Sharkishla
Sarkisla — Sivas viloyatiga qarashli tuman. Shimolda Yulduzeli, sharqda Sivas markazi va Oltinyayla, janubda Kayserining Pınarbosh tumani, janubi-g'arbda Gemerek va g'arbda Yozgatning Akdag'madeni tumanlari joylashgan. 2021 yilgi statistik maʼlumotlarga ko'ra jami aholisi 37,708 bo'lgan Sharkishla, Sivasning markazdan tashqaridagi eng gavjum tumanidir.
III asrga oid "Antonin marshruti" nomi bilan mashhur bo'lgan Rim imperiyasi yo'l qo'llanmasida "Malandara" yoki "Marandara" nomlariga duch kelgan maʼlumotlarga ko'ra. [1] Maʼlumki, Vizantiya davrida “Tenos” (Tonus) deb atalgan Sarkisla hududi turklar Anadoluga kelganidan keyin “Geduk” deb atalgan. Tonus nomi hozirgi Oltinyayla tumani nomi sifatida uzoq vaqt ishlatila boshlandi. Turkiya Respublikasi Shahar Vazirligi maʼlumotlariga koʻra, “Shehr-i Kışla” (kazarma shahri)dan foydalanishga Usmonlilar davrida ham duch kelgan va tumanning nomi XVIII asrda “Shehirkishla” boʻlgan. Bu soʻzning yozilishidagi talaffuz vaqt oʻtishi bilan oʻzgarib, Sharkishla boʻlib, shu tarzda qayd etilgan. Sarkisla ismining kelib chiqishi haqida turli mish-mishlar mavjud. Bir mish-mishlarga ko'ra, Temur Anado'lini bosib olgan davrda Yildirim Beyazit bu hududni o'z askarlari uchun kazarma sifatida ishlatgan, boshqa bir mish-mish IV. Bu hudud 17-asrda Murodning Eronga qilgan yurishlarida harbiy kazarma sifatida foydalanilgan, deb ishoniladi. Qadimgi turkiy tilda “shahar” maʼnosini anglatuvchi forscha “shar” so‘zi bilan “kazarma” so‘zining birikmasidan kelib chiqqan deb taxmin qilinadi. Yana bir ehtimol, u “sharq” (sharq) va “kazarma” so‘zlarining birikmasidan iborat. Bu oʻrinda “sharqiy kazarma” maʼnosida koʻrinadi.
Tuman atrofida olib borilgan arxeologik tadqiqotlarda Eti, Rim, Saljuqiy va Usmonli davlatlarining izlari topilgan. Maʼlumki, Sharkishla shahri miloddan avvalgi 3000 yildan beri aholi punkti bo'lgan. 5 shahar markaziga Taxminan 5 km uzoqlikdagi Do'lluk qishlog'ining tuman chegaralari yaqinida 1940 yilda topilgan va miloddan avvalgi 2000 yillarga oid sanalgan haykalning mavjudligi bu sanani tasdiqlaydi. Haykal bronzadan yasalgan va 12 ta sm balandlikda. Bugungi kunda u Anqara arxeologiya va etnografiya muzeyida saqlanmoqda. [2] Qolaversa, Sarkisla viloyatidan olingan “Xitt marosim boltasi” ham muhim tarixiy asar sifatida adabiyotda qayd etilgan. [3] Bronzadan [4] ishlangan bu asar miloddan avvalgi 1400-1100 yillarga tegishli.
U mos ravishda Xettilar, Xettlar, Etilerlar, Forslar va Rim podshohligi hukmronligi ostida qoldi. Miloddan avvalgi 700 yildan boshlab Kavkazdan kelgan kimmeriylar bu hududni (Kapadokiya hududini ham) talon-toroj qilib, vayron qilganlar. Keyinchalik skiflar hujumiga ham duchor bo'lgan hudud keyinchalik Midiya tomonidan bosib olinadi. Med davlatini vayron qilgan forslar Sivas va uning atrofini Kapadokiya satrapi bilan bog'ladilar. Forslarni mag'lub etgan Makedoniyalik Iskandar bilan Makedoniya hukmronligi boshlandi. Sarkisla 11-asr boshida Danishmendlar , 12-asrning ikkinchi yarmida Anadolu saljuqiylari tomonidan bosib olingan.
Saljuqiylar davri
1294 yilda Anadolu saljuqiylari davrida mavjud bo'lganligi maʼlum. 14-asr oʻrtalarida Eretna Knyazligi Kadi Burhoneddin davlati tasarrufiga oʻtdi.
- ↑ Kızılırmak ve Fırat Havzalarını Birbirine Bağlayan Eski Kervan Yolları, Doç.Dr. A. Tuba ÖKSE, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü
- ↑ Şarkışla İlçesi - Çevre İnceleme Raporu Webarxiv andozasida xato:
|url=qiymatini tekshiring. Boʻsh., Şarkışla Kaymakamlığı, Mücahit Karakuş,05 Ağustos 2019, Sayfa: 4 - ↑ An Example of Hittite Mountain Culture Today: Visit to Seme Mountain”, Dr. Hülya Kaya Hasdemir, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi XLVIII, 2020/1, 324-345, Yayın Tarihi 30.06.2020
- ↑ Darga, M. (1992). Hitit sanatı. Akbank Kültür ve Sanat Yayınları