Trikritik nuqta

Kondensatsiyalangan moddalar fizikasida materiyaning makroskopik fizik xususiyatlari bilan shugʻullanadigan trikritik nuqta tizimning faza diagrammasidagi nuqtadir, unda uchta faza kesishmasi tugaydi. Bu taʼrif oddiy kritik nuqtani ikki fazali kesishma tugaydigan nuqta sifatida aniqlashga mos keladi.

Uch fazali kesishma nuqtasi bir komponentli tizim uchun uch nuqta deb ataladi, chunki Gibbsning faza qoidasiga koʻra, bu holat faqat fazalar diagrammasidagi bitta nuqta uchun erishiladi (F=2-3+1=0). Trikritik nuqtalarni kuzatish uchun koʻproq komponentli aralashma kerak. Bunda koʻrish mumkinki, ushbu uchta nuqtalar paydo boʻlishi mumkin boʻlgan komponentlarning minimal soni. Bunday holda, uch fazali kesishmasining ikki oʻlchovli hududiga ega boʻlishi mumkin (F=2-3+3=2) (shunday qilib, bu mintaqadagi har bir nuqta uch nuqtaga toʻgʻri keladi). Bu mintaqa ikki fazali kesishmasining ikkita muhim chizigʻida tugaydi; bu ikki kritik chiziq keyinchalik bitta trikritik nuqtada tugashi mumkin. Shuning uchun bu nuqta „ikki marta kritik“ boʻlib, u ikkita muhim tarmoqqa tegishli.Darhaqiqat, uning kritik xatti-harakati anʼanaviy kritik nuqtadan farq qiladi: yuqori kritik o'lchov d=4 dan d=3 ga tushiriladi, shuning uchun klassik koʻrsatkichlar uch oʻlchovdagi haqiqiy tizimlar uchun qoʻllaniladi (lekin 2 yoki undan past oʻlchamli fazoviy tizimlar uchun emas).

Qattiq holat

Bir termodinamik oʻzgaruvchi (odatda bosim yoki hajm) saqlanadigan toʻrt komponentli aralashmalarni koʻrib chiqish eksperimental jihatdan qulayroq koʻrinadi. Keyin vaziyat uchta komponentli aralashmalar uchun tavsiflangan holatga tushadi.

Tarixiy jihatdan, uzoq vaqt davomidaoʻtaoʻtkazgichning birinchi yoki ikkinchi darajali fazaga oʻtishi nomaʼlum edi. Bu savol nihoyat 1982-yilda hal qilindi. Agar Ginzburg-Landau parametri $\kappa$ (I-tur va II-turdagi superoʻtkazgichlarni ajratib turuvchi parametr) yetarlicha katta boʻlsa, ikkinchi darajaga oʻtishni boshqaradigan vorteks tebranishlari muhim boʻladi. Trikritik nuqta taxminan $\kappa =0.76/{\sqrt {2}}$, yaʼni ushbu qiymat I-tur II-turdagi superoʻtkazgichga oʻtadigan qiymat $\kappa =1/{\sqrt {2}}$ dan biroz pastroq. Bashorat 2002-yilda Monte Karlo kompyuter simulyatsiyalari tomonidan tasdiqlangan.