Yunon xudolari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yunon mifologiyasida minglab hikoyalarda ko'plab yunon xudolari tilga olingan - Olimpia xudolaridan tortib ko'plab kichik xudolargacha. Tarixning yunon mabudlariga o'xshab, xudolar juda bo'rttirilgan xarakterga ega bo'lib ular qanchalik kuchli va super qahramonga o'xshash tasvirlanmasin, lekin baribir shaxsiy kamchiliklari hamda salbiy his-tuyg'ulari bilan ham xarakterlidir.

Zevs xudosi:[tahrir | manbasini tahrirlash]

Zevs Olimpiyachilar Titanlardan g'alaba qozongan butun koinotning xudosi edi. Titanlarni zabt etgandan so'ng, Zevs ham akalari Hades va Poseydon bilan qur'a tashlashda g'alaba qozondi va otalari Kronosdan keyin taxtga kimlar ega bo'lishini va butun osmon xudosi hamda qolgan barcha xudolarning tan olingan hukmdori bo'lishini kelishib olishadi. Zevs barcha xudolarning malikasi Gera bilan turmush qurgan, lekin u nikohdan tashqari o'zining romantik qochishlari bilan ham mashhur edi. U xudolarning otasi sifatida tanilgan va siz allaqachon payqaganingizdek, u o'zining ko'p ishlaridan bir nechta bolalarning otasi bo'lgan. U hamma narsaning tabiatining timsoli bo'lib, turli sohalar uchun asos bo'lgan tartibni yaratdi. U, shuningdek, vaqtni fasllarning o'zgarishi va kechayu kunduz almashinishi shaklida tartibga solgan. U o'z koinotida mutlaq hokimiyat va qo'mondonlik bilan hukmronlik qildi, lekin u ham yomon fe'l-atvorga ega edi.

Hades[tahrir | manbasini tahrirlash]

Olimpiya xudolari davri paydo bo'lgandan so'ng, Hades yer osti dunyosining hukmdoriga aylandi - bu faqat o'liklar kirishi mumkin bo'lgan joy (garchi bundan istisnolar ham bor edi). Tabiiyki, bunday ma'yus va ma'sud olam ustidan hukmronlik qilish kamdan-kam hollarda uning uchun yaxshi taassurot qoldirdi, bu esa uni yunon mifologiyasida unchalik mashhur qilmaydi. Biroq, ko'plab yunonlar uni o'limning timsoli deb hisoblashgan (u bo'lmagan) va xurofotlari kunlar tufayli unga muntazam ravishda hurmat ko'rsatishgan. Ammo uning yovuz qiyofasi u aslida qanday bo'lganidan ancha farq qiladi, chunki u biz ishongandek yomon odam emas edi. Umumiy e'tiqoddan farqli o'laroq, ruhlarni qutqarish uchun Hades emas, balki uchta yarim xudo Minos, Ayakos va Rhadamanthys hukmni amalga oshiradilar. U o'zining uch boshli itini qo'lga olish niyatida unga yaqinlashgan Gerkules bilan munosabatlarida ham adolatli edi. Biroq, Hades o'zining sevgisi Persephoneni aldab, u bilan er osti dunyosida qolishga majbur qilgani uchun hech qanday bo'shashmadi.

Poseydon[tahrir | manbasini tahrirlash]

Zevs va uning akalari kim qaysi davlatning xo'jayini bo'lishini aniqlash uchun somon tortganda, Poseydon dengizlar shohligini chizdi. Shunday qilib, u dengizlar hukmdori bo'ldi va xotini Amfitrit bilan birga Triton va Nereidlarni o'z ichiga olgan kichik xudolar guruhiga rahbarlik qildi. Dengizlarning xo'jayini sifatida unga keng sig'inishgan va dengizchilar va sayohatchilar unga ergashgan. Ammo uning ta'siri yanada kengaydi. Tarixchilar uni qadimgi Yunonistonning bir qancha shaharlarida asosiy xudo sifatida tilga olishadi. Qudratli kuchi bo'yicha u qudratli Zevsdan keyin ikkinchi o'rinni egalladi. Dengizlarning kuchini to'g'irlash bilan bir qatorda, u bir zarba bilan kuchli zilzilalar keltirib chiqaradigan tridentni ham olib yurgan. Bir lahzada u Demeterga umidsizlik bilan tushdi, u undan eng noyob mavjudotni yaratishni so'radi, agar u uni yutib yuborsa. Aytishlaricha, u o'z izlanishlarida bir qancha hayvonlarni yaratgan va nihoyat birinchi ulug'vor otni yaratgan.

