Flash karta

Leitner tizimini namoyish qiluvchi fleshkalar toʻplami. Oʻquvchi biladigan kartalar keyingi qutiga solinadi (yashil oʻqlar bilan koʻrsatilgan); oʻquvchi maʼnosini unutgan kartalar esa birinchi quutiga solinadi (qizil oʻqlar bilan koʻrsatilgan).

Flash karta yoki flesh karta (indeks kartasi sifatida ham tanilgan) har ikki tomonida maʼlumotga ega boʻlgan karta boʻlib, undan asosan maʼlumotni yodlashda foydalaniladi. Har bir flash kartaning bir tomonida savol, ikkinchi tomonida javob boʻladi. Kartochkalar koʻpincha lugʻat, tarixiy sanalar, formulalar yoki savol-javob formati orqali oʻrganish mumkin boʻlgan har qanday mavzuni yodlash uchun ishlatiladi. Flash kartalar virtual (flash karta dasturining bir qismi) yoki jismoniy koʻrinishi hisoblanadi.

Flash karta — bu test effektining qoʻllanilishi — oʻrganish davrining bir qismi toʻgʻri fikr-mulohaza bilan test orqali maʼlumotni olishga bagʻishlangan boʻlsa, uzoq muddatli xotirani rivojlantiradi. Oʻqish odatlari flash karta -foydalanuvchining oʻrganish tezligiga taʼsir qiladi va flash kartachalar orasidagi toʻgʻri joylashuv oʻrganishni tezlashtirishi isbotlangan. Ushbu printsipdan foydalanadigan bir qator intervalgacha takrorlanadigan dasturiy taʼminot dasturlari mavjud.

Foydalanish[tahrir | manbasini tahrirlash]

Intervalli takrorlash[tahrir | manbasini tahrirlash]

Intervalli takrorlash — bu psixologik oraliq effektidan foydalanish uchun flash kartani har bir koʻrib chiqish orasidagi vaqt oraligʻini koʻpaytirishni oʻz ichiga olgan dalillarga asoslangan oʻrganish usuli. Yangi kiritilgan va qiyinroq flash kartachalar tez-tez koʻrsatiladi, eski va unchalik qiyin boʻlmagan kartalar esa kamroq koʻrsatiladi. Vaqt oraligʻida takrorlashdan foydalanish oʻrganish tezligini oshirishi koʻrsatilgan^[1]. Garchi printsip koʻp kontekstlarda foydali boʻlsa-da, intervalgacha takrorlash odatda oʻquvchi koʻp sonli narsalarni oʻzlashtirishi va ularni xotirada cheksiz saqlashi kerak boʻlgan kontekstlarda qoʻllaniladi. Shuning uchun u ikkinchi tilni oʻrganish jarayonida soʻz boyligini oʻzlashtirish muammosi uchun juda mos keladi. Oʻquv jarayoniga yordam berish uchun intervalli takrorlash dasturi ishlab chiqilgan^[2].

Leitner tizimi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Leitner tizimi 1970-yillarda nemis fan jurnalisti Sebastian Leitner tomonidan taklif qilingan flash kartalardan samarali foydalanishning keng tarqalgan usuli hisoblanadi. Bu intervalgacha takrorlash printsipining oddiy amalga oshirilishi, bu yerda kartalar ortib borayotgan oraliqlarda koʻrib chiqiladi.

Bu usulda kartochkalar oʻquvchi Leitnerning oʻquv qutisidagi har birini qanchalik yaxshi bilishiga qarab guruhlarga ajratiladi. Talabalar kartada yozilgan savolni yoki yangi soʻzni eslashga harakat qiladilar. Agar ular muvaffaqiyatli boʻlsa, kartani keyingi guruhga yuborishadi. Agar muvaffaqiyatsiz boʻlsa, kartani birinchi guruhga qaytarib yuborishadi. Har bir keyingi guruhda oʻquvchi kartalarni qayta koʻrib chiqishi kerak boʻlgunga qadar koʻproq vaqt bor. Leitnerning "So lernt man Lernen" (Qanday oʻrganishni oʻrganish kerak) kitobida nashr etilgan original usulida takrorlash jadvali oʻquv qutisidagi boʻlimlarning oʻlchamiga qarab boshqariladi. Bular 1, 2, 5, 8 va 14 sm ni tashkil qiladi. Boʻlim toʻlgandan keyingina, oʻquvchi undagi baʼzi kartalarni koʻrib chiqishga majbur boʻladi, ularni eslab qolganiga qarab oldinga yoki orqaga siljitadi.

