Kontent qismiga oʻtish

Oshqozon osti bezi saratoni: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
„Pancreatic cancer“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
(Farq yoʻq)

10-Dekabr 2022, 18:34 dagi koʻrinishi

Oshqozon osti bezi saratoni oshqozon ostida joylashgan oshqozon osti bezi hujayralari nazoratsiz ko'paya boshlaganda va neoplazmalar hosil qilganda paydo bo'ladi. Bu saraton hujayralari tananing boshqa qismlariga metastaz berish qobiliyatiga ega[1]. Oshqozon osti bezi saratonining bir necha turlari ma'lum[2].

Eng keng tarqalgan, oshqozon osti bezi adenokarsinomasi hisoblanib, oshqozon osti saratonlarining taxminan 90% holatlarini tashkil qiladi[3] va "oshqozon osti bezi saratoni" atamasi ba'zan faqat shu turga nisbatan qo'llaniladi[2]. Ushbu adenokarsinomalar oshqozon osti bezining ovqat hazm qilishga yordam beradigan fermentlarini ishlab chiqaradigan qismida paydo bo'la boshlaydi[2]. Oshqozon osti bezi saratonining taxminan 1-2% neyroendokrin o'smalar bo'lib, ular oshqozon osti bezining gormon ishlab chiqaradigan hujayralaridan kelib chiqadi[2]. Ular odatda pankreatik adenokarsinomaga qaraganda xavfsiz hisoblanadi[2].

Oshqozon osti bezi saratonining eng keng tarqalgan shaklining belgilariga sarg'ish teri, qorin yoki bel og'rig'i, sababsiz vazn yo'qotish, och rangli najas, quyuq siydik va ishtahani yo'qolishi kiradi[4]. Odatda, kasallikning dastlabki bosqichlarida hech qanday alomatlar ko'zga tashlanmaydi va oshqozon osti bezi saratoni tashhisini qo'yish uchun yetarlicha o'ziga xos belgilar kasallikning rivojlangan bosqichga yetgunga qadar yaqqol bilinmaydi[4][5]. Tashxis qo'yish vaqtida oshqozon osti bezi saratoni ko'pincha tananing boshqa qismlariga metastaz bergani aniqlanadi[2][6].

Oshqozon osti bezi saratoni kamdan-kam hollarda 40 yoshgacha bo'lgan yosh toifasida uchraydi. Oshqozon osti bezi adenokarsinomasi holatlarining yarmidan ko'pi 70 yoshdan oshganlarda uchraydi[5]. Oshqozon osti bezi saratoni uchun xavf omillari orasida tamaki chekish, semizlik, diabet va ba'zi noyob genetik kasalliklar kiradi[5]. Taxminan 25% holatlar chekish bilan bog'liq[7] va 5-10% irsiy genlar bilan bog'liq[5]. Oshqozon osti bezi saratoni odatda ultratovush yoki kompyuter tomografiyasi, qon testlari va hujayra namunalarini tekshirish ( biopsiya ) kabi tekshirish usullarining kombinatsiyasi bilan aniqlanadi[7][8]. Kasallikning erta (bosqich I) kechki (bosqich IV)gacha bo'lgan darajalari farqlanadi[6].

Chekmaydiganlar va normal vaznni saqlaydigan hamda kolbasa iste'molini cheklaydigan odamlarda oshqozon osti bezi saratoni rivojlanish xavfi nisbatan kam[9]. Oshqozon osti bezi saratoni jarrohlik, radiatsiya terapiyasi, kimyoterapiya, xirurgik amaliyot yoki ularning kombinatsiyasi yordamida davolanadi[4]. Davolash usullari saratonning darajasiga qarab tanlanadi[4].

2015-yilda barcha turdagi oshqozon osti bezi saratoni butun dunyo bo'ylab 411,600 o'limga sabab bo'lgan[10]. Oshqozon osti bezi saratoni Buyuk Britaniyada saraton kasalligidan o'lim ko'rsatkichi bo'yicha beshinchi[11], Qo'shma Shtatlarda uchinchi o'rinda turadi[12]. Kasallik ko'pincha rivojlangan mamlakatlarda uchraydi, birgina AQSHning o'zida 2012-yilda yangi holatlarning taxminan 70 foizi kelib chiqqan[2]. Pankreatik adenokarsinoma odatda juda yomon prognozga ega; tashxisdan so'ng, odamlarning 25 foizi bir yil, 5 foizi esa besh yil yashaydi[13][2]. Erta tashxis qo'yilgan saraton kasalliklari uchun besh yillik omon qolish darajasi taxminan 20% gacha ko'tariladi[14]. Neyroendokrin saraton kasalliklari yaxshi ko'rsatkichlarga ega.

