Kontent qismiga oʻtish

Armaniston sog'liqni saqlash tizimi: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
SunFlowers04 (munozara | hissa)
1 317 edits
„Health in Armenia“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
(Farq yoʻq)

29-Sentyabr 2022, 13:05 dagi koʻrinishi

Oldingi o'n yilliklardagi sezilarli pasayishdan so'ng, Armanistonda erta [lower-alpha 1] tug'ilish darajasi 1998-yildagi 13,0tadan (1000 kishiga) 2015-yilda 14,2 tagacha ko'tarildi. [1] [2] O'rtacha umr ko'rish 74,8 yosh bo'lib, 2014-yilda postsovet davlatlari orasida 4-o'rinni egallagan [3]

Sog'liqni saqlash tizimi va moliyalashtirish

1991-yilda mustaqillikka erishgan davrda sogʻliqni saqlashning sovet davridan oldingi anʼanalaridan deyarli ham sezilmasdi. Sovet sog'liqni saqlash tizimi juda markazlashgan edi. Butun aholiga ijtimoiy mavqeidan qat'i nazar, bepul tibbiy yordam kafolatlangan, ikkilamchi va uchinchi darajali tibbiy yordamning keng ko'lamli imkoniyatlaridan foydalanilgan. Mustaqillikdan keyin Armaniston uni moliyalashda davom eta olmadi. Islohot dasturidan so‘ng barcha kasalxonalar va poliklinikalar, qishloq vrachlik punktlari, avvalgi tizimdagi vrachlik punktlari o‘z faoliyatini davom ettirdi. Ilgari mahalliy ma'muriyatga (va oxir-oqibat Sog'liqni saqlash vazirligiga ) tegishli bo'lgan kasalxonalar endi avtonom bo'lib, o'z byudjetlari va boshqaruvi uchun mas'uliyatni oshiradi. [4]

Asosiy imtiyozlar paketi 1999-yilda yaratilgan. Bu aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamlari, jumladan, bolalar, qariyalar va nogironlar, kam ta'minlanganlar va jarohatlangan harbiy xizmatchilarga bepul tibbiy xizmatlar, jumladan, dori-darmonlar bilan ta'minlandi. 2006-yildan boshlab birlamchi tibbiy-sanitariya yordami bepul.

2009-yilda sog'liqni saqlash uchun davlat byudjetining yarmidan ko'pi shifoxonalarga sarflandi. Mahalliy hamjamiyat darajasida tizim zaif edi va qishloq joylarda deyarli kasalxonalar mavjud emas edi. [5]

21-asrda Armanistonda sog'liqni saqlash xizmatlarining keng ko'lamli yaxshilanishi, asosan, sog'liqni saqlash xizmatlaridan foydalanishni osonlashtirish va armanlarga o'zlarining tibbiy xizmat ko'rsatuvchi provayderlarini erkin tanlash imkonini beruvchi Ochiq ro'yxatga olish dasturi ishlab chiqildi. [6]

Sog'liqni saqlash xarajatlari, hukumat xarajatlarining ulushi sifatida 2008-14-yillarda xuddi shu guruh uchun eng past 4-o'rinni egalladi, ammo Janubiy Kavkazdagi qo'shnilarini ortda qoldirdi. [7] Aholi jon boshiga sog'liqni saqlash xarajatlari 1999-2014-yillarda yuqoridagi guruhda deyarli 5-eng past edi. [8] 2014-yilda sog'liqni saqlash xarajatlarining 4,3 foizi Armanistondan tashqaridagi manbalar hisobidan amalga oshirildi. [9]


Asosiy imtiyozlar paketini olish huquqiga ega bo'lgan Armaniston fuqarolari to'lov yoki subsidiyalangan xizmatlarni to'lamasdan to'liq qamrovga ega bo'lib, to'lovlarning bir qismini davlat to'laydi, ammo qolgan qismini fuqaro to'lashi shart. Aksariyat tibbiy xizmatlar to'liq xususiy bo'lib, to'lov uchun to'liq fuqaroni o'zi javobgardir. 2019-yilda 18 yoshga to‘lmagan barcha fuqarolar uchun tibbiy xizmat bepul bo‘ldi. Asosiy imtiyozlar paketi doirasida bepul yoki subsidiyalangan tibbiy xizmatdan foydalanayotganlar soni, shuningdek, dasturda ko‘rsatilayotgan xizmatlar soni ko‘paytirildi. [10] [11]