Dasturiy taʼminot[tahrir | manbasini tahrirlash]

Oʻrganishga yordam sifatida virtual kartalarni yaratish va ulardan foydalanish uchun keng koʻlamli dasturiy taʼminot (shu jumladan ochiq manba va onlayn xizmatlar) mavjud. Bugungi kunga kelib elektron kartalarning quyidagi turlari mavjud: bir tomonlama kartalar^[3]; Ikki tomonlama kartalar; Uch tomonlama kartalar.

Ikki tomonlama kartalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Jismoniy kartalar ikki tomonlama hisoblanadi. Baʼzi kontekstlarda, masalan, chet tili lugʻatida, har ikki tomon bilan taqdim etilganda qarama-qarshi tomonni toʻgʻri ishlab chiqarishni xohlaydi; boshqa kontekstlarda faqat bitta yoʻnalishda borish bilan kifoyalanadi, masalan, sheʼrning nomi yoki boshlanishi berilganda. Jismoniy flash kartalar uchun bitta kartadan foydalanish mumkin, uni yoʻnalish boʻyicha aylantirish yoki ikkita parallel pastki, masalan, bitta ingliz-yapon va bitta yapon-ingliz. Ular bir qator foydalanishga ega va foydalanuvchiga qarab oddiy yoki murakkab boʻlishi mumkin. Ikki tomonlama flash karta chet tili lugʻatini oʻrganishning eng samarali usullaridan biri boʻlib, oʻquvchilarga osonroq yodlash, abadiy eslab qolish va moslashuvchan oʻrganishga yordam berishi koʻrsatilgan.

Uch tomonlama kartalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Elektron flash kartalarda topilgan variant uch tomonlama karta sifatida tanilgan^[4]. Bu assimetrik ikki tomonlama kartaning oʻziga xos turi; mavhum ravishda, bunday kartada uchta maydon mavjud: Q, A, A*, bu yerda Q va Javob aylantirilganda teskari boʻladi, lekin A* har doim javobda boʻladi — ikkita „tomon“ Q/A, A* va A/Q, A*. Aniqrogʻi, bular chet el lugʻatini oʻrganish uchun koʻproq qoʻllaniladi, bu yerda chet el talaffuzi xorijiy yozuvdan shaffof boʻlmagan — bu holda Savol mahalliy soʻz, Javob xorijiy soʻz (yozma) va talaffuz har doim soʻzning bir qismidir. Bu, ayniqsa, xitoycha hanzi va yapon kanjilarida boʻlgani kabi xitoycha belgilar uchun toʻgʻri keladi, lekin boshqa fonetik boʻlmagan imlolar, jumladan, ingliz tilini ikkinchi til sifatida ishlatish uchun ham ishlatilishi mumkin.

Uch tomonlama kartalarning maqsadi ikki tomonlama kartalarning afzalliklarini taʼminlashdir — mualliflik qulayligi (ikkita kartani yaratish uchun maʼlumotlarni bir marta kiritish), sinxronlashtirilgan yangilanishlar (biriga oʻzgartirishlar boshqasida aks ettiriladi) va qarama-qarshi tomonlar orasidagi masofa (shuning uchun bir xil kartaning qarama-qarshi tomonlari bir-biriga juda yaqin sinovdan oʻtkazilmaydi) — karta simmetrik boʻlishi shart emas.

Ushbu printsipni bitta yozuv bilan bogʻlangan maʼlumotlar maydonlarining ixtiyoriy soniga umumlashtirish mumkin, bunda har bir maydon fakt yoki faktlar toʻplamining boshqa jihatini ifodalaydi.

