Qadimgi o'rmon: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
WIKIRIR (munozara | hissa)
1 303 edits
„Old-growth forest“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
(Farq yoʻq)

26-Oktyabr 2022, 15:14 dagi koʻrinishi

Chernogoriya, Biogradska Gora milliy bog'idagi qadimgi Evropa olxa o'rmoni
Tasmaniya, Avstraliyadagi sovuq mo''tadil tropik o'rmon
Muir-Vuds milliy yodgorligidagi eski o'rmondagi qirg'oq qizil daraxtlari, Marin okrugi, Kaliforniya

Qadimgi o'rmon (bokira o'rmonlar) - bu birlamchi o'rmon, bokira o'rmon, kech seral o'rmon, qadimgi o'rmon yoki birinchi o'suvchi o'rmon deb ham ataladi - bu sezilarli darajada bezovtalanmagan holda katta yoshga etgan va shu bilan o'ziga xos ekologik xususiyatlarni namoyon etgan va avj nuqtasi sifatida tasniflanishi mumkin bo'lgan o'rmon. jamiyat . [1] Birlashgan Millatlar Tashkilotining Oziq-ovqat va qishloq xo'jaligi tashkiloti birlamchi o'rmonlarni inson faoliyatining aniq ko'rinadigan belgilari bo'lmagan va ekologik jarayonlar sezilarli darajada buzilmagan tabiiy daraxt turlaridan iborat o'rmonlar deb belgilaydi. Dunyo o'rmonlarining uchdan bir qismidan ko'prog'i (34 foiz) asosiy o'rmonlardir[2]. Qadimgi o'sish xususiyatlariga o'rmon ekotizimining biologik xilma- xilligini oshiradigan turli xil yovvoyi tabiatning yashash muhitini ta'minlaydigan turli xil daraxtlar bilan bog'liq tuzilmalar kiradi. Bokira o'rmonlar - bu hech qachon kesilmagan eski o'rmonlar. Daraxtlarning xilma-xil tuzilishi tushunchasi ko'p qatlamli soyabonlar va soyabon bo'shliqlarini, juda xilma-xil daraxt balandligi va diametrlarini, turli xil daraxt turlarini va yog'och qoldiqlarining sinflari va o'lchamlarini o'z ichiga oladi.

Dunyoda 1,11 milliard gektar asosiy o'rmonlar qolgan. Birgalikda uchta mamlakat - Braziliya, Kanada va Rossiya - dunyodagi asosiy o'rmonlarning yarmidan ko'pi (61%). 1990-yildan beri birlamchi o'rmonlar maydoni 81 million gektarga kamaydi, ammo 2010-2020 - yillarda yo'qotish darajasi oldingi o'n yilga nisbatan ikki baravardan ko'proq kamaydi[3].

Qadimgi o'rmonlar iqtisodiy sabablarga ko'ra va ular ko'rsatadigan ekotizim xizmatlari uchun qimmatlidir[4][5]. Yog'och kesish sanoatidagi ba'zilar o'rmonlardan qimmatbaho yog'och yig'ib olishni xohlasalar, ekologlar biologik xilma-xillikni saqlash, suvni tozalash, toshqinlarni nazorat qilish va ozuqa moddalarining aylanishi kabi imtiyozlar uchun o'rmonlarni o'zlarining toza holatida saqlashga intilishganda, bu tortishuv nuqtasi bo'lishi mumkin. . Bundan tashqari, eski o'rmonlar yangi ekilgan o'rmonlar va tez o'sadigan yog'och plantatsiyalariga qaraganda uglerodni saqlashda samaraliroqdir, shuning uchun o'rmonlarni saqlash iqlim o'zgarishini yumshatish uchun muhimdir[6][7].

Xususiyatlari

Antarktika olxasi Lamington milliy bog'ida, Kvinslend, Avstraliya

Qadimgi o'rmonlarda katta daraxtlar va tik turgan o'lik daraxtlar, alohida daraxtlarning nobud bo'lishi natijasida paydo bo'ladigan bo'shliqlari bo'lgan ko'p qatlamli kanoplar va o'rmon tagida qo'pol yog'och qoldiqlari mavjud[8].

Yong'in, hasharotlar hujumi yoki o'rim-yig'im kabi jiddiy buzilishlardan so'ng qayta tiklangan o'rmon ko'pincha buzilish oqibatlarining aniq bo'lmasligi uchun etarli vaqt o'tmaguncha ikkinchi o'sish yoki "qayta tiklanish" deb ataladi. O'rmonga qarab, bu bir asrdan bir necha ming yillargacha davom etishi mumkin. Amerika Qo'shma Shtatlarining sharqiy qismidagi qattiq o'rmonlar 150-500 yil ichida eski o'sish xususiyatlarini rivojlantirishi mumkin. Kanadaning Britaniya Kolumbiyasida, yong'in tez-tez va tabiiy hodisa bo'lgan viloyatning ichki qismida eski o'sish 120 dan 140 yoshgacha aniqlanadi. Britaniya Kolumbiyasining qirg'oq bo'yidagi yomg'ir o'rmonlarida eski o'sish 250 yoshdan oshgan daraxtlar sifatida belgilanadi, ba'zi daraxtlar esa 1000 yoshdan oshadi[9]. Avstraliyada evkalipt daraxtlari tez-tez yong'in buzilishi tufayli kamdan-kam hollarda 350 yoshdan oshadi[10].

O'rmon turlarining rivojlanish naqshlari, tabiiy buzilishlari va ko'rinishlari juda xilma-xildir. Duglas archasi asrlar davomida hech qanday bezovtaliksiz o'sishi mumkin, eski o'sayotgan ponderosa qarag'ay o'rmoni esa soyaga chidamli turlarni kamaytirish va soyabon turlarini qayta tiklash uchun tez-tez yuzaki yong'inlarni talab qiladi[11]. Kanadaning boreal o'rmonida o'rmon yong'inlari kabi halokatli buzilishlar eski o'sish sharoitlari bilan bog'liq bo'lgan o'lik va qulab tushgan yog'ochli materiallar va boshqa tarkibiy meroslarning katta to'planishi imkoniyatlarini kamaytiradi[12]. Qadimgi o'rmonning o'ziga xos xususiyatlariga keksa daraxtlarning mavjudligi, odamlarning minimal bezovtalik belgilari, aralash yoshdagi o'smalar, daraxtlarning qulashi natijasida soyabon teshiklari mavjudligi, chuqur va tepalik relyefi, turli xil parchalanish bosqichlarida pastga tushadigan yog'ochlar, tik turgan o'rmonlar kiradi. (o'lik daraxtlar), ko'p qatlamli soyabonlar, buzilmagan tuproqlar, sog'lom zamburug'li ekotizim va indikator turlarining mavjudligi.

