Fotogeokimyo

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Fotogeokimyo — fotokimyo va geokimyoni yer yuzasining tabiiy komponentlarida sodir boʻladigan yoki sodir boʻlishi mumkin boʻlgan yorugʻlik taʼsirida sodir boʻladigan kimyoviy reaksiyalarni oʻrganish uchun birlashtiradigan yoʻnalish. Ushbu mavzu boʻyicha birinchi keng qamrovli sharh 2017-yilda kimyogar va tuproqshunos Timoti A Doane tomonidan nashr etilgan[1], ammo fotogeokimyo atamasi bir necha yil oldin yorugʻlik taʼsirida mineral oʻzgarishlarning shakllanishdagi rolini tavsiflovchi tadqiqotlarda kalit soʻz sifatida paydo boʻlgan edi. Yerning biogeokimyosi[2], bu haqiqatan ham fotogeokimyoviy tadqiqotning asosini tavsiflaydi, ammo taʼrifga boshqa jihatlar ham kiritilishi mumkin.

Quyosh nurlari Yer yuzasining tarkibiy qismlari oʻrtasidagi kimyoviy reaktsiyalarni yanada osonlashtiradi.

Fotogeokimyo sohasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fotogeokimyoviy reaksiyaning konteksti bevosita yer yuzasi hisoblandi, chunki u yerda quyosh nuri mavjud (garchi boshqa yorugʻlik manbalari, masalan, xemiluminesans fotogeokimyoviy tadqiqotdan qatʼiyan chiqarib tashlanmaydi) boʻlganligi uchun ham bu asosiy sabab hisoblanadi. Togʻ jinslari, tuproq va detritlar kabi quruqlikning tarkibiy qismlari oʻrtasida reaktsiyalar paydo boʻlishi ham mumkin, choʻkindi va erigan organik moddalar kabi yer usti suvlarining tarkibiy qismlari, mineral aerozollar va gazlar kabi quruqlik yoki suv bilan bevosita aloqada boʻlgan atmosfera chegara qatlamining tarkibiy qismlari sanaladi. Koʻrinadigan va oʻrta va uzoq toʻlqinli ultrabinafsha nurlanish fotogeokimyoviy reaktsiyalar uchun asosiy energiya manbai hisoblanadi, chunki yorugʻlik toʻlqin uzunligi taxminan 290 (nm)dan qisqaboʻlganligi uchun ham  hozirgi atmosfera tomonidan toʻliq soʻriladi[3][4][5] . Aynan shu sababli ham hozirgi yer atmosferasidan farqli atmosferalarni hisobga olmaganda amalda bu ahamiyatsiz hisoblanadi.

Fotogeokimyoviy reaksiyalar tirik organizmlar tomonidan osonlashtirilmagan kimyoviy reaksiyalar bilan chegaralanadi. Oʻsimliklar va boshqa organizmlardagi fotosintezni oʻz ichiga olgan reaktsiyalar, masalan, fotogeokimyo deb hisoblanmaydi, chunki bu reaktsiyalar uchun fizik-kimyoviy kontekst organizm tomonidan oʻrnatiladi va bu reaktsiyalar davom etishi uchun saqlanishi kerak (yaʼni, organizmda reaktsiyalar toʻxtasa). oʻladi). Bundan farqli ravishda, agar organizm tomonidan maʼlum bir birikma hosil boʻlsa va organizm oʻlsa-da, ammo birikma saqlanib qolsa, bu birikma kelib chiqishi biologik boʻlsa ham fotogeokimyoviy reaktsiyada mustaqil ravishda ishtirok etishi mumkin (masalan, biogen mineral choʻkmalar[6][7] yoki oʻsimliklardan suvga ajralib chiqadigan organik birikmalar[8]).

Temir (III) oksidlari va oksigidroksidlar masalan, oxra toshlari, fotogeokimyoviy reaksiyalarda keng tarqalgan katalizatorlardir.

