A. P. Yermolov haykali (Grozniy)
A.P.Yermolov haykali Grozniy shahriga 1881-yilda Kavkazdagi bosh qoʻmondon A.M.Dondukov-Korsakov tomonidan sovgʻa qilingan. Haykaltarosh A.L.Ober tomonidan qurilgan[1]. Yodgorlik toʻrt qirrali qumtoshli postamentda oʻrantilgan bronza byustdan iborat[2].
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Yodgorlik Groznaya qal’asini yotqizish paytida Yermolov yashagan yertoʻla uy yonida oʻrnatilgan. Byust va yertoʻla uy hozirgi Chernishevskiy (sobiq Yermolovskaya) nomidagi koʻchada joylashgan edi. Ilgari, bu joydan unchalik uzoq boʻlmagan joyda Kurin yeger piyoda polkining ofitserlar yigʻini binosi joylashgan edi [2] .
Boshqa maʼlumotlarga koʻra, Yermolovning haqiqiy yertoʻla uyi dastlab muzlikka aylantirilgan, keyin esa buzib tashlangan. Keyinroq hokimiyat buni anglab yetib, Yermolovning yertoʻla uyi ostidagi tovuqxonani yoki otxonani tozalashni buyurdi[3].
1922-yilda Grozniy shahar kengashining qarori bilan Leninning „Respublika yodgorliklari toʻgʻrisida“gi farmonini amalga oshirish uchun byust buzib tashlandi. 1926-yildan boshlab yodgorlikning boshi Grozniy oʻlkashunoslik muzeyida saqlanadi va uning ekspozitsiyasining bir qismi boʻlgan[2]. Bu yerda chechen inqilobchisi Aslanbek Sheripov[4] haykali oʻrnatilgan.
1949-yilda chechenlar va ingushlar deportatsiya qilinganida Sheripov haykali demontaj qilindi[4] va Yermolov byusti haykaltarosh I. G. Tverdoxlebov[1] tomonidan qayta tiklandi (talqinlardan biriga koʻra, L. P. Beriyaning shaxsiy koʻrsatmasi boʻyicha). Yangi byust yasashda eskisining saqlanib qolgan boshi standart sifatida ishlatilgan. Yodgorlik panjarasiga choʻyandan yasalgan va iqtiboslar keltirilgan plitalar oʻrnatildi. Ulardan birida Yermolovning oʻz soʻzlari keltirilgan: "Mening rus ekanligimni his qilish mendan hech qachon ajralib turmaydi". Ikkinchisida — A. S. Griboedovning Yermolov haqidagi soʻzlari: "Vatanparvar, yuksak qalb egasi va qobiliyatli davlat arbobi, chinakam rus, dono bosh egasi". Uchinchisida shunday yozuv bor edi: „Quyosh ostida undan yomonroq va makkor odamlar yoʻq. Yermolov chechenlar haqida“ . I. V. Stalin vafotidan keyin oxirgi yozuv olib tashlandi, ammo plastinka bilan joy ochiq qoldi[2].
Rasmiylar Yermolovni ajoyib qoʻmondon va oʻqituvchi sifatida tasvirlaganlar. Biroq, Vaynaxlar uchun u shafqatsiz bosqinchi boʻlib qolgan. Mahalliy aholi tomonidan byustni portlatish yoki qonuniy yoʻl bilan buzish uchun bir necha bor urinishlar boʻlgan, ammo barchasi muvaffaqiyatsizlikka uchragan. Biroq, qayta qurishdan soʻng, 1989-yilda yodgorlik demontaj qilingan[2].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 Кавтарадзе 1977.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 bezformata.
- ↑ Приволжский 1914.
- ↑ 4,0 4,1 Айдамирова 2011.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Грозный. Город, каким мы тебя помним…. М.: Благотворительный фонд поддержки чеченской литературы, 2012. ISBN 978-5-91821-028-4.
- Кавтарадзе А. Г.. Генерал А. П. Ермолов, Наши славные земляки. Тула: Приок. кн. изд-во, 1977.
- Машар Айдамирова (составитель). Эпоха «Долгих ночей», 1000 экз, 2011. ISBN 978-5-4314-0009-4.
- Весь Грозный и его окрестности: нефтяные промысла, курорт Горячеводск, курорт Серноводск, Д. А. Бабкова и А. И. Максимова, Владикавказ: Электроп. Сергея Казарина, 1914.
Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- „Памятник генералу Ермолову в г. Грозном. (Краткая история)“. grozniy.bezformata.ru (2014-yil 5-fevral). 2018-yil 3-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 5-oktyabr.