Biologik xilma-xillik

Shimoliy dog'li boyo'g'li, birinchi navbatda, o'z hududining shimoliy qismidagi ( Kanadadan janubiy Oregongacha ) eski o'rmonlarda va o'zining janubiy qismida ( Klamath mintaqasi va Kaliforniya ) eski va yosh o'rmon turlari aralashgan landshaftlarda yashaydi.

Qadimgi o'rmonlar ko'pincha biologik jihatdan xilma -xil bo'lib, ularda ko'plab noyob turlar, yo'qolib ketish xavfi ostida turgan turlar va shimoliy dog'li boyo'g'li, marmar murrelet va baliqchi kabi yo'qolib ketish xavfi ostida turgan o'simlik va hayvonlar yashaydi, bu ularni ekologik jihatdan ahamiyatli qiladi. Biologik xilma- xillik darajasi o'ziga xos sharoitlarga, atrof-muhit o'zgaruvchilari va geografik o'zgaruvchilarga qarab, eski o'rmonlarda ikkinchi o'sadigan o'rmonlarga nisbatan yuqori yoki past bo'lishi mumkin. Qadimgi o'rmonlarni kesish dunyoning ko'p joylarida bahsli masala. Haddan tashqari daraxt kesish bioxilma-xillikni kamaytiradi, bu nafaqat eski o'rmonning o'ziga, balki eski o'rmonlarning yashash joylariga tayanadigan mahalliy turlarga ham ta'sir qiladi[13][14].

Aralash yosh

Qadimgi o'sish bosqichidagi ba'zi o'rmonlar bu bosqich uchun aniq regeneratsiya sxemasi tufayli daraxt yoshining aralashmasiga ega. Yangi daraxtlar bir-biridan turli vaqtlarda yangilanadi, chunki ularning har biri asosiy soyabonga nisbatan har xil fazoviy joylashuvga ega, shuning uchun ularning har biri turli miqdorda yorug'lik oladi. O'rmonning aralash yoshi uzoq muddatda o'rmonning nisbatan barqaror ekotizim bo'lishini ta'minlashning muhim mezonidir. Bir xil qarigan kulminatsion stend qariydi va nisbatan qisqa vaqt ichida degradatsiyaga uchraydi va natijada o'rmon ketma-ketligining yangi tsikli paydo bo'ladi. Shunday qilib, bir xil yoshdagi stendlar kamroq barqaror ekotizimlardir. Boreal o'rmonlar bir xil yoshga ega, chunki ular odatda tez-tez o'rmon yong'inlariga duchor bo'ladilar. Shuningdek, bunday o'rmonlarda alohida daraxtlar bir yoki bir nechta yong'inlardan omon qolishi mumkin.

Kanopi teshiklari

O'rmon kanopi bo'shliqlari aralash yoshdagi stendlarni yaratish va saqlashda muhim ahamiyatga ega. Bundan tashqari, ba'zi otsu o'simliklar faqat soyabon teshiklarida o'sadi, lekin pastki qavat ostida saqlanib qoladi. Ochilishlar shamol, past intensiv yong'inlar va daraxt kasalliklari kabi kichik ta'sir buzilishlari tufayli daraxtlarning nobud bo'lishi natijasidir.

Qadimgi o'rmonlar o'ziga xos bo'lib, odatda turli xil daraxt turlari, yosh sinflari va o'lchamlarini ifodalovchi bir nechta gorizontal o'simliklar qatlamlariga, shuningdek, yaxshi o'rnatilgan qo'ziqorin to'rlari bilan "chuqur va tepalik" tuproq shakliga ega[15]. Qadimgi o'rmonlar tuzilmaviy jihatdan xilma-xil bo'lganligi sababli, u boshqa bosqichlardagi o'rmonlarga qaraganda yuqori xilma-xil yashash muhitini ta'minlaydi. Shunday qilib, ba'zida yuqori biologik xilma-xillik qadimgi o'rmonlarda yoki hech bo'lmaganda boshqa o'rmon bosqichlaridan farq qiladigan bioxilma-xillikni saqlab turishi mumkin.

Dengiz sathidan taxminan 2500 m balandlikdagi bokira o'rmon Shennongjia o'rmon xo'jaligi tumani, Xubey, Xitoy

Topografiya

Ko'p qadimiy o'rmonlarning xarakterli topografiyasi chuqur va tepaliklardan iborat. Tepaliklar qulagan daraxtlarning chiriganligi, chuqurlar esa ( daraxt otishlari ) tabiiy sabablarga ko'ra daraxtlar qulaganda, jumladan, hayvonlar tomonidan itarib yuborilganda erdan sug'orilgan ildizlar natijasida yuzaga keladi. Chuqurlar chirindiga boy, minerallarga boy tuproqni ochadi va ko'pincha namlik va tushgan barglarni to'playdi va ma'lum turdagi organizmlarni oziqlantirishga qodir bo'lgan qalin organik qatlam hosil qiladi. Tog'lar barglarning suv bosishi va to'yinganligi bo'lmagan joyni ta'minlaydi, bu erda boshqa turdagi organizmlar rivojlanadi[4].

Turg'un yirtqichlar ko'plab organizmlar uchun oziq-ovqat manbalari va yashash joylarini ta'minlaydi. Xususan, o'lik o'tin yirtqichlarining ko'p turlari, masalan, o'rmon to'kinlari, oziqlanish uchun tik turgan yirtqichlarga ega bo'lishi kerak. Shimoliy Amerikada dog'li boyo'g'li uy qurish uchun tik turg'unlarga muhtojligi bilan mashhur[4].

Zamin qatlamining chiriganligi

Pastga tushirilgan yog'och chiriyotganda tuproqning yuqori qatlamini to'ldiradi.
Qo'ziqorin Climacocystis borealis, Markaziy Evropadagi so'nggi, asosan, buzilmagan ilk o'rmonlardan biri bo'lgan Białowieża o'rmonidagi daraxt poyasida.

Yiqilgan yog'och yoki qo'pol yog'och qoldiqlari uglerodga boy organik moddalarni to'g'ridan-to'g'ri tuproqqa qo'shib, moxlar, zamburug'lar va ko'chatlar uchun substratni ta'minlaydi va o'rmon tagida relef yaratish orqali mikrohabitatlarni yaratadi. Shimoliy Amerika Tinch okeani sohilidagi mo''tadil yomg'irli o'rmon kabi ba'zi ekotizimlarda yiqilgan yog'ochlar ko'chatlar uchun substrat bo'lib, hamshira jurnallariga aylanishi mumkin[4].