Oshqozon osti bezi ko'p funksiyalarga ega bo'lib, ular Langergans orollaridagi endokrin hujayralar va ekzokrin hujayralar tomonidan boshqariladi.
Qizil/pushti rangdagi oshqozon osti bezi saratoni bilan turli xil oshqozon osti bezi neoplazmalarining nisbiy chastotasi[15].

Oshqozon osti bezi saratonining ko'p turlarini ikkita umumiy guruhga bo'lish mumkin. Ko'pgina holatlar (taxminan 95%) oshqozon osti bezining ekzokrin komponenti deb nomlanuvchi ovqat hazm qilish fermentlarini ishlab chiqaradigan qismida sodir bo'ladi. Oshqozon osti bezi ekzokrin saratonining bir nechta kichik turlari tavsiflangan, ammo ularning diagnostikasi va davolash usuli ko'plab umumiy xususiyatlarga ega. Oshqozon osti bezining gormon ishlab chiqaradigan (endokrin) to'qimalarida paydo bo'ladigan saratonlarning oz qismi turli xil klinik xususiyatlarga ega va me'da osti bezi neyroendokrin o'smalari deb ataladi, ba'zan "PanNETs" deb qisqartiriladi. Ikkala guruh ham asosan 40 yoshdan oshgan odamlarda uchraydi va erkaklarda biroz ko'proq kuzatiladi, ammo ba'zi kam uchraydigan kichik tiplar asosan ayollar yoki bolalarda uchraydi[16][17].

Simptomlari

Oshqozon osti bezi o'simtasining safro yo'llarining obstruktsiyasi tufayli sariqlik paydo bo'lgan.

Oshqozon osti bezi saratoni odatda erta bosqichlarida yaqqol alomatlar ko'zga tashlanmasligi sababli, kasallik odatda oshqozon osti bezining o'zidan tashqariga tarqalmaguncha tashxis qo'yish murakkab xisoblanadi[8][18].

  • Qorinning yuqori qismida yoki orqa qismida og'riq, ko'pincha oshqozon atrofidan orqa tomonga tarqaladi. Og'riqning joylashishi oshqozon osti bezining o'simta joylashgan qismini ko'rsatishi mumkin. Og'riq kechasi kuchayishi mumkin[19]. Oldinga egilib, biroz yengillashishi mumkin. Buyuk Britaniyada oshqozon osti bezi saratonining yangi holatlarining qariyb yarmi og'riq yoki sariqlik uchun kasalxonaning tez yordam bo'limiga olib kelingandan keyin tashxis qo'yilgan. Odamlarning uchdan ikki qismida qorin og'rig'i asosiy simptomdir, jami 46% sariqlik bilan birga keladi, 13% esa og'riqsiz sariqlik simptomi uchraydi[6].
  • Sariqlik, og'riqli yoki og'riqsiz, va, ehtimol, qoraygan siydik bilan birgalikda, ko'z yoki terining oq qismiga sariq rangga kirishi bilan xarakterlanadi[20].
  • Ekzokrin funksiyasining yo'qolishi bilan bog'liq sababsiz vazn yo'qotish kuzatiladi[6].
  • O'simta qo'shni organlarni siqib, ovqat hazm qilish jarayonlarini buzishi va oshqozonda ovqat hazm bo'lishini qiyinlashtirishi mumkin, bu esa ko'ngil aynishi va to'qlik hissini keltirib chiqarishi mumkin.
Odam jigarining autopsiyada ko'ndalang kesimi, oshqozon osti bezi saratonidan kelib chiqqan ikkilamchi o'smalar bo'lgan ko'plab yirik rangpar o'simta o'choqlarini ko'rish mumkin.

Patofiziologiya

Pankreatik kanal adenokarsinomasining mikroskop (me'da osti bezi saratonining eng keng tarqalgan turi), H&E dog'i
Oddiy oshqozon osti bezi, oshqozon osti bezi intraepitelial neoplaziyasi (me'da osti bezi karsinomasining prekursorlari) va oshqozon osti bezi karsinomasi,
Pankreatik intraepitelial neoplaziyaning rivojlanishi[21]