Bir nechta alohida holatlar bundan mustasno sanaladi[2][9][10], fotogeokimyo taʼrifiga mos keladigan tadqiqotlar aniq belgilanmagan, ayniqsa fotokimyo rivojlanayotgan yoki yangi soha boʻlgan davrda fotokimyoning jabhalari oʻrganildi lekin anʼanaviy ravishda fotokimyo sifatida tasniflanib berilgan. Biroq, fotogeokimyoviy tadqiqotlar oʻziga xos kontekst va taʼsirlardan kelib chiqqan holda ajratilishi mumkin, bu esa „eksperimental geokimyoning yomon oʻrganilgan sohasi“ ga koʻproq taʼsir qiladi[2]. Fotogeokimyo taʼrifiga mos keladigan oʻtmishdagi tadqiqotlar retroaktiv ravishda shunday belgilanishi mumkin.

Fotogeokimyoviy reaksiyalarni tasniflash[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fotogeokimyoviy reaksiyalar termodinamika va ishtirok etayotgan materiallarning tabiatiga qarab tasniflanishi yaʼni shunga qarab boʻlinishi, ajratib olish mumkin. Bundan tashqari, yorugʻlik va tirik organizmlar (fototrofiya) ishtirokidagi oʻxshash reaksiyaga nisbatan noaniqlik mavjud boʻlib qolsa, „fotokimyoviy“ atamasi maʼlum bir abiotik reaktsiyani tegishli fotobiologik reaksiyadan ajratish uchun ishlatilishi ham mumkin. Masalan, „temir (II) ning fotooksidlanishi“ yorugʻlik (fototrofik yoki fotobiologik temir oksidlanishini misol tariqasida etish mumkin)[11] yoki qatʼiy kimyoviy, abiotik jarayon (temirning fotokimyoviy oksidlanishi) tomonidan boshqariladigan biologik jarayonga ishora qilishi mumkin. Xuddi shunday, yorugʻlik taʼsirida suvni O2 ga aylantiradigan abiotik jarayonni xuddi shu muhitda yuzaga kelishi mumkin boʻlgan suvning fotobiologik oksidlanishidan farqlash uchun oddiygina „suvning fotooksidlanishi“ emas, (masalan, suv oʻtlari tomonidan) balki „suvning fotokimyoviy oksidlanishi“ deb nomlanishi mumkin.

Termodinamikasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Fotogeokimyoviy reaksiyalar umumiy fotokimyoviy reaksiyalarni tavsiflashda qo‘llaniladigan prinsiplar bo‘yicha tavsiflangani sababli, aynan shunga o‘xshash tarzda tasniflanishi mumkin:

  1. Fotosintez: eng umumiy maʼnoda, fotosintez deganda erkin energiyaning oʻzgarishi (DGo) reaktsiyaning oʻzi uchun ijobiy boʻlgan yorugʻlik bilan faollashtirilgan har qanday reaksiyaga ishora qiladi (katalizator yoki yorugʻlik mavjudligini hisobga olmagan holda). Mahsulotlar reaktivlarga qaraganda yuqori energiyaga ega va shuning uchun reaktsiya termodinamik jihatdan noqulay boʻladi, faqat katalizator bilan birgalikda yorugʻlik taʼsiridan tashqari[12]. Fotosintetik reaksiyalarga suvning H2 va O2 ni hosil qilish uchun boʻlinishi, CO2 va suvning O2 va metanol va metan kabi qaytarilgan uglerod birikmalarini hosil qilish uchun reaksiyasi, N2 ning suv bilan reaksiyasi NH3 va O2 hosil boʻlishi misol boʻladi.
  2. Fotokataliz: bu katalizator ishtirokida tezlashtirilgan reaksiyalarni anglatadi (yorugʻlikning oʻzi katalizator emas, chunki xato nazarda tutilgan boʻlishi mumkin). Umumiy reaksiya erkin energiyaning salbiy oʻzgarishiga ega va shuning uchun termodinamik jihatdan qulaydir[12]. Fotokatalitik reaksiyalarga organik birikmalarning O2 bilan CO2 va suv hosil qilish reaksiyasi, organik birikmalarning suv bilan reaksiyaga kirishishi natijasida H2 va CO2 ni misol qilib keltirish mumkin.
  3. Katalizlanmagan fotoreaktsiyalar: fotoinduktsiyalangan yoki fotoaktivlangan reaktsiyalar faqat yorugʻlik taʼsirida sodir boʻladi. Masalan, organik birikmalarning fotodegradatsiyasi koʻpincha katalizatorsiz davom etadi, reaksiyaga kirishuvchi moddalarning oʻzi yorugʻlikni oʻzlashtiradi.