Tuproq

Buzilmagan tuproqlarda ularga tayanadigan ko'plab hayot shakllari mavjud. Buzilmagan tuproqlar odatda juda aniq belgilangan gorizontlarga yoki tuproq profillariga ega. Turli organizmlar yashashi uchun aniq belgilangan tuproq gorizontlariga muhtoj bo'lishi mumkin, ko'p daraxtlar esa rivojlanishi uchun hech qanday bezovtaliksiz yaxshi tuzilgan tuproqlarga muhtoj. Shimoliy qattiq o'rmonlardagi ba'zi otsu o'simliklar qalin duff qatlamlariga ega bo'lishi kerak (ular tuproq profilining bir qismidir). Zamburug'li ekotizimlar ozuqa moddalarini butun ekotizimga samarali qayta ishlash uchun zarurdir[4].

Ta'riflar

Ekologik ta'riflar

Turish yoshi ta'rifi

O'rmonni eskirgan deb tasniflash uchun o'sish yoshi ham ishlatilishi mumkin[16]. Har qanday jug'rofiy hudud uchun buzilishdan keyin o'rmon eski o'sish bosqichiga etgunga qadar o'rtacha vaqtni aniqlash mumkin. Bu usul foydalidir, chunki u o'rmon bosqichini tez va ob'ektiv aniqlash imkonini beradi. Biroq, bu ta'rif o'rmon funktsiyasi haqida tushuntirish bermaydi. Bu faqat o'lchash uchun foydali raqamni beradi. Shunday qilib, ba'zi o'rmonlar juda yosh bo'lgani uchun ham eski o'sish atributlariga ega bo'lsa ham, eski o'sish toifasiga kiritilmasligi mumkin. Bundan tashqari, eski o'rmonlarda ba'zi eski o'sish xususiyatlari yo'q bo'lishi mumkin va ular juda eski bo'lgani uchun eski o'sish deb tasniflanishi mumkin. Yoshdan foydalanish g'oyasi ham muammoli, chunki inson faoliyati o'rmonga turli yo'llar bilan ta'sir qilishi mumkin. Misol uchun, daraxtlarning 30% kesilganidan keyin eski o'sish uchun daraxtlarning 80% olib tashlanganidan keyin kamroq vaqt kerak bo'ladi. Kesilgan turlarga qarab, 30% hosildan keyin qaytib keladigan o'rmon 80% kesilgan o'rmonga qaraganda mutanosib ravishda kamroq qattiq daraxtlardan iborat bo'lishi mumkin, bunda unchalik muhim bo'lmagan daraxt turlarining engil raqobati hayotiy qattiq daraxtlarning qayta o'sishiga to'sqinlik qilmaydi.

O'rmon dinamikasi ta'rifi

O'rmon dinamikasi nuqtai nazaridan, eski o'rmon o'rmonni qayta tiklash bosqichidan keyingi bosqichda[17]. Bosqichlarni ko'rib chiqish kontseptsiyani tushunishga yordam beradi:

  1. Stendni almashtirish: bezovtalik o'rmonga tushadi va tirik daraxtlarning ko'pini o'ldiradi.
  2. Stand-initiation: Yangi daraxtlar populyatsiyasi o'rnatiladi.
  3. Poyasi chiqarib tashlash: Daraxtlar balandroq o'sadi va soyabonlarini kengaytiradi, shuning uchun qo'shnilar bilan yorug'lik uchun raqobatlashadi; engil raqobat o'limi sekin o'sadigan daraxtlarni o'ldiradi va o'rmon zichligini kamaytiradi, bu esa omon qolgan daraxtlarning hajmini oshirishga imkon beradi. Oxir-oqibat, qo'shni daraxtlarning soyabonlari bir-biriga tegib, pastki qatlamlarga etib boradigan yorug'lik miqdorini keskin kamaytiradi. Shu sababli, pastki qavat o'ladi va faqat soyaga juda bardoshli turlar omon qoladi.
  4. Daraxtlarni qayta tiklash: Daraxtlar shamol va kasalliklar kabi past darajadagi o'limdan nobud bo'ladi. Alohida soyabon bo'shliqlari paydo bo'la boshlaydi va o'rmon tagiga ko'proq yorug'lik tushishi mumkin. Shunday qilib, soyaga chidamli turlar pastki qavatda o'rnatilishi mumkin.
  5. Qadimgi o'sish: Asosiy soyabon daraxtlari qariydi va ularning ko'pi nobud bo'ladi, bu esa ko'proq bo'shliqlarni yaratadi. Bo'shliqlar turli vaqtlarda paydo bo'lganligi sababli, pastki daraxtlar turli o'sish bosqichlarida. Bundan tashqari, har bir pastki daraxtga etib boradigan yorug'lik miqdori bo'shliqqa nisbatan uning holatiga bog'liq. Shunday qilib, har bir pastki daraxt turli darajada o'sadi. O'rnatish vaqti va o'sish sur'atidagi farqlar kattaligi o'zgaruvchan bo'lgan pastki daraxtlar populyatsiyasini yaratadi. Oxir-oqibat, ba'zi pastki daraxtlar asosiy soyabon daraxtlari kabi baland bo'lib o'sadi va shu bilan bo'shliqni to'ldiradi. Ushbu davomiylik jarayoni eski o'sish bosqichiga xosdir. Biroq, bu o'rmon abadiy eski bo'lib qoladi degani emas. Umuman olganda, eski o'rmonlar uchun uchta fyuchers mumkin: 1) o'rmon buziladi va daraxtlarning aksariyati nobud bo'ladi, 2) yangi daraxtlarning qayta tiklanishi uchun noqulay sharoitlar yuzaga keladi. Bunday holda, eski daraxtlar nobud bo'ladi va kichikroq o'simliklar o'rmonzorlarni yaratadi va 3) qayta tiklanadigan pastki daraxtlar asosiy soyabon daraxtlaridan turli xil turlardir. Bunday holda, o'rmon poyadan chiqarib tashlash bosqichiga qaytadi, lekin soyaga chidamli daraxt turlari bilan. 4) Qadimgi o'sish bosqichidagi o'rmon asrlar davomida barqaror bo'lishi mumkin, ammo bu bosqichning uzunligi o'rmonning daraxt tarkibiga va hududning iqlimiga bog'liq. Masalan, tez-tez sodir bo'ladigan tabiiy yong'inlar boreal o'rmonlarning Shimoliy Amerikaning g'arbiy qirg'oq o'rmonlari kabi eski bo'lishiga imkon bermaydi.

