Domino effekti

(Yuqorida) Dominolar turibdi. (Pastda) Dominolar harakatda.

Domino shou

Domino effekti yoki zanjir reaksiyasi — bir hodisa oʻziga oʻxshash hodisalar bilan birgalikda butun zanjir hosil qiliuvchi yigʻma effekt. Ushbu atama eng yaxshi mexanik taʼsir sifatida tanilgan hamda domino toshlarining bir-biriga ulab yiqilishiga oʻxshashlik sifatida qoʻllaniladi. Bu odatda ketma-ket hodisalar orasidagi vaqt nisbatan kichik boʻlgan voqealar ketma-ketligini anglatadi. U soʻzma-soʻz (kuzatilgan haqiqiy toʻqnashuvlar seriyasi) yoki metafora (global moliya yoki siyosat kabi tizimlar ichidagi sabab-oqibat aloqalari) ishlatilishi ham mumkin. Domino effekti atamasidan, shuningdek, hodisaning muqarrar yoki yuqori ehtimoli borligini bildirish uchun ham (allaqachon sodir boʻlganligi sababli) va aksincha, hodisaning imkonsiz yoki juda dargumon (bitta domino) ekanligini bildirish uchun foydalaniladi.

Effektning namoyon boʻlishi

Domino effektini har biri kichik masofa bilan ajratilgan bir qator domino toshlarini tik qoʻyish orqali osongina tasavvur qilish mumkin. Birinchi domino harakatga kelgandan soʻng, navbatdagi dominoni agʻdaradi. Ushbu ketma-ketlik orqali chiziqli zanjir paydo boʻladi. Bunda har bir dominoning tushishi darhol oldingi dominoga taʼsir qiladi. Taʼsir zanjir uzunligidan qatʼiy nazar doimo bir xil natijaga ega boʻladi. Ushbu zanjir reaksiyasida foydalaniladigan energiya dominolarning meta-barqaror holatda boʻlganligi sababli potentsial energiya hisoblanadi. Dastlabki domino agʻdarilganda, yiqilish orqali uzatiladigan energiya keyingi dominoni agʻdarish uchun zarur boʻlgan energiyadan kattaroq boʻladi. Domino effekti Rube Goldberg mashinalarida qoʻllaniladi.

Mediada

Domino kuni — domino toshlarining eng koʻp qulashi boʻyicha jahon rekordi.

Yana qarang

Bogʻliq atamalar

• Domino effekti halokati
• Rippl effekti
• Rube Goldberg mashinasi
• Ablatsiya kaskadi

Tegishli fizik nazariyalar

• Kapalak effekti
• Kaskadli nosozlik
• Sabablilik
• Zanjirli reaksiya
• Qor to'pi effekti

Matematik nazariyalar

• Matematik induksiya

Siyosiy

• Domino nazariyasi

Ijtimoiy

• Xitoy pichirlashlari
• Xulq-atvor infeksiyasi
• Takroriy jinoyat