Gipertropiya

Gipertropiya bilan kasallangan koʻz

Gipertropiya — koʻzlarning koʻz kosasidan siljishi (strabismus), buning natijasida bir koʻzning vizual oʻqi koʻzning fiksatsiya nuqtasidan boshqa tomonga qarab yoʻnaladi.Gipotropiya ham xuddi shunday holat hisoblanadi, faqatgina gipotropiyada koʻrish oʻqi fiksatsiya nuqtasidan pastga yoʻnalgan holatda boʻladi. Vertikal ogʻish dissotsatsiyasi — bu bir yoki ayrim hollarda ikkala koʻzning sekin yuqoriga siljishiga olib keladigan gipertropiyaning maxsus turi.

Sabablari

Gipertropiya tugʻma yoki hayoti davomida orttirilgan boʻlishi mumkin. Kasallik koʻzdan tashqari koʻz mushaklari funktsiyasining nomutanosibligining natijasida ham kelib chiqishi mumkin. Yuqori toʻgʻri, pastki toʻgʻri, yuqori qiya va pastki qiya mushaklar koʻzning vertikal harakatiga yordam beradi. Bu mushaklar paretik, cheklovchi (fibroz) yoki giperaktiv taʼsirga ega boʻlishi mumkin. Tugʻma gipertropiyalar mushaklarning anormal tuzilishi, odatda mushaklar atrofiyasi, gipertrofiyasi yoki kamdan-kam hollarda mushaklarning yoʻqligi va notoʻgʻri joylashuvi tufayli kelib chiqishi mumkin. Maxsus va umumiy sabablarga quyidagilar kiradi:

• Toʻgʻridan-toʻgʻri oblique falaj (Tugʻma toʻrtinchi nerv falaji)
• Haddan tashqari faol pastki oblique mushak
• Braun sindromi (inglizcha: Brown)
• Dueynni tortib olish sindromi (inglizcha: Duan)
• Ikkala levator mushaklarining falaji
• Graves kasalligida toʻgʻri ichak fibrozisi (koʻpincha pastki toʻgʻri mushakni oʻz ichiga oladi)
• Vertikal mushaklarning jarrohlik shikastlanishi (masalan, skleraning bukilishi operatsiyasi yoki vertikal mushaklarning yatrogenik shikastlanishiga olib keladigan katarakt jarrohligi).

Oʻrta va katta yoshdagi insonlarda gipertropiyaning toʻsatdan paydo boʻlishi troklear asabning siqilishi va oʻsimtalarning taʼsiriga bogʻliq boʻlishi mumkin, bu taʼsirlangan boʻshliqni lokalizatsiya qilish uchun MRT yordamida miyaning MRT tasvirini olish talab qilinadi. Bundan tashqari, diabet va ateroskleroz tufayli asab tizimini qon bilan taʼminlaydigan qon tomirlarining infarkti ham boʻlishi mumkin. Boshqa hollarda, bu nerv-mushak uzatishdagi buzilishlar tufayli boʻlishi mumkin, yaʼni miyasteniya gravis tufayli.

Bogʻliq nuqsonlar

Uzoqni koʻra olmaslik va anizometropiya kabi strabismus bilan kasallangan bemorlarda topilgan anomaliyalar bilan ham bogʻliq boʻlishi mumkin. Ikkita koʻz oʻrtasidagi vertikal nomutanosiblik quyidagilarga olib kelishi mumkin:

• Strabismus bilan bogʻliq ambliyopiya (koʻzning ogʻishini yoʻqotish / bostirish tufayli);
• Kosmetik nuqson (kichik bolaning ota-onalari va fotosuratlarda eng koʻp seziladi);
• Koʻzning yoʻnalishiga qarab, hatto binokulyar koʻrish mavjudligida ham yuzning aylanishi;
• Diplopiya yoki ikki tomonlama koʻrish kattalarda koʻproq uchraydi — ularning miya mexanizmlari ikkala koʻzdan ham tasvirlarni ajratmaydi;
• Siklotropiya — bu koʻzning siklotorsional ogʻishi (koʻrish oʻqi atrofida aylanish), ayniqsa asosiy sabab qiya mushaklarning parezi boʻlib, natijada gipertropiyaga olib keladi;

Davolash

Umuman olganda, strabismusga turli xil usullar bilan murojaat qilish va davolanish mumkin. Har bir holatiga koʻra, davolanish usullari quyidagilarni oʻz ichiga oladi:

• Koʻzoynak yordamida sinish xatolarini tuzatish;
• Prizmatik terapiya (agar yaxshi muolaja qilinsa, diplopiyani tuzatish uchun);
• Koʻz patchidan foydalanish (asosan bolalarda ambliyopiyani va kattalardagi diplopiyani davolash uchun);
• Botulinum toksinini inʼektsiya qilish;
• Jarrohlik tuzatish;

Gipertropiyani jarrohlik yoʻli bilan davolash binokulyarlikka, diplopiyani nazorat qilish yoki kosmetik nuqsonni bartaraf etish qobiliyatini yaxshilash uchun tavsiya etiladi. Koʻzni toʻliq tekshirgandan soʻng tavsiya etilishi kerak boʻlgan turli xil tavsiflangan jarrohlik muolajalari mavjud, jumladan, koʻzning motor va koʻrish anormalliklariga eʼtibor qaratiladigan batafsil ortoptik tekshiruv. Maxsus oʻqitilgan pediatrik oftalmologlar va strabismus jarrohlari ushbu protseduralar toʻplamidan foydalanish uchun yaxshi tajribaga ega boʻlishadi.

Manbalar

• AAPOS website on Strabismus, also containing FAQ’s on the subject of Strabismus
• Wright, Kenneth Weston; Spiegel, Peter H.Pediatric Ophthalmology and Strabismus