Yuzaki sezgirlik[tahrir | manbasini tahrirlash]

Bilvosita katalizatorlar reaktivlarning sirt sensibilizatsiyasi orqali ham taʼsir qilishi mumkin, bu orqali sirtga soʻrilgan turlar fotodegradatsiyaga koʻproq moyil boʻlib qolar ekan[13].

Uglerod aylanishidagi reaksiyalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Reaktsiya Reaksiya turi Katalizator/reaktsiya shartlari Tegishli biologik yoki kimyoviy jarayon
CO 2 → CO

CO 2 → HCOOH

CO 2 → CH 2 O

CO 2 → CH 3 OH

CO 2 → CH 4

CO 2 ni fotokimyoviy kamaytirish (bir uglerodli mahsulotlar) Keng, yaxshi koʻrib chiqilgan, masalan[14][15][16], quyosh yoqilgʻisini ishlab chiqarish (sunʼiy fotosintez) boʻyicha adabiyotlar toʻplami; koʻplab katalizatorlar CO 2 ning bakterial kamayishi; oʻsimlik va suv oʻtlari fotosintezi
1. CO 2 → C 2 H 5 OH

2. CO 2 → C 2 H 4, C 2 H 6

3. CO 2 → tartarik, glyoksilik, oksalat kislotalari

CO 2 ni fotokimyoviy kamaytirish (bir nechta uglerodli mahsulotlar) 1. SiC[17] 2. SiC/Cu[18] 3. ZnS[19]
CO 2 + H 2 O → CH 4 SrTiO 3 vakuum ostida[20]
CH 4 → CH 2 O

CH 4 → CO 2

metanning fotokimyoviy oksidlanishi titan dioksidida CO 2, CO va format hosil boʻlishi kuzatiladi[21] assimilyatsiya qiluvchi metanotrofiya (formaldegid), boshqa aerob metan almashinuvi (CO 2)[22], metanning anaerob oksidlanishi (CO 2)
CH 4 → C 2 H 6 + H 2 fotoinduktsiyali toʻgʻridan-toʻgʻri metan birikmasi SiO 2 -Al 2 O 3 -TiO 2[23]
CH 3 COOH → CH 4 + CO 2 N 2 atmosferasida TiO 2[24] da kuzatilgan atsetoklastik metanogenez
CH 3 COOH → C 2 H 6 TiO 2[25] atsetoklastik metanogenez; oksidlovchi dekarboksillanish
CH 3 CH 2 COOH → C 3 H 8 + CO 2 oksidlovchi dekarboksillanish
oʻsimlik axlati → CO 2 ? oʻsimlik axlatining fotodegradatsiyasi [26] mikroblarning parchalanishi
oksik sharoitda oʻsimlik komponentlari (masalan, pektin) → CH 4 UV nurlanishi[27][28] metanogenez
oksik sharoitda tuproq → CH 4 UV nurlanishi[29] metanogenez
erigan organik moddalarning parchalanishi 1. katalizlanmagan fotodegradatsiya

