Armaniston va Eron chegarasi sahifasining manbasini koʻrish

[[Fayl:Un-armenia.png|right|thumb| Armaniston xaritasi, janubda Eron]]
[[Fayl:Aras_river_at_Nurduz_05.jpg|thumb| Nurduz yaqinidagi chegara]]
'''Armaniston va Eron chegarasi''' ({{Lang-hy|Հայաստան–Իրան սահման}}, ''Hayastan-Iran sahman'', {{Lang-fa|مرز ارمنستان-ایران}}) uzunligi {{Convert|44|km|mi|abbr=on}} va gʻarbda [[Ozarbayjon|Ozarbayjonning]] [[Naxichevan Avtonom Respublikasi|Naxichevan]] mintaqasi bilan uch tomonlama chegara nuqtasidan sharqda [[Ozarbayjon]] bilan uch tomonlama chegara nuqtasigacha davom etadigan xalqaro chegara<ref>{{Citation |title=CIA World Factbook – Iran |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/iran/ |access-date=6 April 2020}}</ref>.

== Tavsifi ==
Chegara gʻarbdan, Ozarbayjonning Naxichevan avtonom respublikasi bilan gʻarbiy uch tomonlama chegara nuqtasidan boshlanib, [[Araz|Araz daryosi]] boʻylab Sharqiy Ozarbayjon uch tomonlama chegara nuqtasiga oʻtadi. Bundan sharqda chegara Araz boʻylab sharqqa tomon davom etadi.

== Tarixi ==
19-asrda Kavkaz hududi uchun tanazzulga yuz tutgan [[Usmonlilar imperiyasi|Usmonli imperiyasi]], Persiya va janubga qarab kengayib borayotgan [[Rossiya]] kurash olib bordi<ref name="IBS025" />. Rossiya-Fors urushi (1804-1813) va undan keyingi [[Guliston tinchlik shartnomasi|Guliston shartnomasiga]] koʻra Rossiya hozirgi Ozarbayjon hududining asosiy qismini va Armanistonning bir qismini qoʻlga kiritdi; Eron va Ozarbayjon (Naxichevan uchastkasidan tashqari) va Eron va Armaniston oʻrtasidagi zamonaviy chegara boʻlgan Araz daryosi boʻylab chegara chizilgan<ref name="IBS025" /><ref>John F. Baddeley, „The Russian Conquest of the Caucasus“, Longman, Green and Co., London: 1908, p. 90</ref><ref name="CIA-1951">{{Citation |title=USSR-Iran Boundary |date=February 1951 |url=https://www.cia.gov/library/readingroom/docs/CIA-RDP79-00976A000200010003-4.pdf |access-date=9 April 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170123071254/https://www.cia.gov/library/readingroom/docs/CIA-RDP79-00976A000200010003-4.pdf |url-status=dead |archive-date=January 23, 2017}}</ref>. [[Rus-Fors urushi (1826–1828)|Rus-Fors urushi (1826—1828)]] va [[Turkmanchoy tinchlik shartnomasi|Turkmanchoy shartnomasidan]] soʻng Persiya Naxichevan va Armanistonning qolgan qismini berishga majbur boʻldi; Araz chegara sifatida Usmonli bilan uch tomonlama chegara nuqtasiga qadar kengaytirildi va shu bilan Ozarbayjon-Eron chegarasiga aylanishini yakunladi<ref name="IBS025" /><ref>Gavin R. G. Hambly, in ''The Cambridge History of Iran'', ed. William Bayne Fisher (Cambridge University Press, 1991), pp. 145-146</ref><ref name="CIA-1951" />.

[[Birinchi jahon urushi]] paytida rus kommunistlari 1917-yilda muvaffaqiyatli inqilobni amalga oshirdilar, janubiy Kavkaz xalqlari 1918-yilda Kavkazorti Demokratik Federativ Respublikasini eʼlon qildilar. Ichki kelishmovchiliklar 1918-yil may oyida [[Gruziya Demokratik Respublikasi|Gruziyaning]] federatsiyani tark etishiga olib keldi, koʻp oʻtmay, Armaniston va [[Ozarbayjon Demokratik Respublikasi|Ozarbayjon]] ham undan chiqib ketdi. 1920-yilda Rossiya [[Qizil armiya|Qizil armiyasi]] Ozarbayjon va Armanistonga bostirib kirdi va ikkalasining ham mustaqilligiga chek qoʻydi, keyin esa Gruziya bilan ham shu hodisa takrorlandi. Har uchala davlat 1936-yilda alohida ittifoqdosh respublikalarga aylanishidan oldin [[Sovet Sotsialistik Respublikalari Ittifoqi|SSSR]] tarkibidagi [[Zakavkazye Sotsialistik Federativ Sovet Respublikasi|Kavkazorti SFSR]] tarkibiga kiritilgan. 1954-yildagi Eron-SSSR chegara konvensiyasi Eron manfaati uchun chegaraning ozarbayjon uchastkalarida chegara boʻylab kichik tuzatishlar kiritdi<ref name="IBS025">{{Citation |title=International Boundary Study No. 25 – Iran-USSR Boundary |date=28 February 1978 |url=https://fall.fsulawrc.com/collection/LimitsinSeas/IBS025.pdf |access-date=9 April 2020}}<cite class="citation cs2" data-ve-ignore="true">[https://fall.fsulawrc.com/collection/LimitsinSeas/IBS025.pdf ''International Boundary Study No. 25 – Iran-USSR Boundary''] <span class="cs1-format">(PDF)</span>, 28 February 1978<span class="reference-accessdate">, retrieved <span class="nowrap">9 April</span> 2020</span></cite></ref>. 1957-yilda yakuniy kelishuvga erishilgan holda, yerdagi chegaralar belgilandi<ref name="IBS025" />.

1991-yilda SSSR parchalanganidan keyin Armaniston mustaqillikka erishdi va uning Eron-SSSR chegarasidagi qismini meros qilib oldi.

== Chegara oʻtish joylari ==
Asosiy oʻtish joyi Nurduz – [[Agarak (Meghri)|Agarakda]] joylashgan<ref name="auto1">{{Citation |title=Caravanistan – Armenia-Iran border crossings |url=https://caravanistan.com/border-crossings/iran/#iran-armenia-border-crossings |access-date=9 April 2020}}</ref>.

== Chegara yaqinidagi aholi punktlari ==
{{Col-begin}}
{{Col-2}}

=== Armaniston ===
* [[Agarak (Meghri)|Agarak]]
* [[Meghri]]
* [[Alvank]]
* [[Shvanidzor]]
{{Col-2}}
=== Eron ===
* Duzal
* Qulan
* Nowje Mehr
* Pirbuloq
{{Col-end}}

== Yana qarang ==

* [[Armaniston — Eron munosabatlari]]

== Manbalar ==
{{Manbalar}}{{Armaniston chegaralari}}{{Eron chegaralari}}
[[Turkum:Xalqaro chegaralar]]
[[Turkum:Eron chegaralari]]
[[Turkum:Armaniston chegaralari]]
[[Turkum:Armaniston va Eron chegarasi]]