deyilgan. Bosand Chagʻoniyon markazidan [[Temir qapigʻ]] orqali [[Samarqand]]ga boradigan savdo yoʻli ustida joylashgan.
Uylarning tashqi tarafi rang-barang matolar – soʻzana bilan bezatilgan. Devorlar yonidagi stollarda sopol idishlar va ehtiyot qismlar mavjud.[https://samarkandtours.com/uz/uzbekistan/boysun/ Boysun] {{Webarxiv|url=https://web.archive.org/web/20210524032643/https://samarkandtours.com/uz/uzbekistan/boysun/ |date=2021-05-24 }}

Arxeologik manbalarga koʻra, Bosandda hayot ilk oʻrta asrlardan [[moʻgʻullar istilosi]]gacha davom etgan. Moʻgʻullar bosqinida vayron boʻlgan shahar keyinroq qayta tiklangan. Boysun mavzesi [[Zafarnoma|"Zafarnoma"da]] ham qayd etilgan. 19-asrda Boysun [[Buxoro amirligi]] davrida Surxondaryodagi uchta [[beklik]]dan birining markazi boʻlib, unda badavlat [[Oʻzbeklar|oʻzbek aholisi]] yashagan.

=== Etimologiyasi ===
[[Chigʻatoy ulusi]] tarkibiga mansub koʻchmanchi turk qavmlari unga „Boysun“ deb nom berganlar. „Boysun“ atamasi qadimiy turkiycha „boy“ va „sin“dan olinib, „ulugʻ togʻ“ yoxud „katta togʻ“ maʼnosini anglatgan. Qadimiy turkiy qavmlarda boshqa narsalarga sigʻinishlar qatorida toqqa sigʻinish ham mavjud boʻlib, togʻlar muqaddas sanalgan. Mahalliy rivoyatlarga koʻra, bu yerda qadimdan turkiy qavmlarning badavlat kishilari yashagan boʻlib, „Biysun“ atamasi „boylar qishlogʻi“ maʼnosini anglatgan.

== Transporti, infratuzilmasi ==
Boysunning janubiy qismidan viloyatlararo avtomobil yoʻllari oʻtgan. Shahar aholisi kulolchilik, temirchilik, zargarlik, kashtachilik, duradgorlik, kosibchilik, qandolatchilik bilan shugʻullanadi. „Ishonch“ aksiyadorlik jamiyati korxonasida asosan shoyi, jumladan abrli atlas, beqasam, trikotaj kiyimlar, toʻnchoponlar tayyorlanadi. Boysunda 5 umumiy taʼlim maktabi, sport va musiqa maktablari, mehribonlik uyi, 2 kinoteatr, 6200 oʻrinli stadion, klub, 10 kutubxona, 2 poliklinika, qishloq vrachlik shoxobchalari, sanitariya-epidemiologiya stansiyasi, oʻrmonchilik xoʻjaligi bor. Boysunning oʻrtasidan Hangaronsoy kesib oʻtgan.

== Madaniyati ==
Boysunda mashhur „Shalola“ va „Shiru shakar“ folklor-etnografik ansambllari faoliyat koʻrsatmoqda. Bular YUNESKOning Umumjahon nomoddiy yodgorliklar roʻyxatiga kiritildi. „[[Alpomish]]“ dostoni yaratilganligining 1000-yilligini nishonlash munosabati bilan Boysunda dam olish va sport inshootlariga ega boʻlgan [["Alpomish" bogʻi]], [["Alpomish" muzeyi]] tashkil etildi.

== Adabiyotlar ==
* [[OʻzME]]. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil

{{OʻzME}}

{{Surxondaryo viloyati}}
{{Oʻzbekistonning turistik diqqatga sazovor joylari}}
{{Oʻzbekistonda insoniyatning nomoddiy madaniy merosi}}

[[Turkum:Oʻzbekiston shaharlari]]
[[Turkum:Boysun tumani]]