Aberdin arxitekturasi

Shotlandiyaning Aberdin shahri arxitekturasi asosiy qurilish materiali sifatida granitdan foydalanish bilan mashhur. Shahar va uning atrofida qazib olingan tosh Aberdinga quyoshda porlab turgan toshdagi slyudadan keyin "Granit shahar" nomini bergan.

Qattiq kulrang tosh eng bardoshli materiallardan biri boʻlib, nima uchun shahar binolari yangi huddi tozalangandek koʻrinishini tushuntirishga yordam beradi. Qumtosh kabi kamroq bardoshli tosh ishlatilgan boshqa Shotlandiya shaharlaridan farqli oʻlaroq, Aberdindagi binolar ob-havoga juda bardoshli hisoblanib, juda kam parvarish talab qiladi.

Union koʻchasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Union Street 1.3 km, 21m kenglikdagi koʻcha boʻlib, dastlab asosiy doʻkonlar va jamoat binolarining koʻpchiligi, barchasi granitdan iborat edi.

Koʻchadagi diqqatga sazovor binolar orasida Town and County Bank, Music Hall, Trinity Hall ajralib turadi. Ular 1398 va 1527-yillarda qurilgan.

Qal’a koʻchasida, Union koʻchasining sharqiy tomonidagi davomi boʻlgan bu koʻchada shahar kengashining shtab-kvartirasi boʻlgan yangi Town House deb ataluvchi bino joylashgan. Peddi va Kinner tomonidan loyihalashtirilgan va 1868-1874-yillar oraligʻida qurilgan bu Shotlandiyadagi eng ajoyib granit binolardan biri boʻlib, Aberdin va Flandriya oʻrtasidagi yaqin savdo aloqalarini eʼtirof etgan holda Flamand-Gotik uslubida qurilgan.

Qal’a koʻchasi va King koʻchasining burchagida Aberdinda tugʻilgan arxitektor Archibald Simpson tomonidan Shotlandiyaning shimoliy banki joylashgan. Toʻrtta gigant tartibli kompozit ustunli burchakli kirish eshigi va tepasida Ceres haykali boʻlgan ushbu bino hozirda oʻzining asl meʼmori nomi bilan ataladi.

Castlegate[tahrir | manbasini tahrirlash]

Castlegatening yuqori qismida oʻrta asrlardagi Aberdin qal’asi oʻrnida samarali qasr bilan qurilgan Najot armiyasi qal’asi joylashgan. Uning oldida 1686-yilda mahalliy arxitektor Jon Montgomeri tomonidan qurilgan Mercat Cross^[1] joylashgan.

Castlegate shuningdek, Aberdindagi eng qadimiy omon qolgan uylar joylashgan koʻchalaridan biridir. Ulardan baʼzilari 13-14-asrlarga tegishli hisoblanadi^[2]. Ikkita uy, hozirda muzeyga aylangan ular Provost Skene uyi (1545) va Provost Rossning uyi (1593) ham aynan Castlegateda joylashgan.

Rosemount Viyaduk[tahrir | manbasini tahrirlash]

Viktoriya meʼmorchiligi davrida qurilgan viyaduk, granit binolarining ajoyib vakili boʻlib, shaharning diqqatga sazovor joyidir. 1892-yilda ochiq tanlov gʻolibi Aleksandr Braun loyihasi boʻyicha qurilgan boʻlib, uning xayrixohi Endryu Karnegi tomonidan ochilgan Markaziy kutubxona terasning gʻarbiy qismida joylashgan.

Marischal kolleji[tahrir | manbasini tahrirlash]

1906-yilda qirol Edvard VII tomonidan ochilgan Broad Streetdagi Marischal kolleji va Greyfriars Kirk dunyodagi ikkinchi eng katta granit bino boʻlib, Britaniyadagi Edvard meʼmorchiligining eng ajoyib namunalaridan biridir. Arxitektor Aleksandr Marshall Makkenzi, Elgin shahrida tugʻilgan, oʻzining materiali, oq granitni dahoning oʻziga xosligi bilan bino dizayniga moslashtirgan.

Diniy binolar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Avliyo Nikolayning Kirk[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kirk Avliyo Nikolay, Shotlandiyadagi eng yirik cherkovlaridan biri boʻlib, Sharqiy va Gʻarbiy cherkovlarga boʻlingan^[3].

Avliyo Machar sobori[tahrir | manbasini tahrirlash]

Avliyo Machar sobori 12-asrda qurilishi boshlangan, Don daryosidan bir necha yuz yard uzoqlikda qurilishi uchun asrlar davom etgan. 1518-yilda Gavin Dunbar ikkita gʻarbiy shpil va janubiy transeptni qoʻshib, strukturani tugatdi. Yuqori gumbazli shiftlar va katta cherkov hovlisi bilan siz cherkovning hozirgi vayronaga aylangan eski qismlari qoldiqlarini koʻrishingiz mumkin.

