Aniq tushlar: Versiyalar orasidagi farq

Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish

Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi

Inline

9-Iyul 2022, 13:04 dagi koʻrinishi

Aniq tush - bu odam tush ko'rayotganini tushunadigan va uning mazmunini ma'lum darajada nazorat qila oladigan o'zgargan ong holatidir. Bu REM uyqu fazasi va uyg'onish o'rtasidagi chegara holatining bir turi. "Aniq tush" atamasi (niderlandcha: lucide droom) Gollandiyalik psixiatr va yozuvchi Frederik van Eeden (1860-1932) tomonidan kiritilgan.

Aniq tushlar ilmiy tadqiqot mavzusi bo'lib, ularning mavjudligi, xususan, yapon olimlari tomonidan tasdiqlangan^[1].

Aniq tushni qo'llash

Aniq tush ko'rish jarayonida oddiy hayotda imkonsiz bo'lgan har qanday vaziyatlarni taqlid qilish mumkin, bu esa qo'llash uchun keng imkoniyatlarni ochadi^[2] :

Virtual haqiqat. Aniq tushni virtual haqiqat sifatida ko'rish mumkin, u erda deyarli hech qanday cheklovlar yo'q.
psixoterapevtik jihat. Tushda tushdagi harakatlar va hodisalarni aniq boshqarishni o'rganib, masalan, tushida yiqilish o'rniga uchish, harakatlanayotgan yo'nalishini o'zgartirish, o'xshashlik, odatiy va takrorlanadigan tushlar, tush ko'rgan odam kundalik hayotida ishonch tuyg'usini boshdan kechirish, o'tkazish, shu jumladan, ba'zi qo'rquv yoki fobiyalardan xalos bo'lish^[2] imkoniyatiga ega.

Aniq tush ko'rish amaliyotining holatlari, shuningdek, ulardan olingan tajriba ko'plab xalqlar orasida ma'lum bo'lib, asosan og'zaki dostonda o'z aksini topgan (masalan: ertaklar va boshqalar. P.)^[3].

Aniq tushlar haqidagi ta'lim

Аллан Хобсон [Allan Hobson] har bir kishi maxsus usullardan foydalangan holda aniq tushni o'rganishi mumkinligini tasdiqlaydi.tush ko'rayotganlar uxlashdan oldin tush kundaligini saqlashlari kerak, tushning o'rtasida bu odamlar tushida ekanliklarini aqliy ravishda taxmin qilishi mumkin^[4].

Ruhga erishish yo'llari

Texnik vositalar

Garvard tibbiyot maktabi xodimi Allan Xobson tomonidan 27 nafar koʻngillida oʻtkazgan zamonaviy tajribalari mobaynida uyqu vaqtidagi miya toʻlqinlarini elektromagnit stimulyatsiyasi yordamida oʻzgartirish mumkinligi aniqlandi. REM uyqu fazasida ko'ngillilar 25-40 Gh chastotalarda miyani aktivlashtirdilar, bu uyg'oqlikka mos keladi (gamma ritmi), natijada tushdan xabardorlik paydo bo'ldi^[5].

Tabiiy jarayonlar

Yoshlarning 70%i ravshan tush ko'radi, lekin ushb holat yosh o'tgan sayin yo'qoladi. Ehtimol, psixika barqarorroq bo'lganligi sababli. Bu haqda biologiya fanlari doktori, Rossiya Fanlar akademiyasining Oliy asab faoliyati va neyrofiziologiya instituti uyqu va uyg'onish neyrobiologiyasi laboratoriyasi mudiri Vladimir Doroxov aytib o'tgan^[6].

Aniq tushlarni o'rganish

Aniq tushlarni o'rganish bo'yicha etakchi Stiven LaBerge bo'lib, u birinchi bo'lib ushbu hodisa masalasiga faqat ilmiy nuqtai nazardan yondashdi. Shuningdek, Laberge ushbu hodisani o'rganishga bag'ishlangan bir qancha asarlar muallifi. Aynan u dunyoda birinchi bo'lib tushida xabardor bo'lish imkoniyatini isbotlagan to'liq ilmiy tajribachi edi. Bu uskunalar yordamida, odam tushida bo'lgan vaqtda, ko'zlar bilan tushdan ma'lum signallarni berish orqali amalga oshirildi. Shu bilan birga, haqiqiy tanadagi va ravshan tushda qabul qilingan tanadagi ko'z harakatlarining umumiyligi ham isbotlangan.

Oyparastlarning miyasini skanerlash-bu ruhiy holatning mavjudligini tasdiqlaydi. REM fazasida bu odamlarda ong uchun mas'ul bo'lgan faol dorsolateral prefrontal korteks mavjud bo'lib, u normal tush ko'rish paytida uxlab qoladi. Tushning yorqinligi va ravshanligi dorsolateral mintaqaning qayd etilgan miya faoliyati bilan to'g'ridan-to'g'ri proporsionaldir^[4].