2. fotokatalitik degradatsiya

3. fotokimyoviy minerallashuv (mahsulot sifatida CO va CO 2)

katalizatorlarsiz[30] yoki temir (III) turlari[31] va TiO 2 kabi katalizatorlar bilan kuzatiladi[32][33] okeanlarda uchraydi[34]; umumiy biologik metabolizm
sorblangan organik moddalar → erigan organik moddalar fotokimyoviy eritma [35] biologik erish/degradatsiya
uglevodlar va yogʻlarning oksidlanishi ZnO bilan ham, holda ham kuzatilgan[36] umumiy aerob metabolizm
Xlorflorokarbonlar → Cl - + F - + CO 2 TiO 2, ZnO, Fe 2 O 3, kaolin, SiO 2, Al 2 O 3[37] biologik degradatsiya

Boshqa reaktsiyalar, shu jumladan bogʻlangan tsikllar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Reaktsiya Reaksiya turi Katalizator/reaktsiya shartlari Tegishli biologik yoki kimyoviy jarayon
H 2 O → H 2 suvning fotoreduksiyasi UV va koʻrinadigan yorugʻlik ostida koʻplab katalizatorlar[38][39] biologik vodorod ishlab chiqarish
H 2 O → O 2 suvning fotooksidlanishi a-Fe 2 O 3 da[40]; qatlamli ikki gidroksidli minerallar[41][42] oʻsimliklar, suv oʻtlari va baʼzi bakteriyalar tomonidan suvning oksidlanishi[43]
H 2 O → H 2 + O 2 fotokimyoviy suvning boʻlinishi TiO 2[44][45] (suvning termokimyoviy boʻlinishi, masalan, temir oksidi aylanishi)
CO + H 2 O → CO 2 + H 2 [46]
CH 4 + NH 3 + H 2 O → aminokislotalar + H 2 Pt/TiO 2[47]
CO + NH 3 → HCONH 2 [46]
FeCO 3 + H 2 O → H 2 + CO 2 + Fe 3 O 4 / g-Fe 2 O 3 suvning fotoreduksiyasi,

Fe(II) ning fotokimyoviy oksidlanishi

Anoksik sharoitda UV nurlanishi[2]
FeCO 3 + CO 2 → organik birikmalar + FeOOH abiotik fotosintez,

Fe(II) ning fotokimyoviy oksidlanishi

UV nurlanishi[48]
kolloid Fe (III) (gidr) oksidlari va Mn (IV) oksidlari → suvli Fe (II) va Mn (II) fotokimyoviy eritma (reduktiv) [49][50][51] bilan yoki[51][52] organik ligandlarsiz biologik reduktiv eritma
erigan organik moddalar va Fe → zarracha organik moddalar va Fe fotokimyoviy flokulyatsiya [53]
ZnS → Zn 0 + S 0 (havo yoʻqligi)

ZnS → Zn 0 + SO 2−</br> 2− (havo mavjudligi)

fotokorroziya [54] birinchi navbatda sulfidli yarimoʻtkazgichlarga taʼsir qiladi sulfidlarning bakterial oksidlanishi, egpirit

