Zahra Joya
Zahra Joya (1992-yilda tugʻilgan) - afgʻon jurnalisti, feminist va " Ruxshana Media " asoschisi.
Yoshlik[tahrir | manbasini tahrirlash]
Zahra Joya 1992-yilda Bomyon viloyatidagi kichik qishloq qishlogʻida hazoralar oilasida tugʻilgan. Tolibon Afgʻonistonda hokimiyatni qoʻlga kiritganida u 5 yoshda edi. 1996-yildan 2001-yilgacha ular qizlar uchun taʼlimni olishni deyarli barcha turini taqiqladilar. Joya oʻgʻil boladek kiyinib, oʻzini Muhammad deb atar va maktabga borish uchun har kuni ikki soat yosh amakisi bilan birga yurardi. 2022-yilda Anjelina Joli bilan TIME nashriga bergan intervyusida u oilasidagi bir qancha erkaklar, jumladan, otasi ham ayollar huquqlariga ishonishini aytdi[1]. Qoʻshma Shtatlar va uning ittifoqchilari 2001-yilda Afgʻonistonga bostirib kirib, Tolibon hukumatini agʻdargandan soʻng, u niqobini tashlab, Kobuldagi huquq fakultetiga oʻqishga kirishga muvaffaq boʻldi va prokuror sifatida otasining izidan borishni rejalashtirdi[2][3]. Sinfdosh qizlarining aytilmagan hikoyalaridan taʼsirlanib, Afgʻonistonda ayol muxbir boʻlishning xavf-xatarlari va qiyinchiliklariga qaramay, jurnalist boʻlishga qaror qildi[4][5][6][7].
Faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]
Joya Kobul munitsipal hukumatida aloqalar boʻyicha direktor oʻrinbosari boʻlib ishlagan. U hamkasblari orasida yagona ayol jurnalist edi. U buni aytganida, unga ayollarda ish uchun zarur boʻlgan yaxshi qobiliyat yoki koʻnikmalar yoʻqligini aytishdi.
2020-yil dekabr oyida u mamlakatdagi birinchi feministik axborot agentligi Ruxshana Mediaga asos solgan[8]. Uni Ruxshana Mediaga asos solishga doʻstining taklifidan keyin va erkak hamkasblarining ayol jurnalistlarning yoʻqligi haqidagi fikrilari undagan. 2015-yilda Gur viloyatida Tolibon tomonidan toshboʻron qilingan 19 yoshli qiz sharafiga ushbu roʻyxatga Ruxshona nomi berildi. Qiz oʻlimga hukm qilingan, chunki uning oilasi unga turmush qurishni taklif qilganidan keyin sevgilisi bilan qochib ketgan. Joyaning maqsadi zoʻrlash va majburan turmush qurish kabi mavzularni yorituvchi mahalliy jurnalistlar tomonidan chop etilgan va xabar qilingan hikoyalar orqali afgʻon ayollari uchun hayot haqiqatini yoritish edi. U oʻz jamgʻarmasi bilan “Ruxshana Media” kompaniyasini tashkil qildi, biroq oʻz faoliyatini davom ettirish uchun onlayn mablagʻ toʻplashga majbur boʻldi[9][3]. U Tolibonni tanqid qildi va AQSh va uning ittifoqchilari oʻz qoʻshinlarini olib chiqib ketishdan bir necha oy oldin ayol davlat xizmatchilariga nisbatan tazyiqlar haqida xabar berdi. Mamlakat Tolibon qoʻliga oʻtishidan bir necha kun oldin u The Guardian bilan hamkorlik qilib, Tolibonni egallab olishi haqida xabar berib, Afgʻonistondagi ayollar hisoboti loyihasini nashr etgan. Joya va uning hamkasblari jurnalistiklari uchun bir qancha tahdidlarga duch kelishdi[2].
Oʻzining xabarlari va Tolibonning hazoralarni uzoq vaqt davomida taʼqib qilgani sababli Joya Tolibonning nishoniga aylandi. Oʻz hayotidan qoʻrqib, mamlakatdan qochishga qaror qildi. U Britaniya hukumatidan evakuatsiya haqida xabar oldi va oxir-oqibat Londonga samolyot orqali olib chiqib ketildi. U quvgʻinda ham Ruxshana Mediani boshqarishda davom etadi va Afgʻonistondan yashirincha hisobotlarini yuboradigan jamoasi bilan aloqada boʻlib turadi[10]. Afgʻon jurnalistlarining aksariyati Tolibonlar hokimiyatni egallab olgandan soʻng oʻz ishlarini tark etishga majbur boʻldi[11][12][13].
Mukofotlar va eʼtirof[tahrir | manbasini tahrirlash]
Joya 2022-yilda Time jurnalida yilning eng yaxshi ayoli deb topilgan 12 ayoldan biri edi[14]. U jurnalistikasi bilan tanilgan va Anjelina Joli bilan suhbatlashgan[1].
Rukhshana Media Britaniya jurnalistika mukofotlari 2021-da Mari Kolvin mukofotiga sazovor boʻldi[15][16].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 „Zahra Joya Fled the Taliban. She's Still Telling the Stories of Afghan Women“ (en). Time. Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
- ↑ 2,0 2,1 „Zahra Joya: the Afghan reporter who fled the Taliban – and kept telling the truth about women“ (en). the Guardian (2021-yil 22-sentyabr). Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
- ↑ 3,0 3,1 „'My computer is my weapon': Afghan woman journalist stands up to Taliban“ (en). Reuters (2021-yil 18-noyabr). Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
- ↑ „Women journalists in Afghanistan defiant in the face of violence“ (en). UN News (2018-yil 2-may). Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
- ↑ „2016 the bloodiest year ever for Afghan journalists and media“ (en). EEAS - European External Action Service - European Commission. Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
- ↑ „Women journalists targeted in Afghanistan“ (en). NBC News. Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
- ↑ „Journalists In The Spotlight“ (en). RadioFreeEurope/RadioLiberty. Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
- ↑ „'For as long as we can': reporting as an Afghan woman as the Taliban advance“ (en). the Guardian (2021-yil 12-avgust). Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
- ↑ „An all-female news site raised $200,000 to cover Afghan women. Will it survive now?“ (en). Reuters Institute for the Study of Journalism. Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
- ↑ Journal, Sune Engel Rasmussen | Photographs by Joel Van Houdt for The Wall Street. „Afghan Journalists in Exile Keep Spotlight on Their Homeland“ (en-US). Wall Street Journal (2021-yil 1-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
- ↑ „Fewer than 100 of Kabul's 700 women journalists still working | Reporters without borders“ (en). RSF (2021-yil 31-avgust). Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
- ↑ „As winter approaches, Afghan women journalists speak out: "I enjoyed all the liberties of life. Now I feel like a prisoner"“ (en). Reuters Institute for the Study of Journalism. Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
- ↑ „Just 39 Female Journalists Are Still Working in Kabul After the Taliban's Takeover“ (en). Time. Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
- ↑ „How We Chose the 2022 Women of the Year“ (en). Time. Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
- ↑ „The Guardian named news provider of the year and wins four other awards“ (en). the Guardian (2021-yil 9-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 5-mart.
- ↑ „Colvin award-winning Rukhshana Media founder: 'Exposing the truth can result in death and torture'“ (en-US). Press Gazette (2021-yil 10-dekabr). Qaraldi: 2022-yil 5-mart.