Pro'mitey[tahrir | manbasini tahrirlash]

Eng mashhur Titan xudolaridan biri Prometey insoniyatning buyuk xayrixohlari orasida juda hurmatga sazovor. Uning otasi Yapetus ham titan edi, lekin onasi okeanid edi. U oldindan o'ylash xudosi bo'lgan holda, yangi Olimpiya xudolari qo'lida titanlarning mag'lubiyatini oldindan ko'ra oldi va jang paytida aqlli ravishda olimpiyachilar tomoniga o'tdi va shu bilan boshqalar bilan birga Tartarda qamoqdan qutuldi. Keyin Prometeyga insoniyatni loydan yasash vazifasi yuklatildi. U insoniyatni yaratib bo'lgach, ular bilan qattiq bog'lanib qoldi va doimo ularning farovonligi haqida qayg'urdi. Bu uni qudratli Zevs bilan qayta-qayta kesishishiga olib keldi, chunki u odamlarga unchalik ahamiyat bermadi. Zevs odamlardan olovni olib tashlaganida, Prometey uni osmondan o'g'irlab, odamlarga qaytarib berdi. Zevs uni xiyonati uchun jazoladi, uni har kuni burgut jigarini yeyadigan toshga zanjirband qildi (u o'lmas bo'lganligi uchun uning jigari har kecha yangilanib turdi). Oxir-oqibat, u kuchli yarim xudo Gerkules tomonidan azob-uqubatlardan xalos bo'ldi.

Dionis[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bayram, zavq va sharob xudosi bo'lib, u xudolar va odamlar orasida juda mashhur xudo edi. U onasi Semele qiyofasida o'lik ota-onasi bo'lgan yagona xudo, uning otasi qudratli Zevs edi. Zevsning xotini Hera erining nikohdan tashqari ishqiy sarguzashtlariga hasad qilgani uchun u tog 'nimfalari himoyasida tarbiyalangan. Dionis asta-sekin dunyo bo'ylab sayohatlarida unga hamroh bo'ladigan izdoshlar kultini qurdi. U boshqa xudolarga qaraganda o'z izdoshlari bilan ko'proq muloqotda bo'lgan, ular bilan ziyofat o'tkazgan, ichishgan va to'liq hayot kechirgan. U Naxos orolida uxlab qolganda Tesey tomonidan nafrat bilan tashlab ketilgan Ariadnani qaytarib bo'lmaydigan darajada sevib qoldi. Yunonlar uning sharafiga ko'plab bayramlarni nishonlashgan va u qadimgi Yunonistonning ko'p joylarida Zevsdan ko'ra ko'proq mashhur edi, desak ortiqcha bo'lmaydi.

Artemedia[tahrir | manbasini tahrirlash]

Artemidaning egizak ukasi Apollon ko'p qirrali xudo edi. Uning otasi yana Zevs edi va u Delos orolida onasi Letoda tug'ilgan - ular g'azablangan Geradan topa oladigan yagona boshpana (u erda hech qanday ajablanib bo'lmaydi). Leto Delos aholisining g'amxo'rligidan shunchalik hayratda ediki, u Apollon har doim ularga yordam berishini va ularning farovonligini ta'minlashini va'da qildi, u bu va'dani bajarishda davom etdi. Yuqorida aytib o'tilganidek, Apollon juda ko'p qarama-qarshi tomonlarga ega. U xotirjamlik va musiqa xudosi edi va ko'pincha lira bilan tasvirlangan. U, shuningdek, kumush kamon bilan tez-tez ko'rinadigan mohir kamonchi edi. U shifo va dori xudosi hisoblangan, ammo g'azablanganida, u o'qlari bilan o'lim va umidsizlikka olib kelardi. U to'rt otli aravaga minib, quyoshni har kuni osmon bo'ylab harakatlantirib, yerga yorug'lik va hayot baxsh etardi. U bashoratli xudo bo'lganligi sababli, u folbinlar orasida mashhur shaxs edi va ular Delfini unga sajda qilish uchun mo'ljallangan joy sifatida o'rnatdilar.

Kronos[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qadimgi titanlar orasida keng ma'lum bo'lgan Kronos Olimpiya xudolari yoshidan oldin hukmron xudo bo'lgan. Titanlar o'zlarining ulkan tanalari va bir xil darajada qo'pol kuchlari bilan mashhur edilar, ular orasida Kronos o'zining otasi Uranni kastratsiya qilish orqali hukmdor bo'lganida o'zini eng kuchli ekanligini isbotladi. Ammo hokimiyat tepasiga kelganidan keyin, xuddi nafratlangan ota-onasi singari, Kronos o'z farzandlaridan shubhalana boshladi - eng ko'zga ko'ringanlari Zevs, Poseydon va Afrodita edi. O'zining mutlaqo paranoyasida, u hech qachon undan oshib ketmaslik uchun ularni yutib yubordi. Ammo uning onasi Gaya va rafiqasi Reya Zevsni qutqarib qolishdi, u o'z aka-ukalarini ozod qilgandan so'ng, u bilan jang qildi va uni er osti dunyosidagi qo'rqinchli Tartarusga haydab yubordi.

