Bogʻlovchi dasturiy taʼminot

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Bogʻlovchi dasturiy taʼminot (inglizcha: middleware; oʻrta dastur, oʻrtakash dasturiy taʼminot, oʻrta qatlam dasturiy taʼminoti, ost-dasturiy taʼminot, oʻzaro platformali dasturiy taʼminot sifatida ham tarjima qilinadi) turli ilovalar, tizimlar, komponentlar oʻrtasidagi oʻzaro taʼsirni taʼminlash uchun texnologik dasturiy taʼminot qatlami yoki majmuasini bildiruvchi keng qoʻllaniladigan atamadir.

Bogʻlovchi dasturiy taʼminotning bir nechta asosiy turlari mavjud[1][2][3]:

  • taqsimlangan obyektlar tizimi (DOS, inglizcha: distributed object system) yoki taqsimlangan obyekt texnologiyasi (DOT, inglizcha: distributed object technology)
  • maʼlumotlar bazasiga yoʻnaltirilgan (inglizcha: database access middleware)
  • tranzaksiya monitorlari
  • masofaviy protsedura (jarayon) chaqiruvi (RPC, inglizcha: remote procedure call)
  • xabarlarga ishlov berishga yoʻnaltirilgan (MOM)inglizcha: message-oriented middleware)

Atamaning kelib chiqishi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ehtimol, oʻrta dastur atamasi birinchi marta 1968-yilda NATO Ilmiy qoʻmitasi konferensiyasi hisobotida ishlatilgan[4][5].

Zamonaviy aksar talqinlar orasida oʻrta dastur atamasining eng koʻp qoʻllaniladigan talqinlari:

  • dasturiy taʼminotning mijoz qismlari va maʼlumotlar bazalari oʻrtasidagi oʻzaro taʼsir uchun qatlam[6],
  • tizim va amaliy dasturlarning oʻzaro taʼsiri uchun dasturiy taʼminot[7],
  • operatsion tizimlar va amaliy dasturiy taʼminot oʻrtasidagi dasturiy taʼminot qatlami[8],
  • turli xil dastur komponentlari va maʼlumotlar bazalarining oʻzaro taʼsiri uchun dasturiy taʼminot[9].

Umuman olganda, oʻrta dastur atamasi koʻpincha veb-serverlar, dastur serverlari, tranzaksiya monitorlari, xizmat avtobusi dasturiy taʼminoti, kontentni boshqarish tizimlarining infratuzilmalariga murojaat qilish uchun ishlatiladi. Oʻrta dastur XML, SOAP, veb-xizmatlar va xizmatga yoʻnaltirilgan arxitekturaga asoslangan zamonaviy IT-yechimlarning yadrosidir[10].

Oʻrta dasturiy taʼminot bozori[tahrir | manbasini tahrirlash]

2010-yildagi Gartner tahliliga koʻra[11], jahon bozorida „dasturlar infratuzilmasi va oʻrta taʼminot“ segmenti koʻlamini shakllantirish boʻyicha IBM yetakchi hisoblanadi, Oracle undan deyarli ikki baravar orqada, Microsoft, Software AG va Tibco ham muhim oʻrinlarini egallab turgan.

Yetkazib beruvchi 2009-yilda segmentdagi daromad, milliard AQSH dollari 2009-yilda segmentdagi ulushi
IBM 5.0346 31,5 %
Oracle 2.6634 16,7 %
Microsoft 0,6216 3,9 %
Software AG 0,4762 3,0 %
Tibko 0,4179 2,6 %

Bozorning umumiy hajmi 16 milliard dollarga baholanmoqda.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Stojmenovic, I. and Thulasiram, R.K. and Yang, L.T.. Parallel and Distributed Processing and Applications: 5th International Symposium, ISPA 2007, Niagara Falls, Canada, August 29-31, 2007, Proceedings. Springer, 2007 — 563-656 bet. ISBN 9783540747413. 
  2. ↑ Ruh, W.A. and Maginnis, F.X. and Brown, W.J.. Enterprise Application Integration: A Wiley Tech Brief. Wiley, 2002 — 52-59 bet. ISBN 9780471437864. 
  3. ↑ Aleksandr Kasatkin. Sredstva middleware i ix klassifikatsiya, PCWeek, (193) 19`1999
  4. ↑ Middleware term in 1968 NATO Report
  5. ↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“.
  6. ↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“.
  7. ↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“.
  8. ↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“.
  9. ↑ {{Veb manbasi}} andozasidan foydalanishda sarlavha= parametrini belgilashingiz kerak. „{{{title}}}“. The software „glue“ that helps programs and databases (which may be on different computers) work together. Its most basic function is to enable communication between different pieces of software
  10. ↑ {{{заглавие}}}. — Vol. 17. — P. 19-48. — ISSN 1049-331X.
  11. ↑ „arxiv nusxasi“. 7-fevral 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 16-may 2022-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Bogʻlovchi_dasturiy_taʼminot&oldid=4207812" dan olindi