Muhimi shundaki, stend bir daraxt jamoasidan boshqasiga o'tsa-da, stend bu bosqichlar orasida eski o'sish bosqichidan o'tishi shart emas. Ba'zi daraxt turlari nisbatan ochiq soyabonga ega. Bu soyaga chidamli daraxt turlarini pastki qavatni qayta tiklash bosqichidan oldin ham o'rnatishga imkon beradi. Soyaga chidamli daraxtlar, oxir-oqibat, poyani ajratish bosqichida asosiy soyabon daraxtlaridan ustun turadi. Shu sababli, ustun daraxt turlari o'zgaradi, lekin soyaga chidamli turlar eski o'sish bosqichiga etgunga qadar o'rmon hali ham poyadan chiqarib tashlash bosqichida bo'ladi.

Daraxt turlarining ketma-ketligi eski o'sish bosqichiga erishilgandan so'ng daraxt turlari tarkibini o'zgartirishi mumkin. Misol uchun, eski boreal o'rmonda ba'zi katta aspen daraxtlari bo'lishi mumkin, ular nobud bo'lishi va ularning o'rniga kichikroq balzam archa yoki qora archa o'sishi mumkin. Natijada, o'rmon pastki qavatni qayta tiklash bosqichiga qaytadi[18]. Stend dinamikasi ta'rifidan foydalanib, eski o'sishni strukturaviy atributlar yordamida osongina baholash mumkin. Biroq, ba'zi o'rmon ekotizimlarida bu keyingi bir necha o'n yilliklar davomida tabiiy ketma-ketlik jarayonlari tufayli yo'q bo'lib ketadigan noyob stendlar yoki atributlarni saqlab qolish bo'yicha qarorlarga olib kelishi mumkin. Binobarin, eski o'rmonlarni tashkil etuvchi turlarning umr ko'rish muddati uzoq va ketma-ketligi sekin bo'lgan o'rmonlarda eski o'rmonlarni aniqlash uchun stend dinamikasidan foydalanish aniqroq bo'ladi[4].

Ijtimoiy va madaniy ta'riflar

Kaliforniya shimolidagi qizil daraxt o'rmonidagi qirmizi daraxt: Milliy bog' xizmati ma'lumotlariga ko'ra, "asl eski o'sadigan qirg'oq qizil daraxtining 96 foizi kesilgan"[19].

Qadimgi o'rmonlar va eski o'rmonlarni belgilaydigan, tashkil etuvchi va o'zida mujassam etgan o'zgaruvchilarga oid umumiy madaniy ta'riflar va umumiy maxrajlarga quyidagilar kiradi:

  • O'rmonlarning yashash muhiti nisbatan etuk, qari daraxtlarga ega;
  • Mavjud daraxt turlari bir xil joyda uzoq davom etadi;
  • O'rmonning o'zi insoniyat tomonidan sezilarli darajada buzilgan, landshaft va uning ekotizimlarining ko'rinishini o'zgartirmagan, daraxt kesishga (yoki yo'l tarmoqlari yoki uy-joy kabi boshqa rivojlanish turlariga) duchor bo'lmagan qoldiq tabiiy hududdir . tabiatan tabiiy tendentsiyalar bo'yicha rivojlangan.

Bundan tashqari, tog'li, mo''tadil landshaftlarda (masalan, G'arbiy Shimoliy Amerika) va ayniqsa, yuqori sifatli tuproqli va nam, nisbatan yumshoq iqlimi bo'lgan joylarda ba'zi eski daraxtlar sezilarli balandlik va aylanaga erishgan (DBH: ko'krak balandligidagi diametr). ), qo'llab-quvvatlanadigan turlar nuqtai nazaridan sezilarli bioxilma-xillik bilan birga. Shu sababli, ko'pchilik odamlar uchun daraxtlarning jismoniy o'lchamlari qadimgi o'rmonlarning eng taniqli belgisidir, garchi bunday katta daraxtlarni qo'llab-quvvatlaydigan ekologik unumdor hududlar ko'pincha xaritada ko'rsatilgan umumiy maydonning juda kichik qismini tashkil qiladi. eski o'rmon[20]. (Yuqori tog'li, qattiq iqlim sharoitida daraxtlar juda sekin o'sadi va shuning uchun kichik hajmda qoladi. Bunday daraxtlar, shuningdek, qanday qilib xaritada ko'rsatilganligi nuqtai nazaridan eski o'sish deb tasniflanadi, lekin kamdan-kam hollarda keng jamoatchilik tomonidan tan olinadi. )

Qadimgi o'sish ta'riflari bo'yicha bahs-munozaralar cho'lni saqlash, biologik xilma-xillik, estetika va ma'naviyat, shuningdek, iqtisodiy yoki sanoat qadriyatlari haqidagi murakkab ijtimoiy tushunchalar bilan uzviy bog'liq edi[12][21].

Iqtisodiy ta'riflar

.Daraxtlarni kesish nuqtai nazaridan, eski o'sadigan stendlar o'rim-yig'im uchun iqtisodiy optimal vaqtdan oshib ketadi - odatda turlarga qarab 80-150 yil. Qadimgi o'rmonlarga ko'pincha o'rim-yig'imga ustunlik berilardi, chunki ularda eng qimmatli yog'och bor edi, ular ildiz chirishi yoki hasharotlar hujumi tufayli yomonlashish xavfi yuqori deb hisoblangan va ular ikkinchi o'sadigan o'rmonlar uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan erlarni egallagan[22]. Ba'zi hududlarda, eski o'sish tijorat uchun eng foydali yog'och emas - Britaniya Kolumbiya, Kanadada, qirg'oq mintaqasida hosil yig'ish yosh ikkinchi o'sish stendlariga o'tmoqda[23].

Boshqa ta'riflar

2001-yilda Kanadada bo'lib o'tgan ilmiy simpozium shuni ko'rsatdiki, eski o'sishni ilmiy jihatdan mazmunli, ammo siyosatga taalluqli tarzda belgilash ba'zi bir asosiy qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi, ayniqsa, oddiy, aniq va qat'iy ilmiy ta'rif qidirilsa. Simpozium ishtirokchilari “qadimgi o‘rmonlar” indeksini ishlab chiqishda va eski o‘rmonlarni aniqlashda e’tiborga olinishi mumkin bo‘lgan kechikish, mo‘’tadil zona, keksa o‘rmon turlarining ayrim atributlarini aniqladilar[24].