Diagnostika

Oshqozon osti bezining boshi, tanasi va dumi: Ushbu rasmda oshqozon xiralashgan bo'lib, butun oshqozon osti bezini ko'rsatadi, uning tanasi va dumi oshqozon orqasida, bo'yin esa qisman orqada joylashgan.
IV kontrastli va qo'shilgan rangga ega eksenel KT tasviri: yuqori chap tomondagi chiziqlar oshqozon osti bezi boshining makrosistik adenokarsinomasini o'rab olgan.
O'ng tomonda kengaygan oshqozon osti bezi kanali bilan oshqozon osti bezi saratonining qorin bo'shlig'i ultratovush tekshiruvi (ehtimol adenokarsinoma).
Yaxshi differensiallangan me'da osti bezi adenokarsinomasi
Saraton turi Nisbiy kasallanish [3] Mikroskopiya topilmalari [3] Mikropreparat Immunogistokimyo belgilari [3] Genetik o'zgarishlar [3]
Pankreatik kanal adenokarsinomasi (PDAC) 90% Bezlar va desmoplaziya </img>
  • Anormal p53
  • SMAD4 yo'qolishi
  • MUC1
  • MSLN
  • CA19-9
  • p53
  • SMAD4
  • KRAS
  • p16
Pankreatik asinar hujayrali karsinoma (ACC) 1% dan 2% gacha Granül ko'rinishi </img>
  • p53
  • SMAD4
  • APC
  • ARID1A
  • GNAS
Adenoskuamoz karsinoma 1% dan 4% gacha [22] Bezga o'xshash hujayralar va skuamoz epiteliy hujayralarining birikmasi. </img> Quyidagilar uchun ijobiy:
  • CK5/6
  • CK7
  • p63

Salbiy:

  • CK20
  • p16
  • p53
  • KRAS
  • p53
Pankreatik neyroendokrin shish 5% O'simta hujayralarining bir nechta uyalari
Gastrinoma
  • Xromogranin
  • Sinaptofizin
  • ERKAKLAR1
  • DAXX / ATRX
Taqqoslash uchun quyida saraton oldidan:
Saraton oldi:



</br> Intraduktal papiller shilimshiq neoplazma (IPMN) 		3% Shilliq qavatli epiteliya hujayralari. [23] Pankreatik kanallar ichida o'sish. [24] </img>
  • Mucin 5AC
  • KRAS
  • GNAS
  • Pancreatic cancer staging (TNM classification)
  • Oshqozon osti bezi saratoni T1 bosqichi
    Oshqozon osti bezi saratoni T1 bosqichi
  • Oshqozon osti bezi saratoni T2 bosqichi
    Oshqozon osti bezi saratoni T2 bosqichi
  • Oshqozon osti bezi saratoni T3 bosqichi
    Oshqozon osti bezi saratoni T3 bosqichi
  • Oshqozon osti bezi saratoni T4 bosqichi
    Oshqozon osti bezi saratoni T4 bosqichi
  • Yaqin atrofdagi limfa tugunlarida oshqozon osti bezi saratoni - N1 bosqich
    Yaqin atrofdagi limfa tugunlarida oshqozon osti bezi saratoni - N1 bosqich
Oshqozon osti bezi saratoni metastazlangan - M1 bosqichi
Uipp operatsiyasidan so'ng oshqozon osti bezi va ichak qanday qilib qayta birlashtiriladi
2012 yilda million kishiga me'da osti bezi saratonidan o'lim

