Muqaddas ruh monastiridagi Nikolay ikonasi
„Moʻjizakor Nikolay“ — 13-asrga oid Novgoroddan kelib chiqqan rus ikonasi. U Rossiya davlat muzeyi kolleksiyasida kolleksiyasida saqlanadi.
Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ikona haqidagi xabarlar 1162-yildan buyon xronikalardan maʼlum boʻlgan. U Novgoroddagi Muqaddas ruh monastiri[1] da saqlangan. 1920-yillarda u Novgorod muzeyi kolleksiyasiga berildi, u yerda 1926-1928-yillarda restavratsiya qilindi. 1929-1932-yillarda RSFSR Xalq Maorif Komissarligi tomonidan tashkil etilgan Germaniya, Avstriya, Angliya va AQShda qadimiy rus yodgorliklari koʻrgazmasida ishtirok etdi[2]. 1933-yilda ikona Rossiya muzeyiga berildi.
Restavratsiyadan oldin, 18-asrda piktogrammani taʼmirlash paytida qilingan yozuv tufayli 1500-yilga tegishli deb hisoblangan: „ … Xudoning Kalomi 1500 mujassamlanishidan boshlab, bu buyuk muqaddas ierarx Nikolay Mirlikiysikiy Moʻjizakorning tasviri yozilgan, bu rasm Yovvoyi dalalardan olingan…“[2]. Qayta tiklanganidan keyin ikona birinchi marta 12-asrga tegishli ekanligi maʼlum boʻldi. 1937-yilda sanʼatshunos A. I. Nekrasov ikonani 12-13-asrlar oxiriga oidligini ilgari surdi. Sanʼatshunoslar V. N. Lazarev va G. S. Kolpakovalar uni 13-asr oʻrtalariga mansub deb hisoblaydi[1][3].
Ikonografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Ikona joʻka taxtasida tuvalsiz boʻyalgan. Taxta uch qismdan iborat, asl yon dublonlar yoʻqolgan (ombir tishi izlari saqlanib qolgan), taxtalar keyinchalik kesilgan dublonlar bilan mahkamlangan.
Muqaddas Nikolay beligacha tasvirlangan, u oʻng qoʻli bilan duo qiladi va chap qoʻlida Injilni ushlab turibdi. Avliyoning yuzi Vizantiyaga xos, ammo akademik Lazarev taʼkidlaganidek, shakllar Vizantiya ustasining ishi emas — „chiziqlar taxta yuzasiga kesilganga oʻxshaydi, ichida nimadir oʻyib ishlangan“[4].
Ikonaning chetida Novgorodda uzoq vaqtdan beri umumiy shafoatchilar sifatida hurmatga sazovor boʻlgan aziz avliyolar suratlari joylashgan:
- yuqorida — bosh farishtalar Maykl (Mikoil) va Gabriel (Jabroil);
- chap taraf — Stolpnik Simeon, Boris va nomaʼlum shahid ayol;
- oʻng taraf — shahida Yevdokia, Gleb, shahid Flor;
- pastki maydon shahidlarning yarim uzunlikdagi tasvirining qoldiqlari.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ 1,0 1,1 Lazarev V. N. Russkaya ikonopis ot istokov do nachala XVI veka. — M.: Iskusstvo, 2000. — Str. 166
- ↑ 2,0 2,1 Jivopis domongolskoy Rusi: Katalog vistavki. — M.: Советский художник, 1974. — Str. 98-100
- ↑ Колпакова Г. С.. Искусство Древней Руси: Домонгольский период, Новая история искусства. М.: Азбука, 2007 — 475-478 bet. ISBN 978-5-352-02088-3.
- ↑ Lazarev V. N. Russkaya ikonopis ot istokov do nachala XVI veka. — M.: Iskusstvo, 2000. — Str. 38-39