Strukturaviy xususiyatlar:

Port Renfrew yaqinidagi Avatar Grove, Britaniya Kolumbiyasi : Gigant Duglas archa (chapda) va qizil sadrlar (o'ngda) bog'ni to'ldiradi.
  • Noto'g'ri yoki ko'p yoshdagi stend tuzilishi yoki bir nechta aniqlangan yosh kohortlari
  • Dominant turlarning o'rtacha yoshi turlar uchun maksimal umr ko'rishning yarmiga yaqinlashadi (ko'p soyaga chidamli daraxtlar uchun taxminan 150+ yil)
  • Ba'zi eski daraxtlar maksimal umr ko'rishga yaqin (300+ yil)
  • Yemirilishning turli bosqichlarida tik turgan o'lik va o'layotgan daraxtlarning mavjudligi
  • Yiqilgan, qo'pol yog'och qoldiqlari
  • Dominant daraxt turlarining soyabon bo'shliqlarida yoki chirigan loglarda tabiiy yangilanishi

Tarkibi xususiyatlari:

  • Uzoq umr ko'radigan, soyaga chidamli daraxt turlari assotsiatsiyasi (masalan, qand chinor, amerikalik olxa, sariq qayin, qizil archa, sharqiy qandolat, oq qarag'ay)

Jarayonning xususiyatlari:

  • O'rmon soyabonidagi bo'shliqlarni yaratadigan kichik miqyosdagi buzilishlar bilan tavsiflanadi
  • Falokatli yoki o'rnini bosuvchi buzilish uchun uzoq tabiiy aylanish (masalan, dominant daraxt turlarining maksimal umr ko'rish muddatidan kattaroq davr)
  • Insonning bezovtalanishining minimal dalillari
  • Nisbatan barqaror holatga kelgunga qadar stend rivojlanishining yakuniy bosqichlari

Muhimligi

Evkalipt regnans o'rmoni Tasmaniya, Avstraliya
  • Qadimgi o'rmonlar ko'pincha o'rmon barqarorligining uzoq davri tufayli yashash muhitida o'simliklar va hayvonlarning boy jamoalarini o'z ichiga oladi. Bu xilma-xil va ba'zan noyob turlar ushbu o'rmonlar tomonidan yaratilgan noyob ekologik sharoitlarga bog'liq bo'lishi mumkin.
  • Qadimgi o'rmonlar yosh o'rmonlarda rivojlana olmaydigan yoki osongina qayta tiklana olmaydigan turlar uchun suv ombori bo'lib xizmat qiladi, shuning uchun ular tadqiqot uchun asos sifatida ishlatilishi mumkin.
  • Qadimgi o'rmonlarga xos bo'lgan o'simlik turlari, tropik yomg'ir o'rmonlaridagi ko'plab o'simliklarda aniqlanganidek, insonning turli kasalliklarini davolashda bebaho bo'lishi mumkin[25][26].
  • Qadimgi o'rmonlar, shuningdek, ko'p miqdorda uglerodni erdan yuqorida va ostida saqlaydi (chirindi sifatida yoki nam tuproqlarda torf sifatida). Ular birgalikda uglerodning juda muhim zaxirasini ifodalaydi. Ushbu o'rmonlarning yo'q qilinishi bu uglerodni issiqxona gazlari sifatida chiqaradi va global iqlim o'zgarishi xavfini oshirishi mumkin[27]. Qadimgi o'rmonlar shuning uchun global karbonat angidrid yutuvchisi bo'lib xizmat qilsa-da, ular xalqaro shartnomalar bilan himoyalanmagan, chunki qarigan o'rmonlar uglerodni to'plashni to'xtatadi, deb hisoblashadi. Biroq, 15 yoshdan 800 yoshgacha bo'lgan o'rmonlarda ekotizimning aniq mahsuldorligi (o'rmonning sof uglerod balansi, shu jumladan tuproq) odatda ijobiydir; Qadimgi o'rmonlar asrlar davomida uglerodni to'playdi va uning katta miqdorini o'z ichiga oladi[28].

Ekotizim xizmatlari

Qadimgi o'rmonlar xomashyo manbai sifatida foydalanishdan ko'ra jamiyat uchun muhimroq bo'lishi mumkin bo'lgan ekotizim xizmatlarini taqdim etadi. Bu xizmatlar nafas oladigan havoni yaratish, toza suv tayyorlash, uglerod saqlash, ozuqa moddalarini qayta tiklash, tuproqni saqlash, hasharotxo'r yarasalar va hasharotlar tomonidan zararkunandalarga qarshi kurashish, mikro va makroiqlimni nazorat qilish va turli xil genlarni saqlashni o'z ichiga oladi[29][30].

Iqlim ta'siri

Qadimgi o'rmonlarning global isish bilan bog'liq ta'siri turli tadqiqotlar va jurnallarda muhokama qilingan.

Iqlim o'zgarishi bo'yicha hukumatlararo panel o'zining 2007-yilgi hisobotida shunday dedi: "Uzoq muddatda o'rmondan yog'och, tola yoki energiyaning yillik barqaror hosilini olish bilan birga o'rmon uglerod zaxiralarini saqlash yoki ko'paytirishga qaratilgan barqaror o'rmon boshqaruvi strategiyasi. eng katta barqaror yumshatish foydasini yarating." [7]

Qadimgi o'rmonlar ko'pincha muvozanatda yoki parchalanish holatida deb hisoblanadi[31]. Biroq, yer ustida va tuproqda saqlanadigan uglerod tahlili dalillari shuni ko'rsatdiki, eski o'rmonlar uglerodni yosh o'rmonlarga qaraganda samaraliroq saqlashadi[6]. O'rmonlarni yig'ish tuproqda saqlanadigan uglerod miqdoriga juda kam ta'sir qiladi yoki umuman ta'sir qilmaydi,[32] ammo boshqa tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, ko'p yoshdagi daraxtlar, bir nechta qatlamlar va ozgina bezovtaliklarga ega bo'lgan eski o'rmonlar uglerodni saqlash uchun eng yuqori imkoniyatlarga ega[33]. Daraxtlar o'sishi bilan ular atmosferadan uglerodni olib tashlaydilar va bu uglerod hovuzlarini himoya qilish atmosferaga chiqindilarni oldini oladi. O'rmonni yig'ish tarafdorlari, yog'ochda saqlanadigan uglerod biomassa energiyasi sifatida foydalanish mumkin (qazib olinadigan yoqilg'i sarfini almashtiradi), [34] biomassani yoqilg'i sifatida ishlatish uglerod oksidi, azot oksidi, uchuvchi organik birikmalar shaklida havo ifloslanishini keltirib chiqaradi., zarrachalar va boshqa ifloslantiruvchi moddalar, ba'zi hollarda ko'mir yoki tabiiy gaz kabi an'anaviy yoqilg'i manbalaridan yuqori darajada[35][36][37].

