Vladikavkaz 1-real bilim yurti
Vladikavkaz 1-real bilim yurti — Shimoliy Osetiyaning Vladikavkaz shahridagi meʼmoriy yodgorlik. Rossiyaning madaniy merosining aniqlangan obyekti va Shimoliy Osetiyaning madaniy merosi[1]. Ushbu binoda 1918-yilda Shimoliy Kavkaz tarixidagi birinchi oliy oʻquv yurti boʻlgan Politexnika instituti joylashgan[2].
Tarixiy binoning korpusi toʻliq Timiryazevskiy torkoʻchasida joylashgan, ammo asosiy binosi Kirov koʻchasida joylashgan Gorskiy universitetiga tegishli boʻlganligi sababli koʻchaning manzili ham Kirov, 37-uy koʻrsatilgan.
Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]
1870-yillarda Vladikavkazda birinchi real bilim yurti[3] tashkil etilgan boʻlib, u shahardagi birinchi oʻrta taʼlim muassasasiga aylandi[4][3]. 1897-yilda maktab toʻrt yillik maktabdan olti yillik maktabga aylantirildi[5] va oʻsha yili Moskva koʻchasi va Aleksandrovskiy koʻchasi burchagidagi oʻz binosiga koʻchdi[6]. Yangi binoda oʻquv maydonining koʻpayishi munosabati bilan Gimnasicheskaya koʻchasida joylashgan yopiq erkaklar progimnaziyasi oʻquvchilari[7] 1-real maktabga oʻtkazildi.
Ikkinchi qavatda uy cherkovi boʻlgan bilim yurti uyi Moskva koʻchasiga qaragan[4]. Bilim yurti mahalliy garnizon shtab-kvartirasi binosi bilan birgalikda Moskva koʻchasidagi yagona meʼmoriy majmuani tashkil etdi. 1911-yilda talabalar soni koʻpayganidan soʻng, Aleksandrovskiy koʻchasida qoʻshimcha bino qurilishi boshlandi.
1913-yilda hozirgi kungacha saqlanib qolgan modern meʼmoriy uslubdagi binoning qurilishi yakunlandi. 1930-yillarda zamonaviy Gorskiy universiteti qurilishi paytida maktabning Moskva koʻchasiga qaragan burchak binosi, harbiy garnizon shtab-kvartirasi va oddiy Tenginskiy polki Arxip Osipov yodgorligi bilan birga vayron qilingan (hozirda I. Pliyevning byusti bu joyda joylashgan).
Vladikavkaz tarixidagi birinchi sport zali boʻlgan bir qavatli yondosh bino Aleksandrovskiy torkoʻchasidagi yangi ikki qavatli binoga taqaldi[4][3]. Ikkinchi qavatdagi asosiy kirish eshigi tepasida balkonli majlislar zali bor edi. Bino tomidagi gumbazcha oʻrniga astronomik kuzatishlar uchun inshoot oʻrnatildi[4].
1918-yilda bino milliylashtirildi va unda Shimoliy Kavkazdagi birinchi oliy oʻquv yurti ochildi. Hozirda binoda Gorskiy universiteti kutubxonasi joylashgan[6].
- Boshqalar
Vladikavkazda 1909-yildan beri Qalʼa koʻchasida (sobiq Gorsko-Pushkin yotoqxonasi) joylashgan 2-real bilim yurti faoliyat koʻrsatmoqda.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Перечень выявленных объектов культурного наследия Республики Северная Осетия-Алания“. 2020-yil 26-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2020-yil 12-fevral.
- ↑ Torchinov V. A., Vladikavkaz., Kratkiy istoriko-kraevedcheskiy spravochnik, str. 151
- ↑ 3,0 3,1 3,2 Torchinov V. A., Vladikavkaz., Kratkiy istoriko-kraevedcheskiy spravochnik, str. 150
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Tsallagov S. F., Vladikavkaz — letopis v kamne, Kniga-fotoalbom, str. 58
- ↑ Torchinov V. A., Vladikavkaz., Kratkiy istoriko-kraevedcheskiy spravochnik, str. 147
- ↑ 6,0 6,1 Kireev F. S., Po ulitsam Vladikavkaza, str. 168
- ↑ Torchinov V. A., Vladikavkaz., Kratkiy istoriko-kraevedcheskiy spravochnik, str. 146
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Tsallagov S. F., Vladikavkaz — letopis v kamne, Kniga-fotoalbom, Vladikavkaz, dizayn-studiya „Vesta“, 2008. — 136 str., ill. 320
- Torchinov V. A., Vladikavkaz., Kratkiy istoriko-kraevedcheskiy spravochnik, Vladikavkaz, Severo-Osetinskiy nauchniy sentr, 1999, str. 150—151, ISBN 978-5-93000-005-0
- Kireev F. S., Timiryazevskiy pereulok — Aleksandrovskiy pereulok/ Po ulitsam Vladikavkaza, Vladikavkaz, Respekt, 2014, str. 168, ISBN 978-5-906066-18-4.