2011-yilda Myunxendagi Maks Plank jamiyati tushning mazmunini va oyparast bilan muloqotni o'rganish uchun birinchi marta magnit-rezonans tomografiya va elektroensefalografiyadan foydalangan. Aniq tush ko'rishga qodir bo'lgan bir necha kishi tanlab olindi. Sinov boshlanishidan oldin olimlar ularga topshiriq berishdi - ular tushida o'zlarini anglab yetgach, kaftlarini musht qilib navbatma-navbat, avval o'ngni, keyin chapni siqishlari kerak bo'ladi. REM fazasining boshlanish vaqtini aniq aniqlash uchun sub'ektlarning boshlariga EEG sensorlari o'rnatildi, so'ngra ko'ngillilar MRI apparatiga joylashtirildi. Miya skaneri aniq tush ko'rish boshlangandan so'ng, mushtlarni siqishni tartibga soluvchi miyaning sensor-motor korteksi faollashganini ko'rsatdi, bundan tashqari, MRI mushtlarni siqishini ko'rsatdi va olimlar hatto turli xil qo'llarning mushtlarni siqish ketma-ketligini aniqlashga muvaffaq bo'lishdi. Yaqin infraqizil diapazondan foydalangan holda, shuningdek, eksperiment davomida sub'ektlarda harakatlarni rejalashtirish uchun mas'ul bo'lgan miya sohasi faolligi oshganligi aniqlandi^[4].

Aniq tush ko'rishning xavf-xatarlari

Evgeniy Verbitskiy, biologiya fanlari doktori, professor, Rossiya Fanlar akademiyasi Ilmiy tadqiqot markazi laboratoriyasi mudiri va Rossiya somnologlar jamiyatining Rostov mintaqaviy bo'limi rahbari, ravshan tushlarning virtual ruhiy haqiqatga kirish, deb hisoblaydi, amaliyotchining uyqu buzilishi va sog'lom uyg'onishiga olib keladi, bu uning nevrotizmiga ta'sir qiladi^[7].

Vladimir Doroxov, biologiya fanlari doktori, Rossiya Fanlar akademiyasining Oliy asab faoliyati va neyrofiziologiya instituti uyqu va uyg'onish neyrobiologiyasi laboratoriyasi mudiri, tushunarli tush ko'rish amaliyoti zararli emas, deb hisoblaydi^[6].

Aleksandr Polyakov - yuqori toifali psixoterapevt, somnolog, uyqu laboratoriyasi mudiri (Sankt. Sankt-Peterburg) - nevrologlar va psixiatrlar aniq tush ko'rish usullaridan yoki shifokorlar aytganidek, keng tarqalgan amaliyot uchun aniq tushlardan foydalanishga mutlaqo qarshi ekanligini aytadi. Bu norma va patologiya o'rtasidagi chegarada bo'lgan juda nozik yondashuv^[6].

Ilmiy jurnallarda aniq tushlar

Eksperimental tadqiqotlar natijalari, shuningdek, aniq tushlarni o'rganishning nazariy masalalari bo'yicha maqolalar asosan quyidagi jurnallarning sahifalarida nashr etiladi^[8] :

Dreaming - tushlarni o'rganish xalqaro assotsiatsiyasining jurnali;
Sleep - uyquni o'rganish bo'yicha professional jamiyatlar uyushmasining jurnali;
International Journal of Dream Research — ochiq, koʻrib chiqiladigan onlayn jurnal;
Perceptual and Motor Skills - Ammons Scientific tomonidan nashr etilgan jurnal;
Consciousness and Cognition — Elsevier tomonidan chop etiladigan jurnal;
Journal of Sleep Research - Uyquni o'rganish bo'yicha Evropa jamiyati jurnali;
Lucidity Letter - 1981-yildan 1991-yilgacha nashr etilgan jurnal. Barcha masalalar arxivi jamoat mulki hisoblanadi;
The Journal of Transpersonal Psychology - Transpersonal Psixologiya Assotsiatsiyasi jurnali;
Shaxs va individual farqlar - Individual farqlarni o'rganish xalqaro assotsiatsiyasi jurnali;
Kutish va biologik ritmlar - Yaponiya uyquni o'rganish jamiyati jurnali;
Ong antropologiyasi - Amerika Antropologiya Assotsiatsiyasi tomonidan nashr etilgan jurnal.

Aniq tush ko'rishga ilmiy va ezoterik yondashuvlar

Eng umumiy shaklda ravshan tush ko'rishning ikkita asosiy yondashuvini ajratib ko'rsatish mumkin: ilmiy va ezoterik^[9].