Misollar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ingliz tilida soʻzlashuvchi talaba xitoycha 人 soʻzni oʻrganmoqda (rén, shaxs yoki odamlar):

Savol: odam

Javob: 人, rén

Orqaga:

Savol: 人

Javob: ren, odam

Yoki fransuz talabasi inglizcha „enough“ (fransuz tilida assez) soʻzini oʻrganmoqda. -ough ning tartibsiz talaffuzi tufayli IPA talaffuzi soʻzning oʻzi bilan birga beriladi.

Savol: assez

Javob: enough /ɪˈnʌf/

Orqaga:

Savol: enough

A: /ɪˈnʌf/, assez

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qogʻoz kartalar kamida XIX asrdan beri qoʻllanila boshlandi, "Reding Disentangled" (1834), ingliz oʻqituvchisi Favell Lee Mortimer tomonidan yaratilgan fonetik kartalar toʻplami baʼzilar tomonidan birinchi fla sh kartalar sifatida eʼtirof etilgan^[5].

Kartochkalarni rejalashtirish uchun Leitner tizimi 1970-yillarda nemis ilmiy jurnalisti Sebastian Leitner tomonidan, xususan, uning 1972-yilgi "So lernt man lernen" nomli kitobida taqdim etilgan. Der Weg zum Erfolg (Qanday oʻrganishni oʻrganish kerak)^[6], SuperMemo dasturi va algoritmi (ayniqsa, boshqa dasturlarda eng mashhur boʻlgan SM-2 algoritmi) 1987-yil 13-dekabrda polshalik tadqiqotchi Piotr Wozniak tomonidan taqdim etilgan^[7].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ Smolen, Paul; Zhang, Yili; Byrne, John H. (25 January 2016). "The right time to learn: mechanisms and optimization of spaced learning". Nature Reviews Neuroscience 17 (2): 77–88. doi:10.1038/nrn.2015.18. PMID 26806627. PMC 5126970. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=5126970.
↑ "Human Memory: Theory and Practice", Alan D. Baddeley, 1997
↑ „single-sided flashcards“ (en). memorize.locbird.app.
↑ Adding images, sounds, mathematical formulas, and three-sided cards on The Mnemosyne Project
↑ The Clumsiest People in Europe: Or, Mrs. Mortimer’s Bad-Tempered Guide to the Victorian World, Favell Lee Mortimer, foreword by Todd Pruzan, 2006 edition, p. 5
↑ So lernt man lernen. Der Weg zum Erfolg (How to learn to learn), Freiburg i. Br. 1972/2003, ISBN 3-451-05060-9
↑ 3. Account of research leading to the SuperMemo method, 3.1. The approximate function of optimal intervals (Wayback Machine saytida 2019-03-09 sanasida arxivlangan) and 3.2. Application of a computer to improve the results obtained in working with the SuperMemo method, P. A. Wozniak, Optimization of learning, Master’s Thesis, University of Technology in Poznan, 1990.

[1] Smolen, Paul; Zhang, Yili; Byrne, John H. (25 January 2016). "The right time to learn: mechanisms and optimization of spaced learning". Nature Reviews Neuroscience 17 (2): 77–88. doi:10.1038/nrn.2015.18. PMID 26806627. PMC 5126970. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=5126970.

[2] "Human Memory: Theory and Practice", Alan D. Baddeley, 1997

[3] „single-sided flashcards“ (en). memorize.locbird.app.

[4] Adding images, sounds, mathematical formulas, and three-sided cards on The Mnemosyne Project

[5] The Clumsiest People in Europe: Or, Mrs. Mortimer’s Bad-Tempered Guide to the Victorian World, Favell Lee Mortimer, foreword by Todd Pruzan, 2006 edition, p. 5

[6] So lernt man lernen. Der Weg zum Erfolg (How to learn to learn), Freiburg i. Br. 1972/2003, ISBN 3-451-05060-9

[7] 3. Account of research leading to the SuperMemo method, 3.1. The approximate function of optimal intervals (Wayback Machine saytida 2019-03-09 sanasida arxivlangan) and 3.2. Application of a computer to improve the results obtained in working with the SuperMemo method, P. A. Wozniak, Optimization of learning, Master’s Thesis, University of Technology in Poznan, 1990.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]