Quyosh ordeni
Quyosh ibodatxonasi ordeni (fransuzcha: L'ordre du Temple solaire) — 1984-yilda shifokor Luc Joure va tadbirkor Jozef Di Mambro tomonidan Shveytsariyada taʼsis etilgan. Quyosh maʼbadi ordeni taʼlimotining markazida faqat oʻz joniga qasd qilish orqali yoʻq qilinishi mumkin boʻlgan yaqinlashib kelayotgan qiyomat gʻoyasi tarafdorlariga chaqiriq tushunchasidir.Tashkilot Kanada, Fransiya va Shveytsariyadagi bir qator ommaviy oʻz joniga qasd qilish uchun javobgardir.Sektananing butun faoliyati davomida 77 kishi halok boʻldi. Amerikalik ilohiyotchi Henrik Bogdan Quyosh ibodatxonasi ordenini eng „Oʻlik“ diniy sekta deb ataydi — bunday yangi diniy tashkilotlar orasida katta obroʻga ega, „Aum Shinrikyo“, „Dovud shoxchasi“ va boshqalarni nazarda tutadi[1].
Doktrina[tahrir | manbasini tahrirlash]
Quyosh maʼbadi ordeni tarafdorlari orasida keng tarqalgan asosiy gʻoya turli xil kataklizmlar tufayli dunyoning muqarrar oʻlimi edi, bu faqat orden aʼzolari omon qolishi mumkin. Harakat izdoshlari uning hayotini davom ettiradigan Sirius yulduziga erta „koʻchishga“ tayyor edilar. Rahbarlarning fikriga koʻra, bu „oʻtkazish“ usuli oʻz joniga qasd qilish edi[2]. Templarizm Quyosh ibodatxonasi ordeni mafkurasining ildizida yotadi. Sekta aʼzolarining oʻz-oʻzini yoqib yuborishiga, ehtimol, bid’atda ayblangan Templar ordeniga mansub 54 ritsarning 1310-yilda yoqib yuborilishi bilan bogʻliq voqea sekta asoschilari tomonidan ilhomlantirilgan.
Ommaviy oʻz joniga qasd qilish[tahrir | manbasini tahrirlash]
4 va 5-oktabr kunlari oʻz joniga qasd qilish[tahrir | manbasini tahrirlash]
1994-yil oktabr oyida Quyosh ibodatxonasi ordeni aʼzolari tomonidan birinchi ommaviy oʻz-oʻzini yoqib yuborishga urinishlar ikki shtatda amalga oshirildi, natijada 53 kishi halok boʻldi. 4-oktabr kuni Kanadaning Quyosh ibodatxonasi ordeni rahbarlaridan biri Jozef Mambroning villasi yoqib yuborildi[3]. Tergovchilar vayronalar ostidan beshta kuygan jasadni topdilar. Shuningdek, ulardan uch nafari yongʻindan oldin halok boʻlgan boʻlishi mumkin. Jozef Mambro oʻz oʻgʻli Dajjolning mujassamlanishiga ishonch hosil qildi, bu uning oʻldirilishiga olib keldi: bir kun oldin, 30-sentabrda, Yusufning izdoshlari uning buyrugʻi bilan bolaning yuragiga yogʻoch qoziqni tiqdilar[3]. U ham xotinini tomogʻiga toʻrtta pichoq urib oʻldirdi[4].
5-oktabr kuni tashkilot tarafdorlarining ikkinchi marta oʻzini yoqib yuborishi sodir boʻldi. Ertalab soat birlarda Shveytsariyaning Fribourg qishlogʻi yaqinida joylashgan fermada yongʻin chiqdi[3]. Voqea joyiga yetib kelgan tez yordam mashinalari 73 yoshli fermerning toʻshakda yotgan jasadini topdi, biroq binoni koʻzdan kechirish chogʻida koʻzguli yashirin xona va vaqtinchalik „sinagoga“ borligi aniqlandi, u yerda politsiya qolgan jasadlarni topdi. Xonaning markazida kosa, atirgul va xoch bilan qurbongoh turardi. Xonada Lyuk Yuraning fotosurati ham bor edi[5]. Jami 23 ta jasad topilgan[6]. Aniqlanishicha, 4-oktabrdagi yongʻinda boʻlgani kabi, oʻlganlarning hammasi ham tiriklayin yoqib yuborilmagan: ekspertlar oʻlganlarning bir qismi otib oʻldirilgan degan xulosaga kelishgan. Politsiya maʼlumotlariga koʻra, 23 kishidan 20 nafarida oʻq jarohati bor. Baʼzi jasadlarning boshlarida polietilen paketlar boʻlgan[7]. Marhumlar tantanali kiyim kiyib, atrofga yotqizilgan. Tergovchilarning aytishicha, ferma eshigiga audio kasseta yopishtirilgan, uning mazmuni toʻliq tasdiqlanmagan, ammo astrolojik maʼlumotlar boʻlgan[5].