Har bir o'rmon uglerodni saqlash uchun turli xil salohiyatga ega. Masalan, bu potentsial Tinch okeanining shimoli-g'arbiy qismida, ayniqsa, o'rmonlar nisbatan samarali, daraxtlar uzoq yashaydi, parchalanish nisbatan sekin va yong'inlar kam uchraydi. Shuning uchun o'rmonlar o'rtasidagi farqlar uglerodni qanday saqlash kerakligini aniqlashda e'tiborga olinishi kerak[38][39].

Qadimgi o'rmonlar iqlim o'zgarishiga ta'sir qilishi mumkin, ammo iqlim o'zgarishi eski o'rmonlarga ham ta'sir qiladi. Global isishning ta'siri sezilarli darajada oshgani sayin, eski o'rmonlarning uglerodni ajratish qobiliyati ta'sir qiladi. Koreys qarag'aylarida kuzatilganidek, iqlim o'zgarishi ba'zi dominant daraxtlar turlarining o'limiga ta'sir ko'rsatdi[40]. Iqlim o'zgarishi, shuningdek, o'rmonlar 10 va 20 yil davomida o'rganilganda turlar tarkibiga ta'sir ko'rsatdi, bu o'rmonning umumiy mahsuldorligini buzishi mumkin[41].

Qadimgi o'rmonlarda kesish

Britaniya Kolumbiyasi, Port Renfrew yaqinidagi eski o'sgan qizil sadr daraxti

Jahon Resurslari Institutining ma'lumotlariga ko'ra, 2009-yil yanvar holatiga ko'ra, bir paytlar er yuzida mavjud bo'lgan eski o'rmonlarning atigi 21 foizi qolgan[42]. G'arbiy Evropa o'rmonlarining yarmidan bir qismi O'rta asrlargacha[43] tozalangan va 1600 -yillarda qo'shni Qo'shma Shtatlarda mavjud bo'lgan eski o'rmonlarning 90% tozalangan.

Qadimgi o'rmonlardagi katta daraxtlar iqtisodiy jihatdan qimmatlidir va butun dunyo bo'ylab agressiv daraxtlarni kesishga duchor bo'lgan. Bu daraxt kesuvchi kompaniyalar va atrof- muhit guruhlari o'rtasida juda ko'p tortishuvlarga olib keldi. Muayyan o'rmon xo'jaligi nuqtai nazaridan, eski o'rmonni to'liq saqlash iqtisodiy jihatdan juda samarasiz, chunki yog'ochni faqat qulagan daraxtlardan yig'ish mumkin, shuningdek, ildiz chirishi uchun qulay muhit yaratib, yaqin atrofdagi boshqariladigan bog'larga zarar etkazishi mumkin. Qadimgi o'sishni kesib, o'rmonni yoshroq bilan almashtirish samaraliroq bo'lishi mumkin.

Avstraliyaning janubi-sharqiy qirg'og'ida joylashgan Tasmaniya oroli Avstraliyadagi eng katta mo''tadil eski yomg'irli o'rmon zahiralariga ega bo'lib, jami 1,239,000 gektarni tashkil etadi[44]. Mahalliy Mintaqaviy o'rmon kelishuvi (RFA) dastlab ushbu tabiiy boylikning ko'p qismini himoya qilish uchun ishlab chiqilgan bo'lsa-da, Tasmaniyada qo'riqlanadigan ko'plab RFA o'rmonlari yog'och sanoati uchun kam foydalaniladigan daraxtlardan iborat. O'rmon xo'jaligi sanoati uchun juda zarur bo'lgan turlarni o'z ichiga olgan RFA eski o'sadigan va yuqori qo'riqlanadigan o'rmonlar yomon saqlanib qolgan. Tasmaniya o'rmon xo'jaligi Tasmaniya tomonidan boshqariladigan Tasmaniyaning asl baland bo'yli evkalipt o'rmonlarining atigi 22 foizi saqlanib qolgan. 1996 yildan beri o'n ming gektar bo'yli evkaliptli RFA o'rmonlari asosan sanoat yog'och kesish operatsiyalari natijasida yo'qolgan. 2006 yilda qariyb 61 ming gektar baland evkaliptli RFA o'rmonlari himoyasiz qoldi[45]. Yuqori Florentsiya vodiysida so'nggi paytlarda o'rmon kesish urinishlari bu hududda sodir bo'lgan hibsga olishlar ustidan bir qator norozilik va ommaviy axborot vositalari e'tiborini uyg'otdi. Bundan tashqari, Tasmaniyadagi asosiy o'rmon xo'jaligi pudratchisi Gunns Limited yaqinda siyosiy va ekologik guruhlar tomonidan eski o'rmonlardan yig'ib olingan yog'ochni kesish amaliyoti tufayli tanqid ostiga olindi.

Boshqaruv

Opal Krik cho'lidagi eski o'rmon, AQShning Oregon shtatidagi Villamette milliy o'rmonida, Gud tog'i milliy o'rmoni chegarasida joylashgan cho'l hududi . U Oregon shtatidagi eng katta kesilmagan suv havzasiga ega. [46]

XX-asrning oxirlarida o'rmon dinamikasini tushunishning ortishi ilmiy hamjamiyatni eski o'rmonlarning vakillik namunalarini ularning xususiyatlari va qadriyatlari bilan inventarizatsiya qilish, tushunish, boshqarish va saqlash zarurligini aniqlashga olib keldi[47]. Qadimgi o'sish va uni boshqarish haqidagi adabiyotlar eski o'sish stendining asl mohiyatini qo'lga kiritishning eng yaxshi usuli haqida noaniq.

Tabiiy tizimlarni yaxshiroq tushunish o'rmonlarni boshqarish bo'yicha yangi g'oyalarni keltirib chiqardi, masalan, boshqariladigan tabiiy buzilishlar odatda tabiatda saqlanadigan landshaft naqshlari va yashash sharoitlariga erishish uchun ishlab chiqilishi kerak[48]. Biologik xilma-xillikni saqlash bo'yicha ushbu qo'pol filtrli yondashuv ekologik jarayonlarni tan oladi va landshaft bo'ylab eski o'sishning dinamik taqsimlanishini ta'minlaydi[47]. Va barcha seral bosqichlar - yosh, o'rta va keksa - o'rmon bioxilma-xilligini qo'llab-quvvatlaydi. O'simliklar va hayvonlar o'zlarining yashash joylariga bo'lgan ehtiyojlarini qondirish uchun o'rmon ekotizimining turli bosqichlariga tayanadilar[49].

