Nadiya Anjuman
 | Bu maqola vikilashtirilishi kerak. |
Nadia Anjuman (نادیا انجمن) Afgʻon shoirasi (1980-2005)
Hayoti va taʼlimoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
Afgʻonistonlik ayol shoira Nadia Anjuman Xeraviy 1980-yil 27-dekabrda Afgʻoniston shimoli-gʻarbidagi Hirot shahrida tugʻilgan. U Afgʻonistondagi soʻnggi notinch davrlarda katta boʻlgan olti farzandning biri edi. 1995-yil sentabrida Tolibon Hirotni egallab, viloyatning o‘sha paytdagi gubernatori Ismoilxonni hokimiyatdan ag‘dardi. Hokimiyatda yangi Tolibon hukumati bilan ayollar erkinliklari keskin cheklandi. Maktabning o‘ninchi yilida iqtidorli talaba bo‘lgan Anjuman endi taʼlimdan umidi yo‘q kelajakka duch keldi, chunki Tolibon qizlar maktablarini yopib qo‘ygan va qizlarga xususiy o‘qitishni ta'qiqlagan.
1996-yilda Anjuman boshqa mahalliy ayollar bilan birlashdi va Hirot universiteti professori Muhammad Ali Rahyab ustozligida yosh ayollar tomonidan tashkil etilgan „Oltin igna tikuvchilik maktabi“ nomli yer osti taʼlim toʻgaragiga qatnasha boshladi. „Oltin igna“ maktabi aʼzolari haftada uch marta tikuvchilikni oʻrganish niqobi ostida yigʻilishadi (Tolibon hukumati tomonidan tasdiqlangan amaliyot), aslida esa uchrashuvlar Hirot universiteti professorlarining adabiyot boʻyicha muhokamalari bilan maʼruza qilishlari edi. Loyiha xavfli edi. Agar qoʻlga olinsa, qamoqqa olish, qiynoqlar va ehtimol, osib qoʻyish mumkin boʻlgan jazo qo‘yilar edi. Oʻzlarini himoya qilish uchun ishtirokchilar oʻz farzandlarini bino tashqarisida oʻynatib, kuzatuvchi sifatida harakat qildirishdi. Ular ayollarni diniy politsiyaga yaqinlashayotgani haqida ogohlantirar edilar, oʻsha paytda talabalar kitoblarini yashirib, tikuvchilik ishlarini olib borishardi. Dastur bu davrda Tolibonning butun hukmronligi paytida davom etdi.
Professor Rahyob yozuv va adabiyotda Anjumanga ustozi bo‘ldi. Ayollarga oʻz uylarini tark etishga ruxsat berilmagan bir davrda Rahyob oʻn olti yoshli Anjumanga saboq berib, uning oʻziga xos yozuvchi ovozini rivojlantirishga yordam beradi. Shuningdek, uni ijodiga katta taʼsir koʻrsatadigan koʻplab yozuvchilar bilan tanishtirdi, jumladan Hofiz Sheroziy, Bedil Dehlaviy, Foru’f Farroxzod va boshqalar.
2001-yilda Tolibon rejimi agʻdarilganda Anjuman 21 yoshda edi. Endi u rasmiy taʼlim olish uchun erkin, Hirot universitetiga adabiyot fakultetiga qabul qilindi va 2002-yilda uni tamomladi. Anjuman adabiyot bo‘yicha ilmiy darajani qo‘lga kiritayotib, Afg‘oniston, Pokiston va Eronda mashhur bo‘lgan „Gul-e-dodi“ („Tut guli“) sheʼriy kitobini nashr ettirdi.
Anjuman Hirot universitetining adabiyot fakultetini tamomlagan va u yerda kutubxona mudiri bo‘lgan Farid Ahmad Majid Neiyaga turmushga chiqdi. Neia va uning oilasi ayol bo‘lgani uchun Anjumanning yozishi ularning obro‘siga putur yetkazadi, deb ishonishgan, ammo Anjuman sheʼr yozishda davom etgan. Anjuman 25 yoshida o‘ldirilishidan sal avval er-xotinning bitta o‘g‘li bor edi.
Ijodi[tahrir | manbasini tahrirlash]
Anjuman 2005-yilda „Gule Dudi“ yoki „Qora gul“ nomli sheʼriy to‘plamini nashr etdi. U 2006-yilda „Yek sàbad délhore“ („Tashvishning koʻpligi“) deb nomlangan ikkinchi sheʼriy jildini nashr etishni rejalashtirgan edi, unda uning turmushida yolgʻizlik va qaygʻusini ifodalovchi sheʼrlar mavjud boʻlgan.
Vafoti[tahrir | manbasini tahrirlash]
2005-yilning 4-noyabr kuni Anjuman va uning eri o‘rtasida janjal kelib chiqadi. Neiyaning so‘zlariga ko‘ra, Anjuman ko‘chaga chiqib, oila va do‘stlarni ziyorat qilmoqchi bo‘lgan, bu Ramazon hayitida (muqaddas Ramazon oyining oxirgi kuni) odatiy holdir. Neiya singlisini ziyorat qilishiga ruxsat bermasligini aytdi. Anjuman eʼtiroz bildiradi va ular mushtlashishib ketishadi. Oʻsha kechasi Neiya Anjumanni hushidan ketgunicha kaltaklaydi. Bir necha soat oʻtgach, Neiya uni riksha bilan kasalxonaga olib boradi. Ammo Neiya jasadini rikshaga qo‘yganida Anjuman allaqachon oʻlib bo‘lgan edi.
Tarjima qilingan sheʼrlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Diana Arterian Marina Omar bilan hamkorlikda Nadia Anjumanning bir qancha sheʼrlarini tarjima qilgan. Parchalar Asymptote, The Bruoklyn Rail, Circumference, Exchanges va boshqa joylarda chop etilgan.
Anjuman sheʼriyatining inglizcha tarjimasidagi tanlovi Farzona Mari tomonidan tahrirlangan va tarjima qilingan „Sheʼrlarni qurol kabi yuklang: Hirotdan ayollar sheʼrlari, Afg‘oniston“ (Muqaddas sigir! Matbuot, 2015) kitobida keltirilgan. Kitobda sakkiz nafar afg‘on shoiri sheʼriyatining ham fors, ham ingliz tilidagi variantlari, jumladan, Anjuman ijodi ham o‘rin olgan. Shuningdek, muqaddimada shoirning oila aʼzolari, do‘stlari, kursdoshlari, professor-o‘qituvchilari bilan suhbatlar va Hirotda olib borilgan izlanishlar asosida Anjumanning hayot va o‘limi haqida batafsil hikoya qilinadi.
Kristina Kontilli, Ines Skarpolo va M. Badihian Amir 2006-yilda nashr etilgan „Elegia per Nadia Anjuman“ nomli jildda Anjuman asarini italyan tiliga tarjima qilingan.