Shu kuni ertalab soat 3 da Shveytsariya Quyosh ordeni tarafdorlarining yana 25 jasadi topildi, ular orasida bir nechta bolalar ham bor. Jasadlar yonib ketgan uchta uydan topilgan, ulardan ikkitasi Lyuk Yuraga tegishli edi. Voqea joyiga yetib kelgan politsiya xodimlari uylarni tintuv qilishga darhol qaror qilmagan, chunki binolar minalangan boʻlishi mumkin edi. Voqea joyida telefonlar, benzin, taymerlar va quvurli elektr isitgichlarni oʻz ichiga olgan murakkab atesleme tizimi topildi[5]. Bundan tashqari, Sheridagi fermada odamlar otib oʻldirilgan toʻpponcha topilgan[3]. Halok boʻlganlar orasida Shveysariya fuqarolari bilan birga Fransiya va Kanada fuqarolari ham bor. Ikkala holatda ham politsiya adeptslarning jasadlarining hammasi hali topilmaganidan xavotirda edi[5]. Politsiya maʼlumotlariga koʻra, bu hodisada sekta aʼzolari Sherida boʻlgani kabi tarafdorlarga nisbatan zoʻravonlik ishlatmaganlar[8].
Sheri va Salvandagi Quyosh ibodatxonasi ordeni aʼzolarining oʻz joniga qasd qilishi Yevropada ommaviy diniy oʻz joniga qasd qilishning birinchi hodisasi boʻldi[5].
Tekshiruv[tahrir | manbasini tahrirlash]
Shveytsariyada sodir boʻlgan ikki ommaviy oʻz joniga qasd qilishdan soʻng, politsiya tashkilotning ikki yetakchisi — Lyuk Jure va Jozef Mambroni hibsga olish uchun order berdi, biroq keyinroq Jozefning jasadi Shveytsariyada topilgan tarafdorlarining jasadlari orasidan topildi, shundan soʻng politsiya unga eʼtibor qaratdi[9]. Interpol[8] ham Quyosh ibodatxonasi ordeni ishi boʻyicha tergovga qoʻshildi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Bogdan 2011.
- ↑ Воробьёва 2008.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Lewis 2006.
- ↑ Paul Ariès. Le Retour du diable: satanisme, exorcisme, extrême-droite. Editions Golias, 1997. ISBN 978-2911453212.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 „48 in Sect Are Killed in Grisly Ritual in Switzerland“. The New York Times (1994-yil 6-oktyabr), s. 1.
- ↑ „1994: Cult members die in 'mass suicide'“ (en). BBC (1994-yil 5-oktyabr). Qaraldi: 2019-yil 6-avgust.
- ↑ Cusack C. M., Lewis J. R.. Sacred Suicide. New York: Routledge, 2016 — 56 bet. ISBN 9781409450863.
- ↑ 8,0 8,1 „Interpol joins Swiss in Solar Temple murder inquiry“ (en). The Guardian (1994-yil 6-oktyabr). Qaraldi: 2019-yil 1-sentyabr.
- ↑ Alan Riding. „Swiss Say They've Identified Body of Solar Temple Leader“. New York Times (1994-yil 14-oktyabr). Qaraldi: 2019-yil 1-sentyabr.
Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- Воробьёва М. В. „Орден храма солнца“,. Энциклопедия религий. М.: Академический проект, 2008 — 919 bet. ISBN 978-5-8291-1084-0 ISBN 978-5-98426-067-1.
- Lewis J. R.. The Order of The Solar Temple: The Temple of Death. Berlington: Andoza:Нп3, 2006. ISBN 0-7546-5285-8.
- Bogdan H. „Explaining the Murder-Suicides of the Order of the Solar Temple: A Survey of Hypotheses“,. Violence and New Religious Movements. Нью-Йорк: Oxford University Press, 2011. ISBN 9780199735631.