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ Doane, TA (2017). „A survey of photogeochemistry“. Geochem Trans. 18-jild. 1-bet. doi:10.1186/s12932-017-0039-y. PMC 5307419. PMID 28246525.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Kim, J. Dongun; Yee, Nathan; Nanda, Vikas; Falkowski, Paul G. (2011). „Anoxic photochemical oxidation of siderite generates molecular hydrogen and iron oxides“. Proceedings of the National Academy of Sciences. 110-jild, № 25. 10073–10077-bet. Bibcode:2013PNAS..11010073K. doi:10.1073/pnas.1308958110. PMC 3690895. PMID 23733945.
  3. ↑ The Pharmaceutical Journal and Transactions. Pharmaceutical Society of Great Britain, 1881 — 227 bet. 
  4. ↑ Dulin, David; Mill, Theodore (1982). „Development and evaluation of chemical actinometers“. Environmental Science and Technology. 16-jild, № 11. 815–820-bet. Bibcode:1982EnST...16..815D. doi:10.1021/es00105a017. PMID 22299793.
  5. ↑ Seinfield, J.H.. Atmospheric Chemistry and Physics: From Air Pollution to Climate Change. Wiley, 2006. 
  6. ↑ Ferris, F.G. (2005). „Biogeochemical properties of bacteriogenic iron oxides“. Geomicrobiology Journal. 22-jild, № 3–4. 79–85-bet. doi:10.1080/01490450590945861.
  7. ↑ Spiro, T.G.; Bargar, J.R.; Sposito, G; Tebo, B.M. (2010). „Bacteriogenic manganese oxides“. Accounts of Chemical Research. 43-jild, № 1. 2–9-bet. doi:10.1021/ar800232a. PMID 19778036.
  8. ↑ Aquatic Ecosystems: Interactivity of Dissolved Organic Matter. Academic Press, 2002. 
  9. ↑ Schrauzer, G.N.; Strampach, N.; Hui, L.N.; Palmer, M.R.; Salehi, J. (1983). „Nitrogen photoreduction on desert sands under sterile conditions“. Proceedings of the National Academy of Sciences of the USA. 80-jild, № 12. 3873–3876-bet. Bibcode:1983PNAS...80.3873S. doi:10.1073/pnas.80.12.3873. PMC 394157. PMID 16593330.
  10. ↑ Falkowski, P.G. (2015). „From light to life“. Origins of Life and Evolution of Biospheres. 45-jild, № 3. 347–350-bet. Bibcode:2015OLEB...45..347F. doi:10.1007/s11084-015-9441-6. PMID 26105723.
  11. ↑ Hegler, F; Posth, NR; Jiang, J; Kappler, A (2008). „Physiology of phototrophic iron(II)-oxidizing bacteria: implications for modern and ancient environments“. FEMS Microbiology Ecology. 66-jild, № 2. 250–260-bet. doi:10.1111/j.1574-6941.2008.00592.x. PMID 18811650.
  12. ↑ 12,0 12,1 Mills, A; Le Hunte, S (1997). „An overview of semiconductor photocatalysis“. Journal of Photochemistry and Photobiology A. 108-jild. 1–35-bet. doi:10.1016/s1010-6030(97)00118-4.
  13. ↑ Ausloos, P; Rebbert, RE; Glasgow, L (1977). „Photodecomposition of chloromethanes absorbed on silica surfaces“. Journal of Research of the National Bureau of Standards. 82-jild. 1-bet. doi:10.6028/jres.082.001. PMID 34565950.
  14. ↑ Li, K; An, X; Park, KH; Khraisheh, M; Tng, J (2014). „A critical review of CO2 photoconversion: catalysts and reactors“. Catalysis Today. 224-jild. 3–12-bet. doi:10.1016/j.cattod.2013.12.006.
  15. ↑ Roy, SC; Varghese, OK; Paulose, M; Grimes, CA (2010). „Toward solar fuels: photocatalytic conversion of carbon dioxide to hydrocarbons“. ACS Nano. 4-jild, № 3. 1259–1278-bet. doi:10.1021/nn9015423. PMID 20141175.
  16. ↑ Habisretinger, SN; Schmidt-Mende, L; Stolarczyk, JK (2013). „Photocatalytic reduction of CO2 on TiO2 and other semiconductors“. Angewandte Chemie International Edition. 52-jild, № 29. 7372–7408-bet. doi:10.1002/anie.201207199. PMID 23765842.