Ares[tahrir | manbasini tahrirlash]

Zevs va Geradan tug'ilgan Ares urush xudosi sifatida ham tanilgan. Ammo u urushning zo'ravonlik va dahshatli tomonlarini katta manfaatlar uchun adolatli va adolatli zo'ravonlikdan ko'ra ko'proq aks ettirdi. U har doim jangda o'z kuchini ko'rsatish uchun vayronagarchilikka tayyor edi va kamdan-kam hollarda adolat yoki o'zini himoya qilish uchun kurashish haqida o'ylamasdi. Uning beparvoligi ikkala ota-onasini ham undan nafratlanishiga va uning o'rniga singlisi Afinaga qarashiga olib keldi. Urushning shafqatsizligini aks ettirganiga qaramay, u jangdagi eng kichik jarohatlarga ham o'zining shafqatsiz munosabati bilan qo'rqoq sifatida namoyon bo'ldi. U allaqachon Gefestga turmushga chiqqan Afroditani telbalarcha sevib qolgan edi. Ularning munosabati olimpiyachilar orasida sir emas edi va ko'p nafratga olib keldi. Shunday qilib, Ares hech qachon odamlar yoki xudolar orasida juda mashhur bo'lmagan va omma tomonidan ta'qib qilinmagan yoki unga sig'inmagan.

Germis[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xabarchi" sifatida ham tanilgan Germes Zevs va Mayaning o'g'li edi. U she'rlar, pyesalar va afsonalarda turli yo'llar bilan tasvirlangan. Ommabop, u kelishgan, sportchi, soqolsiz yosh va ba'zan yoshi kattaroq soqolli odam sifatida uchraydi. Germes tez fikrlaydigan va harakatlarida ham tezroq edi va u xudolar orasida ayyorligi bilan mashhur edi. Qadimgi Yunonistonning mifologik paradigmasidagi uchta asosiy dunyo: osmon, dengizlar va yer osti dunyosi o'rtasida osongina harakatlana olgani uchun u ko'pincha xudolar uchun xabarchi sifatida harakat qilgan. U o'z o'yin-kulgi uchun boshqa xudolarga o'ynagan hiyla-nayranglarini hisobga olsak, u va mashhur Norse xudosi Loki o'rtasida juda o'xshashliklarni topish mumkin. Uning hiyla-nayranglari qanchalik murakkab boʻlganiga misol keltirish uchun, u goʻdakligida beshikdan sakrab tushgani aytiladi. Apollonning mollarini o'g'irlab, beshikka begunohlik suratini qaytardi. U ayyorlik va o'g'rilik xudosi sifatida ham tanilganligi ajablanarli emas. 9. Gefest

Yunon folklorida mashhur, olov xudosi Gefest osmon shohligi bilan bog'liq edi. Uning boshlanishi Gomer va Gesiod tomonidan qarama-qarshi so'zlar bilan tasvirlangan. Gomer uni Zevs va Geraning nogiron o'g'li sifatida tasvirlaydi, Hesiod esa Gera uni yolg'iz o'zi tug'dirganini aytib, noan'anaviy (va ancha qiziqroq) yo'lni bosib o'tadi. U oqsoqlanib tug'ilgan, bu onasi uni Olimp tog'idan uloqtirishga majbur qilgan, garchi u Zevs va Gera o'rtasidagi janjalga aralashgan va qudratli Zevs tomonidan Olimpdan sudrab ketgan. U yerga qulagandan so'ng, u ajoyib hunarmand bo'ldi va oxir-oqibat osmonga qayta tiklandi va u erda xudolar va ma'budalar uchun bir qancha ajoyib narsalarni yasadi. Shuningdek, u xudolar uchun ulug'vor zirh va qalqonlarni yaratdi,

Adabiyotlar:[tahrir | manbasini tahrirlash]

GREEK GODS, AND GODDESSES „GREEK GODS AND GODDESSES“ (inglizcha).

Saugat, Adhikari „Top 10 Ancient Greek Gods“ (inglizcha). Top 10 Ancient Greek Gods (20-noyabr, 2019-yil). Qaraldi: 26-may 2022-yil.