Sog'liqni saqlash tizimidagi korrupsiya

Mustaqillikka erishgandan so'ng, Armanistonning milliy sog'liqni saqlash tizimi shifokorlar va boshqa shifoxona xodimlari o'rtasida keng tarqalgan korrupsiya tufayli tanqidlarga duch keldi. 1990-yillardagi iqtisodiy inqirozdan so'ng davlat mablag'lari kamayganligi sababli, ko'plab xodimlar tirikchilik qilish uchun pora olishga va o'z ish joylarida hokimiyat mavqeidan foydalanishga majbur bo'lishdi. Bu muammo bugungi kungacha saqlanib qolmoqda va saylangan mansabdor shaxslarning asosiy muammolaridan biri hisoblanadi. [12]

Maxsus kasalliklar

OIV

Jahon sogʻliqni saqlash tashkiloti (JSST) tomonidan sertifikatlangan Armaniston Yevropa mintaqasida birinchi [13] boʻldi va 2017-yil oktabr holatiga koʻra, onadan bolaga OIV infeksiyasini yuqishni yoʻq qilgan dunyo boʻylab 10 ta davlatdan biri (ulardan yettitasi orollar) hisoblanadi.[14]

2010-yilda OIV tarqalishi 15 yoshdan 49 yoshgacha bo'lgan kattalar orasida 0,2% ni tashkil etgani taxmin qilingan [15]

Poliomielit

2002-yilda ma'lumotlar mavjud bo'lganidan beri poliomiyelit bilan kasallanish holatlari qayd etilmagan. [15]

Bezgak

2006-yildan beri bezgakning yangi holatlari qayd etilmagan. [15]

O'lim

Chaqaloqlar

JSST ma'lumotlariga ko'ra, chaqaloqlar o'limi darajasi 2002-yildan 2015-yilgacha deyarli ikki baravar kamaydi [16] 2017-yilda u 11,3 (0,1%) ga kamaydi, bu JSST yozuvlari 1990-yilda boshlanganidan beri eng past ko‘rsatkichdir [17]

5 yoshdan 14 yoshgacha bo'lgan bolalar

5 yoshdan 14 yoshgacha bo'lgan bolalar o'limi darajasi 1997-2017-yillarda 0,18% dan 0,21% gacha bo'lgan. [18]

Kattalar

2016-yilda 15–60 yoshdagi o‘lim ehtimoli 11,6% deb baholandi, bu 2000-yildan beri deyarli o‘zgarmadi [19]

Noto'g'ri ovqatlanish va semirish

2015-16-yillarda oʻtkazilgan soʻrov natijalariga koʻra, [20] Armanistonda bolalarning 9% boʻyi past boʻlgan, ulardan 4% ini vazni yuqori bo'lgan, 2005-10-yillarda esa 18-19% bolalar boʻyi past boʻlgan. Besh yoshgacha bo'lgan bolalarning 14 foizi ortiqcha vaznga ega. [21]

2014-yilda aholining 6,3% ni tashkil etgan to'yib ovqatlanmaslik 2007-yildan beri deyarli o'zgarmadi [22]

2017-yilda Armanistonda semirish darajasi 19,5% ni tashkil etdi, bu barcha mintaqa mamlakatlari va deyarli barcha Yevropa mamlakatlaridagidan past. [23]

Chekish

Chekishga qarshi qonun Armaniston parlamenti tomonidan 2020-yil fevral oyida qabul qilingan edi. Bu avtomobil yoki avtobus haydash paytida chekishni taqiqlaydi va tamaki reklamasini taqiqlaydi. Kafelar, restoranlar va boshqa umumiy ovqatlanish korxonalarida chekishni taqiqlash 2022-yilning mart oyidan kuchga kirdi. Umumiy ovqatlanish korxonalarining yarim yopiq binolarida chekishni taqiqlash 2024-yilning may oyidan kuchga kiradi. Mehmonxonalarda chekishni taqiqlash 2020-yilning may oyidan kuchga kirdi.