Avstraliyada Mintaqaviy o'rmon kelishuvi (RFA) belgilangan "eski o'rmonlar" ning aniq kesilishini oldini olishga harakat qildi. Bu "eski o'sish" ni tashkil qilish uchun kurashlarga olib keldi. Misol uchun, G'arbiy Avstraliyada yog'och sanoati Janubiy o'rmonlar mintaqasining karri o'rmonlarida eski o'sish maydonini cheklashga harakat qildi; bu G'arbiy Avstraliya o'rmonlari ittifoqining yaratilishiga, G'arbiy Avstraliya liberal hukumatining bo'linishiga va Gallop leyboristlar hukumatining saylanishiga olib keldi. Ushbu mintaqadagi eski o'rmonlar endi milliy bog'lar ichiga joylashtirilgan. Qadimgi o'rmonlarning kichik qismi janubi-g'arbiy Avstraliyada ham mavjud va federal qonunlar bilan daraxt kesishdan himoyalangan, bu erda 20 yildan ortiq vaqt davomida sodir bo'lmagan.

Kanadaning Britaniya Kolumbiyasida biologik xilma-xillik ehtiyojlarini qondirish uchun provinsiyaning har bir ekologik birligida qadimiy o'rmonlarni saqlash kerak[8].

Qolgan traktlarning joylashuvi

Asosiy maqola: List of old-growth forests

2006-yilda Greenpeace dunyoda qolgan buzilmagan o'rmon landshaftlari qit'alar bo'yicha quyidagicha taqsimlanganligini aniqladi:[50]

  • Janubiy Amerikada 35% : Amazon tropik o'rmonlari asosan Braziliyada joylashgan bo'lib, u har yili dunyodagi boshqa mamlakatlarga qaraganda kattaroq o'rmon maydonini tozalaydi[51].
  • 28% Shimoliy Amerikada, 10 000 hosil yig'adi km 2 qadimiy o'rmonlar har yili. Kanada va Amerika Qo'shma Shtatlarining janubidagi ko'plab parchalangan o'rmonlarda hayvonlarning sayohat yo'laklari va yirik sutemizuvchilar uchun ishlaydigan ekotizimlar mavjud emas. [51] Qo'shni Qo'shma Shtatlar va Alyaskadagi qolgan eski o'rmonlarning aksariyati jamoat erlarida joylashgan .  [ <span title="Dead link tagged May 2019">o'lik havola</span> ]
  • 19% Shimoliy Osiyoda, dunyodagi eng katta boreal o'rmonda joylashgan[52]
  • 8% Afrikada, so'nggi 30 yil ichida buzilmagan o'rmon landshaftlarining ko'p qismini yo'qotgan. Yog'och sanoati va mahalliy hukumatlar buzilmagan o'rmon landshaftlarining ulkan maydonlarini yo'q qilish uchun javobgardir va bu hududlar uchun eng katta tahdid bo'lib qolmoqda.
  • Jannat o'rmonlari er yuzidagi boshqa o'rmonlarga qaraganda tezroq yo'q qilinayotgan Janubiy Osiyo Tinch okeanida 7%. Katta, buzilmagan o'rmon landshaftlarining katta qismi allaqachon kesilgan, Indoneziyada 72% va Papua-Yangi Gvineyada 60%.[51]
  • Evropada 3% dan kam, bu erda 150 dan ortiq km 2 buzilmagan o'rmon landshaftlari har yili tozalanadi va Evropa Rossiyada mintaqaning buzilmagan o'rmon landshaftlarining so'nggi joylari tez qisqaradi[51]. Buyuk Britaniyada ular qadimgi o'rmonlar sifatida tanilgan.

2021 yilga kelib, eskirgan o'rmonlar sezilarli darajada kamaygan. 

Manbalar

 This article incorporates text from a free content work. Licensed under CC BY-SA 3.0 (license statement/permission). Text taken from Global Forest Resources Assessment 2020 Key findings, FAO, FAO.

 This article incorporates text from a free content work. Licensed under CC BY-SA 3.0 (license statement/permission). Text taken from The State of the World’s Forests 2020. In brief – Forests, biodiversity and people, FAO & UNEP, FAO & UNEP.