  17. ↑ Yamamura, S; Kojima, H; Iyoda, J; Kawai, W (1987). „Formation of ethyl alcohol in the photocatalytic reduction of carbon dioxide by SiC and ZnSe/metal powders“. Journal of Electroanalytical Chemistry. 225-jild, № 1–2. 287–290-bet. doi:10.1016/0022-0728(87)80023-2.
  18. ↑ Cook, RL; MacDuff, RC; Sammells, AF (1988). „Photoelectrochemical carbon dioxide reduction to hydrocarbons at ambient temperature and pressure“. Journal of the Electrochemical Society. 135-jild, № 12. 3069–3070-bet. doi:10.1149/1.2095490.
  19. ↑ Eggins BR, Robertson PKJ, Stewart JH, Woods E. 1993. Photoreduction of carbon dioxide on zinc sulfide to give four-carbon and two-carbon acids. Journal of the Chemical Society, Chemical Communications Issue 4:349-350.
  20. ↑ Hemminger, JC; Carr, R; Somorjai, GA (1978). „The photoassisted reaction of gaseous water and carbon dioxide absorbed on the SrTiO3(111) crystal face to form methane“. Chemical Physics Letters. 57-jild, № 1. 100–104-bet. Bibcode:1978CPL....57..100H. doi:10.1016/0009-2614(78)80359-5.
  21. ↑ Lien, CF; Chen, MT; Lin, YF; Lin, JL (2004). „Photooxidation of methane over TiO2“. Journal of the Chinese Chemical Society. 51-jild. 37–42-bet. doi:10.1002/jccs.200400007.
  22. ↑ Holmes, AJ; Roslev, P; McDonald, IR; Iversen, N; Henriksen, K; Murrell, JC (1999). „Characterization of methanotrophic bacterial populations in soils showing atmospheric methane uptake“. Applied and Environmental Microbiology. 65-jild, № 8. 3312–3318-bet. doi:10.1128/AEM.65.8.3312-3318.1999. PMC 91497. PMID 10427012.
  23. ↑ Yoshida, H; Matsushita, N; Kato, Y; Hattori, T (2003). „Synergistic active sites on SiO2-Al2O3-TiO2 photocatalysts for direct methane coupling“. Journal of Physical Chemistry B. 107-jild. 8355–8362-bet. doi:10.1021/jp034458+.
  24. ↑ Kraeutler, B; Bard, AJ (1977). „Heterogeneous photocatalytic synthesis of methane from acetic acid - new Kolbe reaction pathway“. Journal of the American Chemical Society. 100-jild, № 7. 2239–2240-bet. doi:10.1021/ja00475a049.
  25. ↑ Kraeutler, B; Bard, AJ (1977). „Photoelectrosynthesis of ethane from acetate ion at an n-type TiO2 electrode - the photo-Kolbe reaction“. Journal of the American Chemical Society. 99-jild. 7729–7731-bet. doi:10.1021/ja00465a065.
  26. ↑ Austin, AT; Vivanco, L (2006). „Plant litter decomposition in a semi-arid ecosystem controlled by photodegradation“. Nature. 442-jild, № 7102. 555–558-bet. Bibcode:2006Natur.442..555A. doi:10.1038/nature05038. PMID 16885982.
  27. ↑ Vigano, I; van Weelden, H; Holzinger, R; Keppler, F; McLeod, A; Rockmaan, T (2008). „Effect of UV radiation and temperature on the emission of methane from plant biomass and structural components“ (PDF). Biogeosciences. 5-jild, № 3. 937–947-bet. Bibcode:2008BGeo....5..937V. doi:10.5194/bg-5-937-2008.
  28. ↑ McLeod, AR; Fry, SC; Loake, GJ; Messenger, DJ; Reay, DS; Smith, KA; Yun, B (2008). „Ultraviolet radiation drives methane emissions from terrestrial plant pectins“ (PDF). New Phytologist. 180-jild, № 1. 124–132-bet. doi:10.1111/j.1469-8137.2008.02571.x. PMID 18657215.
  29. ↑ Jugold, A; Althoff, F; Hurkuck, M; Greule, M; Lelieveld, J; Keppler, F (2012). „Non-microbial methane formation in oxic soils“. Biogeosciences. 9-jild, № 9. 11961–11987-bet. Bibcode:2012BGD.....911961J. doi:10.5194/bgd-9-11961-2012.