Turar-joy binolari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ikkinchi jahon urushidan keyin Aberdinda koʻplab koʻp qavatli turar-joy binolari qurilgan. Shunisi eʼtiborga loyiqki, 1959-1977-yillarda qurilgan sakkizta minora bloklari „ajoyib meʼmoriy sifati va tarixiy qiziqishi“ tufayli 2021-yil yanvar oyida A darajasiga kiritilgan^[4]^[5]. Keyinchalik 3 ta minora, Hutcheon, Greig va Thistle sudlari va qolgan 5 tasining baʼzi interyerlarini roʻyxatdan olib tashlashni talab qilishdi^[6].

Aberdindagi boshqa muhim binolar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Crown Streetdagi mason ibodatxonasi, oʻziga xos ochiq pedimentli buni boʻlib, Harbourne Maclennan, Jenkins va Marr tomonidan loyihasi ishlab chiqilgan va 1910-yilda qurilgan.

Koʻpriklar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dee koʻprigi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Di koʻprigi 1832-yilgacha boʻlgan, shaharga janubdan Di daryosi boʻylab yagona kirish joyi edi. U ettita yarim doira qovurgʻali kamardan iborat. Bu koʻprik 1639-yilda Viscount Aboyne boshchiligidagi qoʻshin va Montrose Markiz boshchiligidagi Kovenantlar oʻrtasida jang boʻlgan joy edi.

Muqaddas Devenik koʻprigi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Muqaddas Devenik koʻprigi (mahalliy tilda Shakkin Briggie yoki Morison koʻprigi sifatida tanilgan) Di daryosini Ardodan Cultsgacha kesib oʻtuvchi osma koʻprik boʻlib, Jon Smit (meʼmor) tomonidan loyihalashtirilgan va 1837-yilda qurilgan. Hozirda qarovsiz qolgan.

Vellington koʻprigi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Vellington osma koʻprigi juda tor Di daryosidagi oʻtish joyidir. Dastlab kapitan Samuel Braun tomonidan lohihasi ishlab chiqilgan va 1831-yilda Kreyglug paromini almashtirish uchun ochilgan. Aberdin shahar kengashi muhandislari koʻprikni mustahkamladilar va saqlab qolishdi. Keyinchalik u 2000-yillarning oxirida jamoat koʻprigi sifatida qayta ochildi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ Hoiberg, Dale H., ed (2010). "Aberdeen". Encyclopædia Britannica. I: A-ak Bayes (15th nashri). Chicago, Illinois: Encyclopædia Britannica Inc.. 27–28 b. ISBN 978-1-59339-837-8. https://archive.org/details/newencyclopaedia2009ency/page/27.
↑ Hoiberg, Dale H., ed (2010). "Aberdeen". Encyclopædia Britannica. I: A-ak Bayes (15th nashri). Chicago, Illinois: Encyclopædia Britannica Inc.. 27–28 b. ISBN 978-1-59339-837-8. https://archive.org/details/newencyclopaedia2009ency/page/27.
↑ Hoiberg, Dale H., ed (2010). "Aberdeen". Encyclopædia Britannica. I: A-ak Bayes (15th nashri). Chicago, Illinois: Encyclopædia Britannica Inc.. 27–28 b. ISBN 978-1-59339-837-8. https://archive.org/details/newencyclopaedia2009ency/page/27.
↑ „Report of Handling“. Historic Environment Scotland (2021-yil 18-yanvar). 1-oktabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 1-oktyabr.
↑ Sanderson. „Backlash at ʻcraziest decision’ as tower blocks branded as eyesores bestowed with protected staus“. Dailt Telegraph (31-dekabr 2021-yil).
↑ „Listing of Aberdeen multi-storey flats“. Historic Environment Scotland (30-dekabr 2021-yil).

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ilk Karnegi kutubxonalari (Wayback Machine saytida 2014-08-10 sanasida arxivlangan)

[1] Hoiberg, Dale H., ed (2010). "Aberdeen". Encyclopædia Britannica. I: A-ak Bayes (15th nashri). Chicago, Illinois: Encyclopædia Britannica Inc.. 27–28 b. ISBN 978-1-59339-837-8. https://archive.org/details/newencyclopaedia2009ency/page/27.

[2] Hoiberg, Dale H., ed (2010). "Aberdeen". Encyclopædia Britannica. I: A-ak Bayes (15th nashri). Chicago, Illinois: Encyclopædia Britannica Inc.. 27–28 b. ISBN 978-1-59339-837-8. https://archive.org/details/newencyclopaedia2009ency/page/27.

[3] Hoiberg, Dale H., ed (2010). "Aberdeen". Encyclopædia Britannica. I: A-ak Bayes (15th nashri). Chicago, Illinois: Encyclopædia Britannica Inc.. 27–28 b. ISBN 978-1-59339-837-8. https://archive.org/details/newencyclopaedia2009ency/page/27.

[4] „Report of Handling“. Historic Environment Scotland (2021-yil 18-yanvar). 1-oktabr 2021-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 1-oktyabr.

[5] Sanderson. „Backlash at ʻcraziest decision’ as tower blocks branded as eyesores bestowed with protected staus“. Dailt Telegraph (31-dekabr 2021-yil).

[6] „Listing of Aberdeen multi-storey flats“. Historic Environment Scotland (30-dekabr 2021-yil).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]