Gollandiya kasalligi

Iqtisodiyotda Gollandiya kasalligi maʼlum bir sektorning iqtisodiy rivojlanishining oʻsishi (masalan, tabiiy resurslar) va boshqa tarmoqlar (masalan, ishlab chiqarish sektori yoki qishloq xoʻjaligi)dagi pasayish oʻrtasidagi aniq sababiy bogʻliqlikdir.

Bu atama 1977-yilda The Economist tomonidan 1959-yilda yirik Groningen tabiiy gaz konining tashkil etilishidan so‘ng Niderlandiyada ishlab chiqarish sektorining pasayishini tasvirlash uchun kiritilgan ^[1]

Taxmin qilingan mexanizm shundan iboratki, oʻsib borayotgan sektorda (yoki chet el yordami oqimi) daromadlar koʻpayganligi sababli, ushbu davlat valyutasi boshqa davlatlar valyutalariga nisbatan mustahkamlanadi (batarlanadi) (valyuta kursida namoyon boʻladi). Bu mamlakatning boshqa eksporti boshqa mamlakatlar uchun qimmatroq boʻlishiga va importning arzonlashishiga olib keladi va bu sektorlarni raqobatbardoshligini kamaytiradi.

Bu koʻpincha tabiiy resurslarni topishga ishora qilsa-da, " chet el valyutasining katta oqimiga olib keladigan har qanday rivojlanish, jumladan, tabiiy resurslar narxlarining keskin oʻsishi, xorijiy yordam va toʻgʻridan-toʻgʻri xorijiy investitsiyalar " ni ham nazarda tutishi mumkin.^[2]

Model[tahrir | manbasini tahrirlash]

Gollandiya kasalligini tavsiflovchi klassik iqtisodiy model 1982-yilda iqtisodchilar V. Maks Korden va J. Piter Neari tomonidan ishlab chiqilgan. Modelda sotilmaydigan sektor (xizmatlarni oʻz ichiga oladi) va ikkita savdo sektoridan iborat : rivojlanayotgan sektor va orqada qolgan (yoki rivojlanmagan) savdo sektori. Rivojlanayotgan sektor, odatda, neft, tabiiy gaz, oltin, mis, olmos yoki boksit kabi tabiiy resurslarni qazib olish yoki qahva yoki kakao kabi ekinlarni ishlab chiqarishdir. Qolgan sektor odatda ishlab chiqarish yoki qishloq xoʻjaligi bilan shugʻullanadi.

Taʼsiri[tahrir | manbasini tahrirlash]

Savdoning oddiy modellari mamlakatning qiyosiy ustunlikka ega boʻlgan sohalarga ixtisoslashishi kerakligini koʻrsatadi; shuning uchun baʼzi tabiiy resurslarga boy mamlakat ushbu tabiiy resurslarni qazib olishga ixtisoslashgani yaxshiroqdir.

Biroq, boshqa nazariyalar, bu, masalan, tabiiy resurslar tugashi bilan, zararli ekanligini koʻrsatadi. Bundan tashqari, narxlar pasayishi mumkin va raqobatbardosh ishlab chiqarish tezda qaytib kela olmaydi. Bu sodir boʻlishi mumkin, chunki texnologik oʻsish rivojlanayotgan sektorda va savdo boʻlmagan sektorda rivojlanmagan savdo sektoriga qaraganda kichikroq.^[3] Ushbu iqtisod boshqa mamlakatlarga qaraganda kichikroq texnologik oʻsishga ega boʻlganligi sababli, uning rivojlanmagan savdo tovarlari boʻyicha qiyosiy ustunligi qisqaradi, shuning uchun firmalar savdo sektoriga sarmoya kiritmaslikka olib keladi.^[4]

Shuningdek, tabiiy resurslar narxining oʻzgaruvchanligi va shu tariqa real ayirboshlash kursi xususiy firmalarning investitsiyalarini cheklaydi, chunki firmalar kelajakdagi iqtisodiy sharoitlar qanday boʻlishini bilmasalar, sarmoya kiritmaydilar.^[5] Xomashyo kabi tovar eksporti valyuta qiymatini oshiradi. Bu iqtisodiyotning boshqa tarmoqlarida raqobatning yoʻqligiga olib keladi. Tabiiy resurslarni qazib olish ham juda katta kapital talab qiladi, buning natijasida bir nechta yangi ish oʻrinlari yaratiladi.^[6]

↑ „The Dutch Disease“. The Economist (1977-yil 26-noyabr), s. 82–83.
↑ Ebrahim-zadeh. „Back to Basics – Dutch Disease: Too much wealth managed unwisely“. Finance and Development, A quarterly magazine of the IMF. IMF (2003-yil mart). — „This syndrome has come to be known as "Dutch disease". Although the disease is generally associated with a natural resource discovery, it can occur from any development that results in a large inflow of foreign currency, including a sharp surge in natural resource prices, foreign assistance, and foreign direct investment. Economists have used the Dutch disease model to examine such episodes, including the impact of the flow of American treasures into sixteenth-century Spain and gold discoveries in Australia in the 1850s.“. 2008-yil 4-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 17-iyun.
↑ Van Wijnbergen, Sweder (1984). „The 'Dutch Disease': A Disease After All?“. The Economic Journal. 94-jild, № 373. 41–55-bet. doi:10.2307/2232214. JSTOR 2232214.
↑ Krugman, Paul (1987). „The Narrow Moving Band, the Dutch Disease, and the Competitive Consequences of Mrs. Thatcher“. Journal of Development Economics. 27-jild, № 1–2. 50-bet. doi:10.1016/0304-3878(87)90005-8.
↑ Gylfason, Thorvaldur; Herbertsson, Tryggvi Thor; Zoega, Gylfi (1999). „A Mixed Blessing“. Macroeconomic Dynamics. 3-jild, № 2. 204–225-bet. doi:10.1017/S1365100599011049.
↑ „It's only natural“. The Economist (2010-yil 9-sentyabr).

[1] „The Dutch Disease“. The Economist (1977-yil 26-noyabr), s. 82–83.

[2] Ebrahim-zadeh. „Back to Basics – Dutch Disease: Too much wealth managed unwisely“. Finance and Development, A quarterly magazine of the IMF. IMF (2003-yil mart). — „This syndrome has come to be known as "Dutch disease". Although the disease is generally associated with a natural resource discovery, it can occur from any development that results in a large inflow of foreign currency, including a sharp surge in natural resource prices, foreign assistance, and foreign direct investment. Economists have used the Dutch disease model to examine such episodes, including the impact of the flow of American treasures into sixteenth-century Spain and gold discoveries in Australia in the 1850s.“. 2008-yil 4-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2008-yil 17-iyun.

[3] Van Wijnbergen, Sweder (1984). „The 'Dutch Disease': A Disease After All?“. The Economic Journal. 94-jild, № 373. 41–55-bet. doi:10.2307/2232214. JSTOR 2232214.

[4] Krugman, Paul (1987). „The Narrow Moving Band, the Dutch Disease, and the Competitive Consequences of Mrs. Thatcher“. Journal of Development Economics. 27-jild, № 1–2. 50-bet. doi:10.1016/0304-3878(87)90005-8.

[5] Gylfason, Thorvaldur; Herbertsson, Tryggvi Thor; Zoega, Gylfi (1999). „A Mixed Blessing“. Macroeconomic Dynamics. 3-jild, № 2. 204–225-bet. doi:10.1017/S1365100599011049.

[6] „It's only natural“. The Economist (2010-yil 9-sentyabr).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]