  30. ↑ Moran, MA; Zepp, RG (1997). „Role of photoreactions in the formation of biologically labile compounds from dissolved organic matter“. Limnology and Oceanography. 42-jild, № 6. 1307–1316-bet. Bibcode:1997LimOc..42.1307M. doi:10.4319/lo.1997.42.6.1307.
  31. ↑ Feng, W; Nansheng, D (2000). „Photochemistry of hydrolytic iron(III) species and photoinduced degradation of organic compounds: a minireview“. Chemosphere. 41-jild, № 8. 1137–1147-bet. Bibcode:2000Chmsp..41.1137F. doi:10.1016/s0045-6535(00)00024-2. PMID 10901238.
  32. ↑ Liu, S; Lim, M; Fabris, R; Chow, C; Drikas, M; Amal, R (2010). „Comparison of photocatalytic degradation of natural organic matter in two Australian surface waters using multiple analytical techniques“. Organic Geochemistry. 41-jild, № 2. 124–129-bet. doi:10.1016/j.orggeochem.2009.08.008.
  33. ↑ Huang, X; Leal, M; Li, Q (2008). „Degradation of natural organic matter by TiO2 photocatalytic oxidation and its effect on fouling of low-pressure membranes“. Water Research. 42-jild, № 4–5. 1142–1150-bet. doi:10.1016/j.watres.2007.08.030. PMID 17904191.
  34. ↑ Mopper, K; Zhou, X; Kieber, RJ; Kieber, DJ; Sikorski, RJ; Jones, RD (1991). „Photochemical degradation of dissolved organic carbon and its impact on the oceanic carbon cycle“. Nature. 353-jild, № 6339. 60–62-bet. Bibcode:1991Natur.353...60M. doi:10.1038/353060a0.
  35. ↑ Helms, JR; Glinski, DA; Mead, RN; Southwell, MW; Avery, GB; Kieber, RJ; Skrabal, SA (2014). „Photochemical dissolution of organic matter from resuspended sediments: impact of source and diagenetic state on photorelease“. Organic Geochemistry. 73-jild. 83–89-bet. doi:10.1016/j.orggeochem.2014.05.011.
  36. ↑ Palit, C.C.; Dhar, N.R. (1928). „Oxidation of carbohydrates, fats, and nitrogenous products by air in presence of sunlight“. Journal of Physical Chemistry. 32-jild, № 8. 1263–1268-bet. doi:10.1021/j150290a014.
  37. ↑ Tanaka, K; Hisanaga, T (1994). „Photodegradation of chlorofluorocarbon alternatives on metal oxide“. Solar Energy. 52-jild, № 5. 447–450-bet. Bibcode:1994SoEn...52..447T. doi:10.1016/0038-092x(94)90122-i.
  38. ↑ Ismail, AA; Bahnemann, DW (2014). „Photochemical splitting of water for hydrogen production by photocatalysis: a review“. Solar Energy Materials and Solar Cells. 128-jild. 85–101-bet. doi:10.1016/j.solmat.2014.04.037.
  39. ↑ Abe, R (2010). „Recent progress on photocatalytic and photoelectrochemical water splitting under visible light irradiation“. Journal of Photochemistry and Photobiology C. 11-jild, № 4. 179–209-bet. doi:10.1016/j.jphotochemrev.2011.02.003.
  40. ↑ Ohmori, T; Takahasi, H; Mametsuka, H; Suzuki, E (2000). „Photocatalytic oxygen evolution on alpha-Fe2O3 films using Fe3+ ion as a sacrificial oxidizing agent“. Physical Chemistry Chemical Physics. 2-jild, № 15. 3519–3522-bet. Bibcode:2000PCCP....2.3519O. doi:10.1039/b003977m.
  41. ↑ Silva, CG; Boulzi, Y; Fornes, V; Garcia, H (2009). „Layered double hydroxides as highly efficient photocatalysts for visible light oxygen generation from water“. Journal of the American Chemical Society. 131-jild, № 38. 13833–13839-bet. doi:10.1021/ja905467v. PMID 19725513.