Ma'lumotnomalar

  1. ↑ White, David; Lloyd, Thomas (1994). "Defining Old Growth: Implications For Management". Paper Presented at the Eighth Biennial Southern Silvicultural Research Conference, Auburn, al, Nov. L-3, 1994 (Eighth Biennial Southern Silvicultural Research Conference). http://www.treesearch.fs.fed.us/pubs/741. Qaraldi: 23 November 2009. Qadimgi o'rmon]]
  2. ↑ The State of the World's Forests 2020. In brief – Forests, biodiversity and people. Rome: FAO, 2020 — 9 bet. DOI:10.4060/ca8985en. ISBN 978-92-5-132707-4. 
  3. ↑ Global Forest Resources Assessment 2020 – Key findings. Rome: FAO, 2020. DOI:10.4060/ca8753en. ISBN 978-92-5-132581-0. 
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Maloof, Joan. Nature's Temples: The Complex World of Old-Growth Forests (en). Timber Press, 2016-11-16. ISBN 978-1-60469-728-5.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name ":1" defined multiple times with different content
  5. ↑ Wirth, Christian. Old-Growth Forests: Function, Fate and Value (en). Springer Science & Business Media, 2009-07-07. ISBN 978-3-540-92706-8. 
  6. ↑ 6,0 6,1 McGarvey, Jennifer; Thompson, Jonathan R.; Epstein, Howard E.; Shugart, Herman H. (2015-02-01). "Carbon storage in old-growth forests of the Mid-Atlantic: toward better understanding the eastern forest carbon sink" (en). Ecology 96 (2): 311–317. doi:10.1890/14-1154.1. ISSN 1939-9170. PMID 26240851.  Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name ":2" defined multiple times with different content
  7. ↑ 7,0 7,1 „Contribution of Working Group III to the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007 B. Metz, O.R. Davidson, P.R. Bosch, R. Dave, L.A. Meyer (eds) Cambridge University Press, Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA“. 2009-yil 4-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 25-aprel. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name ":3" defined multiple times with different content
  8. ↑ 8,0 8,1 „Naturally: wood British Columbia's Forest Diversity“. 2020-yil 8-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 25-aprel. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "naturallywood.com" defined multiple times with different content
  9. ↑ BC Ministry of Forests 2003 Old Growth Forests
  10. ↑ Williams, Jann. Eucalypt Ecology, 1997-11-13. ISBN 9780521497404. 
  11. ↑ „Old-growth definitions and management: A literature review BC Journal of Ecosystems and Management“. 2011-yil 3-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 25-aprel.
  12. ↑ 12,0 12,1 „Ministry of Natural Resources and Forestry“. Ontario.ca. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "Ontario.ca" defined multiple times with different content
  13. ↑ Protect the World’s Forests Rainforest Action Network
  14. ↑ The world’s remaining great forests. The Guardian 2007
  15. ↑ Stamets, Paul. Mycelium Running. Ten Speed Press, 2005 — 35 bet. ISBN 978-1-58008-579-3. 
  16. ↑ Provincial Non-Spatial Old Growth Order. 2004. Integrated Land Management Bureau, British Columbia, Canada
  17. ↑ Forest Stand Dynamics. 1996. Oliver C.;Larson B.
  18. ↑ „"Old growth in the boreal forest: A dynamic perspective at the stand and landscape level" by Daniel Kneeshaw and Sylvie Gauthier 2003“. 2012-yil 1-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 25-aprel.
  19. ↑ Frequently Asked Questions nps.gov'.' Retrieved February 11, 2009.
  20. ↑ Stephanie Wood. „B.C. old-growth data 'misleading' public on remaining ancient forest: independent report, June 4, 2020, The Narwhal“.
  21. ↑ „What is old-growth forest?“ (2015-yil 24-fevral).
  22. ↑ „Old-growth definitions and management: A literature review BC Journal of Ecosystems and Management P. 17“. 2011-yil 3-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 25-aprel.
  23. ↑ Coastal Action Plan page 4
  24. ↑ „Old-growth Forests in Canada - A Science Perspective“. fao.org.
  25. ↑ „Page moved - 10drugs.htm“. mongabay.com.
  26. ↑ The Rainforest as a Source For New Pharmaceuticals August, 2008 from Network Science website
  27. ↑ „Climate Change 2001: The Scientific Basis“. grida.no. 2007-yil 29-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2007-yil 21-aprel.
  28. ↑ Luyssaert, S; Schulze, ED (2008). "Old-growth forests as global carbon sinks.". Nature 455 (7210): 213–5. doi:10.1038/nature07276. PMID 18784722. 
  29. ↑ „Old-growth definitions and management: A literature review BC Journal of Ecosystems and Management P. 22“. 2011-yil 3-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 25-aprel.
  30. ↑ Brothers, Timothy S.; Spingarn, Arthur (1992). "Forest Fragmentation and Alien Plant Invasion of Central Indiana Old-Growth Forests" (en). Conservation Biology 6 (1): 91–100. doi:10.1046/j.1523-1739.1992.610091.x. ISSN 1523-1739. 
  31. ↑ Old-Growth Forests Can Actually Contribute to Global Warming, Wired magazine, May 19, 2008
  32. ↑ [Ter-Mikaelian, M. T., S. J. Colombo, et al. 2008. "Fact and fantasy about forest carbon." Forestry Chronicle 84(2): 166-171]
  33. ↑ Keith, Heather; Mackey, Brendan G.; Lindenmayer, David B. (2009-07-14). "Re-evaluation of forest biomass carbon stocks and lessons from the world's most carbon-dense forests" (en). Proceedings of the National Academy of Sciences 106 (28): 11635–11640. doi:10.1073/pnas.0901970106. ISSN 0027-8424. PMID 19553199. PMC 2701447. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=2701447. 
  34. ↑ Ryan, Michael G.; Harmon, Mark E.; Birdsey, Richard A.; Giardina, Christian P.; Heath, Linda S.; Houghton, Richard A.; Jackson, Robert B.; McKinley, Duncan C. et al. (2010). "A synthesis of the science on forests and carbon for U.S. Forests - Forest Service Research & Development". Fs.fed.us: 1–16. http://www.treesearch.fs.fed.us/pubs/35006. 
  35. ↑ Eartha Jane Melzer. „Proposed biomass plant: Better than coal?“. The Michigan Messenger (2010-yil 26-yanvar). 2010-yil 5-fevralda asl nusxadan arxivlangan.
  36. ↑ Zhang, J.; Smith, K. R. (2007). "Household Air Pollution from Coal and Biomass Fuels in China: Measurements, Health Impacts, and Interventions". Environmental Health Perspectives 115 (6): 848–855. doi:10.1289/ehp.9479. PMID 17589590. PMC 1892127. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=1892127. 
  37. ↑ "Announcement". Archives of Virology 130 (1–2): 225. 1993. doi:10.1007/BF01319012. 
  38. ↑ U.S. Forest Service A Synthesis of the Science on Forests and Carbon for U.S. Forests Page 4
  39. ↑ „CARBON MANAGEMENT IN NATURAL ECOSYSTEMS“. grida.no.
  40. ↑ Dai, Limin; Jia, Juan; Yu, Dapao; Lewis, Bernard J.; Zhou, Li; Zhou, Wangming; Zhao, Wei; Jiang, Linhai (2013-07-15). "Effects of climate change on biomass carbon sequestration in old-growth forest ecosystems on Changbai Mountain in Northeast China". Forest Ecology and Management. Shaping Forest Management to Climate Change 300: 106–116. doi:10.1016/j.foreco.2012.06.046. 
  41. ↑ van der Sande, Masha T.; Arets, Eric J. M. M.; Peña-Claros, Marielos; de Avila, Angela Luciana; Roopsind, Anand; Mazzei, Lucas; Ascarrunz, Nataly; Finegan, Bryan et al. (2016-05-01). "Old-growth Neotropical forests are shifting in species and trait composition" (en). Ecological Monographs 86 (2): 228–243. doi:10.1890/15-1815.1. ISSN 1557-7015. 
  42. ↑ World Resources Institute, State of the World's Forests, 8 January 2009, accessed 24 May 2013
  43. ↑ Food and Agriculture Organization, State of the world's forests, 2012, p.11, accessed 24 May 2013
  44. ↑ „Forest Education Foundation | Tasmania“. 2011-yil 24-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 17-oktyabr.
  45. ↑ Majewski. „Tasmania's old growth forests“. www.foe.org.au. 2011-yil 9-aprelda asl nusxadan arxivlangan.
  46. ↑ „Opal Creek Wilderness“. The Cranberry House. Qaraldi: 2007-yil 20-avgust.
  47. ↑ 47,0 47,1 „Old-growth definitions and management: A literature review BC Journal of Ecosystems and Management P. 16“. 2011-yil 3-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2011-yil 25-aprel. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name "forrex.org" defined multiple times with different content
  48. ↑ (DeLong 1998; Wong and Iverson 2004).
  49. ↑ BC Ministry of Forests Research Program Seral Stages across forested landscapes 1998
  50. ↑ „Intact Forest Landscapes“. intactforests.org.
  51. ↑ 51,0 51,1 51,2 51,3 „Intact Forest Landscapes“. Greenpeace International. 2020-yil 18-mayda asl nusxadan arxivlangan.
  52. ↑ „BOREALFOREST.ORG - Boreal Forests of the World - Introduction“. borealforest.org.

Qo'shimcha o'qish

Tashqi havolalar

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Qadimgi_o%27rmon&oldid=3114640" dan olindi