Manbalar

  1. ↑ „What is Cancer? Defining Cancer“. National Cancer Institute, National Institutes of Health (2014-yil 7-mart). 2014-yil 25-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 5-dekabr.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 World Cancer Report. World Health Organization, 2014. ISBN 978-92-832-0429-9. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Unless otherwise specified in boxes, reference is: "Therapeutic Implications of Molecular Subtyping for Pancreatic Cancer". Oncology 31 (3): 159–66, 168. March 2017. PMID 28299752. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/eutils/elink.fcgi?dbfrom=pubmed&tool=sumsearch.org/cite&retmode=ref&cmd=prlinks&id=28299752. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 „Pancreatic Cancer Treatment (PDQ®) Patient Version“. National Cancer Institute. National Institutes of Health (2014-yil 17-aprel). 2014-yil 5-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 8-iyun.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 "Pancreatic adenocarcinoma". The New England Journal of Medicine 371 (11): 1039–49. September 2014. doi:10.1056/NEJMra1404198. PMID 25207767. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 "Pancreatic adenocarcinoma". BMJ 344 (may16 1): e2476. May 2012. doi:10.1136/bmj.e2476. PMID 22592847. 
  7. ↑ 7,0 7,1 "Recent progress in pancreatic cancer". CA: A Cancer Journal for Clinicians 63 (5): 318–48. September 2013. doi:10.3322/caac.21190. PMID 23856911. PMC 3769458. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3769458. 
  8. ↑ 8,0 8,1 "Pancreatic cancer". Lancet 378 (9791): 607–20. August 2011. doi:10.1016/S0140-6736(10)62307-0. PMID 21620466. PMC 3062508. Archived from the original on 12 January 2015. https://web.archive.org/web/20150112190623/http://m-learning.zju.edu.cn/G2S/eWebEditor/uploadfile/20111127193405_869876397245.pdf. 
  9. ↑ „Can pancreatic cancer be prevented?“. American Cancer Society (2014-yil 11-iyun). 2014-yil 13-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 13-noyabr.
  10. ↑ "Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980–2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet 388 (10053): 1459–1544. October 2016. doi:10.1016/s0140-6736(16)31012-1. PMID 27733281. PMC 5388903. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=5388903. 
  11. ↑ „Cancer facts and figures – Why we exist – Pancreatic Cancer Research Fund“. www.pcrf.org.uk. Qaraldi: 2019-yil 5-aprel.
  12. ↑ „Pancreatic Cancer – Cancer Stat Facts“ (en). SEER. Qaraldi: 2019-yil 4-aprel.
  13. ↑ „Cancer Facts & Figures 2010“. American Cancer Society (2010). 2015-yil 14-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 5-dekabr. See p. 4 for incidence estimates, and p. 19 for survival percentages.
  14. ↑ „Pancreatic Cancer Treatment (PDQ®) Health Professional Version“. National Cancer Institute. National Institutes of Health (2014-yil 21-fevral). 2014-yil 22-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2014-yil 24-noyabr. "The highest cure rate occurs if the tumor is truly localized to the pancreas; however, this stage of disease accounts for less than 20% of cases. In cases with localized disease and small cancers (<2 cm) with no lymph-node metastases and no extension beyond the capsule of the pancreas, complete surgical resection is still associated with a low actuarial five-year survival rate of 18% to 24%."
  15. ↑ Wang Y, Miller FH, Chen ZE, Merrick L, Mortele KJ, Hoff FL (2011). "Diffusion-weighted MR imaging of solid and cystic lesions of the pancreas.". Radiographics 31 (3): E47-64. doi:10.1148/rg.313105174. PMID 21721197. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/eutils/elink.fcgi?dbfrom=pubmed&tool=sumsearch.org/cite&retmode=ref&cmd=prlinks&id=21721197. 

    Diagram by Mikael Häggström, M.D.
  16. ↑ „Epidemiology of pancreatic cancer“,Epidemiology of Chronic Disease. Jones & Bartlett, 2013 — 181–190 bet. ISBN 978-0-7637-8047-0. 
  17. ↑ "Neuroendocrine gastro-entero-pancreatic tumors: ESMO Clinical Practice Guidelines for diagnosis, treatment and follow-up". Annals of Oncology 23 Suppl 7 (suppl 7): vii124-30. October 2012. doi:10.1093/annonc/mds295. PMID 22997445.  (Table 5 outlines the proposed TNM staging system for PanNETs.)
  18. ↑ „Islet Cell Tumors of the Pancreas / Endocrine Neoplasms of the Pancreas“. The Sol Goldman Pancreas Cancer Research Center. Johns Hopkins Medicine (2012). 2015-yil 5-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 5-yanvar.
  19. ↑ Cancer and its Management, 7th, 2014 — 297 bet. ISBN 978-1-118-46871-5. 
  20. ↑ "Diagnosis and management of pancreatic cancer". American Family Physician 89 (8): 626–32. April 2014. PMID 24784121. 
  21. ↑ Hackeng WM, Hruban RH, Offerhaus GJ, Brosens LA (2016). "Surgical and molecular pathology of pancreatic neoplasms.". Diagn Pathol 11 (1): 47. doi:10.1186/s13000-016-0497-z. PMID 27267993. PMC 4897815. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4897815. 

    - "This article is distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 International License (http://creativecommons.org/licenses/by/4.0/)"

    - Image title and optimization: Mikael Häggström, M.D.
  22. ↑ "Adenosquamous carcinoma of the pancreas: a case report". Cases Journal 3 (1): 41. February 2010. doi:10.1186/1757-1626-3-41. PMID 20205828. PMC 2825199. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2825199. 
  23. ↑ Diana Agostini-Vulaj. „Pancreas – Exocrine tumors / carcinomas – Intraductal papillary mucinous neoplasm (IPMN)“. Pathology Outlines. Topic Completed: 1 July 2018. Revised: 9 March 2020
  24. ↑ "Pathologic Evaluation and Reporting of Intraductal Papillary Mucinous Neoplasms of the Pancreas and Other Tumoral Intraepithelial Neoplasms of Pancreatobiliary Tract: Recommendations of Verona Consensus Meeting". Annals of Surgery 263 (1): 162–77. January 2016. doi:10.1097/SLA.0000000000001173. PMID 25775066. PMC 4568174. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4568174.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Oshqozon_osti_bezi_saratoni&oldid=3453130" dan olindi