Emilija Gudriniece
| Emīlija Gudriniece | |
|---|---|
.webp) Gudriniece 1949-yilda | |
| Tavalludi |
Emīlija Julianovna Gudriniece 3-avgust 1920-yil Rēzekne District, Latvia |
| Vafoti |
4-oktyabr 2004-yil (84 yoshda) Riga, Latvia |
| Fuqaroligi | SSSR va Latviya |
| Kasbi | Chemist |
| Faoliyat yillari | 1949–2000 |
Emilija Gudriniece (ruscha: Эмилия Юлиановна Гудриниеце ; 1920-yil 3-avgust – 2004-yil 4-oktyabr) sovet va latviyalik kimyogar, organik sintezni oʻrganuvchi. U moddalardan amaliy foydalanishga eʼtibor qaratgan hamda furatsilinni sintez qilgan, buning uchun u davlat mukofotiga sazovor boʻlgan. U birinchilardan boʻlib oʻsimlik moylaridan bioyoqilgʻi sifatida foydalanish imkoniyatlarini anglagan va Latviyada kolza yogʻini qayta ishlashni oʻrganishni boshladi. U samarali nashriyotchi ham boʻlgan, Latviya Journal of Chemistry ga muharrirlik qilgan va yana organik sintez usullari boʻyicha Latviya tili darsligini nashr ettirgan. U oʻz mehnati uchun koʻplab mukofotlar hamda eʼtiroflar bilan taqdirlangan.
Biografiya[tahrir | manbasini tahrirlash]
Gudriniece 1920-yil 3-avgustda Latviyaning Rezekne tumanida tugʻilgan[1]. U Kaunata cherkovidagi Kromoni dehqon qishlogʻida oʻsgan va keyin 1948-yilda Latviya universitetini kimyo muhandisi mutaxassisligi boʻyicha tamomlagan. Gudriniece aspirantura ishini 1949-yilda boshlagan[2], 1952-yilda kimyo fanlari boʻyicha nomzodlik darajasini[3] bilan tugatgan. Xuddi shu vaqt oraligʻida u 1949-1953-yillarda ikki marta ayollar mototsikl boʻyicha Latviya chempionatida gʻolib chiqdi[4] Oʻsha yili u Latviya universitetining kimyo fakultetiga dotsent lavozimiga ishga qabul qilindi va u erda 1958-yilgacha ishladi. 1959-yilda u Riga politexnika institutining kimyoviy texnologiya fakultetiga oʻqishga kirdi, u 1960-yilda Moskvaning Nesmeyanov nomidagi organoelementlar birikmalari institutini tugatgan gabilitatsiya darajasini oldi. Ilmiy darajani tamomlagandan soʻng, Gudriniece 1961-yilda Riga politexnika institutida professor etib tayinlandi [5] U 1963-yilda Politexnikada organik sintez va biotexnologiya kafedrasiga asos solgan va keyingi 27 yil davomida kafedrani boshqargan[4].
Gudriniecening asosiy tadqiqotlari organik sintez va dori vositalari, kosmetika va sanoat uchun moddalardan amaliy foydalanishga qaratilgan. U furatsilinni sintez qildi va uni sanoat maqsadlarida ishlatish usulini ishlab chiqdi, bu unga 1957-yilda Latviya Sovet Sotsialistik Respublikasi mukofotiga sazovor boʻldi[4] U xlorometillangan nitrlanish, sulfonlanish[6], va siklik 1,3- diketonlar reaktivligini oʻrgandi[7], geterotsiklik va 1,3-dikarbonil birikmalarining nazariy va sintetik kimyosi boʻyicha 600 dan ortiq ilmiy maʼruzalarni chop etdi. Uning soʻnggi ishi Latviyada sanoat sifatida lipidlarni ajratish va kolza yogʻini qayta ishlash usullarini ishlab chiqishda kolza yogʻini oʻrganishga qaratilgan[5]. U birinchilardan boʻlib bioyoqilgʻi uchun oʻsimlik moylarini qoʻllashni tan oldi[4]. U, shuningdek , Latviya Journal of Chemistry[7] tahririyati aʼzosi boʻlgan va vafoti chogʻida organik sintez usullari boʻyicha latv tilidagi yagona darslikning hammuallifi boʻlgan[4].Gudriniece koʻplab mukofotlarga sazovor boʻldi, jumladan 1972-yilda kimyo boʻyicha Gustavs Vanags mukofoti[5] Vladimir Vasilevich Chelintsev Xotira medali, [4] 1978-yilda Latviya Fanlar akademiyasiga akademik etib saylangan[7], 1996-yilda Latviya faxriy davlat olimi, 2000-yilda Riga texnika universiteti faxriy professori, 2000 yilda Pol Valden medali, [5] va 2003-yilda taʼlimga qoʻshgan hissasi uchun Grindeks mukofoti bilan taqdirlandi[4].
U 2004-yil 4-oktyabrda Latviyaning Riga shahrida vafot etgan[5].
Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]
- ↑ „Professor Emilija GUDRINIECE“. Latvian Academy of Science (2002-yil 21-noyabr). 2018-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 29-noyabr.
- ↑ Jure, M.; Strakovs, A.; Avotins, F.; Valters, R.; Kampars, V. (November 2004). "In Memoriam: Emilija Gudriniece (August 3, 1920 – October 4, 2004)". Chemistry of Heterocyclic Compounds 40 (11): 1513–1515. doi:10.1007/s10593-005-0025-7.
- ↑ Авотиньш, Ф.; Страков, А. (2000). "Гудриниеце Эмилия Юлиановна" (ru). Химия Гетероциклических Соединений 8 (398): 1146–1147. http://hgs.osi.lv/index.php/hgs/article/view/307/261. Qaraldi: 29 November 2015.Emilija Gudriniece]]
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 Jure, M.; Strakovs, A.; Avotins, F.; Valters, R.; Kampars, V. (November 2004). "In Memoriam: Emilija Gudriniece (August 3, 1920 – October 4, 2004)". Chemistry of Heterocyclic Compounds 40 (11): 1513–1515. doi:10.1007/s10593-005-0025-7.Jure, M.; Strakovs, A.; Avotins, F.; Valters, R.; Kampars, V. (November 2004). „In Memoriam: Emilija Gudriniece (August 3, 1920 – October 4, 2004)“. Chemistry of Heterocyclic Compounds. 40 (11): 1513–1515. doi:10.1007/s10593-005-0025-7. S2CID 93641012.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 „Professor Emilija GUDRINIECE“. Latvian Academy of Science (2002-yil 21-noyabr). 2018-yil 16-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 29-noyabr. „Professor Emilija GUDRINIECE“. Riga, Latvia: Latvian Academy of Science. 21 November 2002. Archived from the original (Wayback Machine saytida 2018-03-16 sanasida arxivlangan) on 16 March 2018. Retrieved 29 November 2015.
- ↑ „Гудриниеце Эмилия Юлиановна“ (ru). Biografija Russia (2006). Qaraldi: 2015-yil 29-noyabr.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Авотиньш, Ф.; Страков, А. (2000). "Гудриниеце Эмилия Юлиановна" (ru). Химия Гетероциклических Соединений 8 (398): 1146–1147. http://hgs.osi.lv/index.php/hgs/article/view/307/261. Qaraldi: 29 November 2015.Emilija Gudriniece]]Avotinsh, F.; Strakov, A. (2000). „Gudrinietse Emiliya Yulianovna“. Ximiya Geterotsiklicheskix Soedineniy (in Russian). 8 (398): 1146–1147. Retrieved 29 November 2015.