Fontenblo shartnomasi 1762
Fontenblo–shartnomasi 1762-yilda Fransiya va Ispaniya oʻrtasida tuzilgan maxfiy bitim boʻlib, unga koʻra Fransiya Luiziana shtati hududini Ispaniyaga topshirgan. Bitm Fransiya va Hindiston urushi davrida Shimoliy Amerikadagi Signal tepaligidagi jangdan soʻng (1762-yil sentabr) tuzilgan, shundan soʻng Fransiya Yangi Fransiya (Kanada) ustidan oʻz nazoratini yoʻqotdi. Yetti yillik urush bilan bogʻliq janglar Yeropa boʻylab avj oldi. Kanadani yoʻqotib qoʻygan qirol Lyudovik XV Ispaniya qiroli Karl III ga „Luiziana shtati deb nomlanuvchi mamlakatni, shuningdek, Yangi Orlean va shahar joylashgan orolni“ qabul qilishni taklif qildi. Charlz III bu taklifni 1762-yil 13-noyabr kuni qabul qildi. Ular: butun Missisipi vodiysi Appalachi togʻlaridan boshlab Rokki togʻlarigacha Ispaniyaga chekinishdi[1]. Fontenblo shartnomasi hatto Buyuk Britaniya bilan urushni tugatgan Parij shartnomasi (1763) muzokaralari va imzolanishi paytida ham sir saqlangan.
Parij tinchlik shartnomasi (1763) Luizianani Fransiya va Buyuk Britaniya oʻrtasida taqsimlab berdi: sharqiy yarmi Buyuk Britaniyaga oʻtkazildi, gʻarbiy yarmi va Yangi Orlean nominal ravishda Fransiya hukmronligi ostida qoldi. Ispaniya hukumati Britaniyaning sharqiy Luizianani nazorat qilishiga eʼtiroz bildirmadi. Bundan tashqari, Parij shartnomasiga koʻra, Ispaniya Floridani Buyuk Britaniyaga berdi va Gʻarbiy Luiziana kompensatsiya sifatida koʻrib chiqildi. Parij shartnomasiga koʻra, Britaniya hukmronligi ostida yashashni istamagan fransuz mustamlakachilariga 18 oy muddat berilgan, bu vaqt ichida ular boshqa fransuz mustamlakalariga erkin hijrat qilishlari mumkin edi. Ushbu muhojirlarning koʻpchiligi Luizianaga koʻchib oʻtishdi va u yerda Ispaniya hukmronligi ostida qolishdi[2].
Nihoyat, 1764-yilda Ispaniyaga chelinish eʼlon qilindi. 1764-yil 21-apreldagi maktubida Lyudovik gubernator Charlz Filipp Obriga kelishuv haqida murojaat qildi:
- Umid qilamanki, Ulugʻ Katolik Hazrati Luizianadan kelgan yangi fuqarolariga faqat urush baxtsizligi bizga toʻsqinlik qilgan himoyani berishdan xursand boʻladi.
Gʻarbiy Luizianadagi mustamlakachilar bu kelishuvni tan olishmadi va 1768-yildagi qoʻzgʻolonda birinchi ispan gubernatorini quvib chiqarishdi. Irlandiyalik emigrant Alejandro OʻReyli qoʻzgʻolonni bartaraf etdi va 1769-yilda Ispaniya bayrogʻini rasman koʻtardi.
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ Charles Herbermann. The Catholic Encyclopedia: An International Work of Reference on the Constitution, Doctrine, Discipline, and History of the Catholic Church. Encyclopedia Press, 1913, p. 380 (Original from Harvard University).
- ↑ Фонтенбло // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907.