Ayni paytda, Armanistonda nasha hozirda barcha maqsadlarda foydalanish uchun noqonuniy hisoblanadi.

Manbalar

  1. ↑ „Chart – World Development Indicators (Google Public Data Explorer)“. www.google.com. Qaraldi: 2018-yil 24-fevral.
  2. ↑ „Chart – World Development Indicators (Google Public Data Explorer)“. www.google.com. Qaraldi: 2018-yil 24-fevral.
  3. ↑ „Chart – World Development Indicators (Google Public Data Explorer)“. www.google.com. Qaraldi: 2018-yil 24-fevral.
  4. ↑ „Health care system in Armenia“. AP (2005). Qaraldi: 2018-yil 15-noyabr.
  5. ↑ „Armenians struggle for health care and medicines“. WHO (2009-yil iyul). 2010-yil 20-oktyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 15-noyabr.
  6. ↑ Knapp, Caprice. Pediatric palliative care : global perspectives. Dordrecht: Springer, 2011 — 84 bet. ISBN 978-9400725690. 
  7. ↑ „Chart – World Development Indicators (Google Public Data Explorer)“. www.google.com. Qaraldi: 2018-yil 24-fevral.
  8. ↑ „Chart – World Development Indicators (Google Public Data Explorer)“. www.google.com. Qaraldi: 2018-yil 24-fevral.
  9. ↑ „Chart – World Development Indicators (Google Public Data Explorer)“. www.google.com. Qaraldi: 2018-yil 24-fevral.
  10. ↑ Armenia’s Basic Benefits Package and Universal Health Insurance Systems
  11. ↑ Armenia to introduce free healthcare for the under-18s
  12. ↑ „Minister Cautious About Corruption in Healthcare“.
  13. ↑ „Armenia is the only country having the certificate“. www.hhpress.am. Qaraldi: 2018-yil 24-fevral.
  14. ↑ „WHO: GLOBAL GUIDANCE ON CRITERIA AND PROCESSES FOR VALIDATION: ELIMINATION OF MOTHER-TO-CHILD TRANSMISSION OF HIV AND SYPHILIS“.
  15. ↑ 15,0 15,1 15,2 „GHO | By country | Armenia - statistics summary (2002 - present)“. WHO. Qaraldi: 2019-yil 3-may. Manba xatosi: Invalid <ref> tag; name ":0" defined multiple times with different content
  16. ↑ „GHO | By country | Armenia - statistics summary (2002 - present)“. apps.who.int. Qaraldi: 2018-yil 19-yanvar.
  17. ↑ „GHO | By category | Probability of dying per 1000 live births - Data by country“. WHO. Qaraldi: 2019-yil 3-may.
  18. ↑ „GHO | By category | Probability of dying per 1000 children, aged 5 to 14 - Data by country“. WHO. Qaraldi: 2019-yil 3-may.
  19. ↑ „WHO | World Health Organization“. gamapserver.who.int. Qaraldi: 2019-yil 3-may.
  20. ↑ „Ժողովրդագրության և առողջության հարցերի հետազոտություն 2015-16“.
  21. ↑ „Overweight, But Malnourished: The Impact of Poor Diets on Armenia's Children“ (en). www.evnreport.com. Qaraldi: 2019-yil 5-may.
  22. ↑ „Chart – World Development Indicators (Google Public Data Explorer)“. www.google.com. Qaraldi: 2018-yil 24-fevral.
  23. ↑ „World Rankings: Obesity Rates by Country (July 2017)“ (en). Renew Bariatrics (2017-yil 23-sentyabr). Qaraldi: 2018-yil 19-yanvar.


Manba xatosi: <ref> tags exist for a group named "lower-alpha", but no corresponding <references group="lower-alpha"/> tag was found 

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Armaniston_sog%27liqni_saqlash_tizimi&oldid=2925595" dan olindi