  42. ↑ Xu, SM; Pan, T; Dou, YB; Yan, H; Zhang, ST; Ning, FY; Shi, WY; Wei, M (2015). „Theoretical and experimental study on M(II)M(III)-layered double hydroxides as efficient photocatalysts toward oxygen evolution from water“. Journal of Physical Chemistry. 119-jild. 18823–18834-bet. doi:10.1021/acs.jpcc.5b01819.
  43. ↑ Najafpour, MM; Moghaddam, AN; Allakhverdiev, SI; Govindjee (2012). „Biological water oxidation: lessons from nature“. Biochimica et Biophysica Acta (BBA) - Bioenergetics. 1817-jild, № 8. 1110–1121-bet. doi:10.1016/j.bbabio.2012.04.002. PMID 22507946.
  44. ↑ Schrauzer, GN; Guth, TD (1977). „Photolysis of water and photoreduction of nitrogen on titanium dioxide“. Journal of the American Chemical Society. 99-jild, № 22. 7189–7190-bet. doi:10.1021/ja00464a015.
  45. ↑ Maeda, K (2013). „Direct splitting of pure water into hydrogen and oxygen using rutile titania powder as a photocatalyst“. Chemical Communications. 49-jild, № 75. 8404–8406-bet. doi:10.1039/c3cc44151b. PMID 23938403.
  46. ↑ 46,0 46,1 Berthelot, D; Gaudechon, H (1910). „Synthese photochimique des hydrates de carbone aux depens des elements de l'anhydride carbonique et de la vapeur d'eau, en l'absence de chlorophylle; synthese photochimique des composes quaternaires“. Comptes Rendus de l'Académie des Sciences. 150-jild. 1690–1693-bet.
  47. ↑ Reiche, H; Barr, AJ (1979). „Heterogeneous photosynthetic production of amino acids from methane-ammonia-water at Pt/TiO2. Implications in chemical evolution“. Journal of the American Chemical Society. 101-jild. 3127–3128-bet. doi:10.1021/ja00505a054.
  48. ↑ Joe, H; Kuma, K; Paplawsky, W; Rea, B; Arrhenius, G (1986). „Abiotic photosynthesis from ferrous carbonate (siderite) and water“. Origins of Life and Evolution of the Biosphere. 16-jild, № 3–4. 369–370-bet. Bibcode:1986OrLi...16..369J. doi:10.1007/bf02422078.
  49. ↑ Siffert, C; Sulzberger, B (1991). „Light-induced dissolution of hematite in the presence of oxalate: a case study“. Langmuir. 7-jild, № 8. 1627–1634-bet. doi:10.1021/la00056a014.
  50. ↑ Waite, TD; Morel, FMM (1984). „Photoreductive dissolution of colloidal iron oxide: effect of citrate“. Journal of Colloid and Interface Science. 102-jild, № 1. 121–137-bet. Bibcode:1984JCIS..102..121W. doi:10.1016/0021-9797(84)90206-6.
  51. ↑ 51,0 51,1 Waite, TD; Morel, FMM (1984). „Photoreductive dissolution of colloidal iron oxides in natural waters“. Environmental Science and Technology. 18-jild, № 11. 860–868-bet. Bibcode:1984EnST...18..860W. doi:10.1021/es00129a010. PMID 22283217.
  52. ↑ Sherman, DM (2005). „Electronic structures of iron(III) and manganese(IV) (hydr)oxide minerals: thermodynamics of photochemical reductive dissolution in aquatic environments“. Geochimica et Cosmochimica Acta. 69-jild, № 13. 3249–3255-bet. Bibcode:2005GeCoA..69.3249S. doi:10.1016/j.gca.2005.01.023.
  53. ↑ Helms, JR; Mao, J; Schmidt-Rohr, K; Abdulla, H; Mopper, K (2013). „Photochemical flocculation of terrestrial dissolved organic matter and iron“. Geochimica et Cosmochimica Acta. 121-jild. 398–413-bet. Bibcode:2013GeCoA.121..398H. doi:10.1016/j.gca.2013.07.025.
  54. ↑ Kisch H. 2015. Semiconductor photocatalysis for atom-economic reactions. In: Bahnemann DW and Robertson PKJ (Eds). Environmental Photochemistry III. Springer. p. 186. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Fotogeokimyo&oldid=4215790" dan olindi