Afgʻonistondagi urush (2001–2021): Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Keyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
Kunduziy (munozara | hissa)
2 618 edits
„War in Afghanistan (2001–2021)“ sahifasi tarjima qilib yaratildi
(Farq yoʻq)

4-Avgust 2022, 04:07 dagi koʻrinishi

 

Afg'onistondagi urush 2001-yildan 2021-yilgacha Afg'onistondagi qurolli to'qnashuvdir. Bu Qo'shma Shtatlar boshchiligidagi xalqaro harbiy koalitsiya Afg'onistonga bostirib kirishi, so'ngra Tolibon boshqaruvidagi Islom Amirligini ag'darib, uch yildan so'ng xalqaro tan olingan Islom Respublikasini barpo etishi bilan boshlandi. 20 yillik toʻqnashuv oxir-oqibat 2021-yilgi Tolibon hujumi bilan yakun topdi, bu esa Islom Respublikasini agʻdarib tashladi va keyinchalik Islom Amirligini qayta tikladi. Bu AQSh harbiy tarixidagi eng uzoq davom etgan urush bo'lib, Vetnam urushi (1955-1975)dan taxminan besh oyga oshib ketdi.

11-sentabr xurujlaridan so‘ng Amerika prezidenti GeorgeBush Afg‘onistonning aksariyat qismida <i id="mwzQ">amalda</i> davlat tashkil etgan Tolibon islomiy guruhidan Usama bin Lodinni zudlik bilan AQShga ekstraditsiya qilishni talab qildi. Bin Laden terrorchilikka oid boshqa ayblar qatori hujumlarni uyushtirganlikda ayblanib qidiruvga berilgan va Afg'onistonda Tolibon tomonidan boshpana berilgan. Uyerda erkin faoliyat yuritgan; Tolibonning Amerikaning bin Ladenni ekstraditsiya qilish talablarini bajarishdan bosh tortishi Qo'shma Shtatlarning ilgari e'lon qilingan terrorizmga qarshi global urushning bir qismi sifatida "Bardosh erkinlik" operatsiyasini e'lon qilishga olib keldi. Afg'onistonga bostirib kirganidan ko'p o'tmay, Tolibon va ularning ittifoqchilari, ya'ni bin Lodinning al-Qoidasi - asosan mag'lubiyatga uchradi va Amerika boshchiligidagi kuchlar tomonidan mamlakat bo'ylab yirik aholi markazlaridan quvib chiqarildi. Biroq, Qo'shma Shtatlar Tora Bora jangida bin Ladenni o'ldira olmadi yoki qo'lga olmadi, shundan so'ng u qo'shni Pokistonga ko'chib o'tdi. Bin Laden mamlakatni tark etganiga qaramay, Amerika boshchiligidagi 40 dan ortiq davlatdan (shu jumladan NATOning barcha aʼzolaridan) iborat koalitsiya Afgʻonistonda qolib, Birlashgan Millatlar Tashkiloti tomonidan ruxsat etilgan va rasmiy ravishda Xalqaro Xavfsizlik Kuchlari (ISAF) deb nomlanuvchi xavfsizlik missiyasini tuzdi. [1] Bonn konferentsiyasida Afg'onistonning yangi muvaqqat organlari Hamid Karzayni Afg'oniston Muvaqqat ma'muriyati rahbari etib sayladilar va butun mamlakat bo'ylab xalqaro tiklanish ishlari ham boshlandi.

Gumanitar inqiroz

Tolibon hokimiyatni egallab olganidan so‘ng, g‘arb davlatlari gumanitar yordamni to‘xtatdi, Jahon banki va Xalqaro valyuta jamg‘armasi ham Afg‘onistonga to‘lovlarni to‘xtatdi. [2] [3] Bayden ma'muriyati Afg'oniston markaziy banklariga tegishli 9 milliard dollarga yaqin aktivlarni muzlatib qo'ydi va Tolibonning AQSh bank hisoblarida saqlanayotgan milliardlab dollarlariga kirishiga to'sqinlik qildi. [4] 2021-yil oktabr oyida BMT Afg‘onistonning 39 million aholisining yarmidan ko‘pi o‘tkir oziq-ovqat tanqisligiga duch kelganini ma’lum qildi. [5] 2021-yil 11-noyabrda Human Rights Watch tashkiloti Afg‘oniston inqirozga uchragan iqtisod va buzilgan bank tizimi tufayli keng qamrovli ocharchilikka duch kelayotgani haqida xabar berdi. [3] Jahon yetakchilari Afg‘onistonga 1,2 milliard dollar gumanitar yordam ko‘rsatishga va’da berishdi. [4] 2021-yil 22-dekabrda Birlashgan Millatlar Tashkiloti Xavfsizlik Kengashi bir ovozdan AQSh taklif qilgan rezolyutsiyani insonparvarlik yordamining umidsiz afg‘onlarga yetib borishiga ko‘maklashdi, shu bilan birga mablag‘larni Tolibon qo‘lidan saqlab qolishga harakat qildi”. [6]  

Manbalar

  1. ↑ Xu, Ruike. Alliance Persistence within the Anglo-American Special Relationship: The Post-Cold War Era, 5 January 2017. ISBN 978-3-319-49619-1. 
  2. ↑ „China urges World Bank, IMF to help Afghanistan“. News24 (2021-yil 28-oktyabr).
  3. ↑ 3,0 3,1 „Afghanistan Facing Famine: UN, World Bank, US Should Adjust Sanctions, Economic Policies“. Human Rights Watch (2021-yil 11-noyabr).
  4. ↑ 4,0 4,1 „Taliban blames U.S. as 1 million Afghan kids face death by starvation“. CBS News (2021-yil 20-oktyabr).
  5. ↑ „'Countdown to catastrophe': half of Afghans face hunger this winter – UN“. The Guardian (2021-yil 25-oktyabr).
  6. ↑ „Security Council paves way for aid to reach desperate Afghans“. United Nations (2021-yil 22-dekabr). Qaraldi: 2021-yil 22-dekabr. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Afgʻonistondagi_urush_(2001–2021)&oldid=2746673" dan olindi