Ilmiy yondashuv nuqtai nazaridan, eng mashhur vakillar D. Barreta, S. Blekmor, J. Xakenbax, S. Laberge, P. Toli, L. Levitan va boshqalarning fikriga ko'ra, ravshan tushlar odamni virtual aqliy haqiqatga ko'milimish tajribasi sifatida tushuniladi, uning mavjudligi miyadagi fiziologik jarayonlarning borishi bilan chambarchas bog'liq. Ilmiy yondashuv oʻrganilayotgan hodisani tahlil qilish va tavsiflashda empirik faktlarga tayanishni nazarda tutadi.

Ilmiy yo'naltirilgan tadqiqotchilardan tashqari, turli ezoterik maktablarning vakillari, mistiklar, okkultistlar, ma'naviy amaliyotchilar (masalan, Karl Duprel) ravshan tushlarga katta qiziqish bildirmoqda. Ezoteriklar orasida bu hodisani "spontan astral proektsiya " atamasi ostida topish mumkin. Aniq tushlarga qandaydir yagona ezoterik yondashuv haqida gapirish xato bo'lardi, chunki ularning g'oyalari bilan bir-biridan farq qiladigan ko'plab maktablar va tendentsiyalar mavjud. Xulosa qilib shuni aytishimiz mumkinki, ravshan tushlarda ezoteriklar ruhiy rivojlanish yo'llarini va boshqa o'lchovlarga yo'llarni, turli darajadagi intellektdagi mavjudotlar yashaydigan parallel olamlarni topadilar, ular bilan aloqa o'rnatishingiz, ma'lumot olishingiz mumkin va hokazo. Ezoterik yondashuvga misol Merlin Markell ("Obskura yoki zulmatdagi sayohatchining eslatmalari"), Robert Monro ("Tanadan tashqariga sayohatlar") va shunga o'xshash e'tiqoddagi boshqa yozuvchilarning kitoblarida mavjud.

Tanadan tashqari tajribalar fenomeni bilan aloqasi

Aniq tush ko'rish va tanadan tashqari holatlar tadqiqotchilari ushbu hodisalar o'rtasidagi farqlar va o'xshashliklarni keng miqyosda muhokama qilmoqdalar. Aniq tush ko'rish va tanadan tashqari tajribalar o'rtasidagi farqlar haqida asosan okkultiv-ezoterik amaliyotchilar gapiradilar, ilmiy yo'naltirilgan tadqiqotchilar esa ko'pincha aniq tush ko'rish va tanadan tashqari illuziyalar tanadan tashqari tajribalar) birligini himoya qiladilar.^[10]

Keng kontekstda tushunarli tushlar va tanadan tashqari tajribalarni o'xshash va bir xil hodisa sifatida ko'rib chiqish mutlaqo to'g'ri emas, buni ushbu hodisalarning ta'riflaridan tushunish mumkin. Agar odamda tush ko'rayotganini tushunadigan va shu tushuncha asosida ongli ravishda harakat qila oladigan tush bo'lsa, bu aniq tush hisoblanadi. Odam o'zining aniq ongini saqlagan holda his qilib amalga oshiriladigan tajriba-tanadan tashqari tajriba hisoblanadi. O'zi jismoniy tanadan tashqarida bo'lsa, har qanday aniq tushni tanadan tashqari tajriba sifatida ko'rish mumkin, ammo har qanday tanadan tashqari tajribani aniq tush deb aytish mumkin emas. Bu tanadan tashqari tajribalar juda turli vaziyatlarda sodir bo'lishi bilan tasdiqlanadi, masalan: normal uyqu paytida, tug'ish paytida, gipnoz trans, o'limga yaqin tajriba, hissiy mahrumlik, suvsizlanish va kuchli stress, psixofaol moddalarni qabul qilish, elektr stimulyatsiyasi bilan, miyaning ayrim hududlari, nevrologik va psixiatrik kasalliklar va boshqalar.^[11]

Tanadan tashqari tajribalar turli sabablarga ko'ra yuzaga kelishi mumkin. Ammo tanadan tashqari tajribalar yuzaga keladigan barcha hissiyotlar, olimlarning fikriga ko'ra, muhim umumiy xususiyatlarga ega^[12]. Ularning barchasi proprioseptiv, vizual va taktil idrok kanallari orqali miyaga kiruvchi ma'lumotlarning to'xtashi yoki zaiflashishi bilan bog'liq bo'lib, bu odamning kosmosdagi joylashuvi haqidagi g'oyalarini shakllantirish uchun juda muhimdir. Bu mavzu aniq ongni saqlab qolganda sodir bo'ladi. Boshqacha qilib aytadigan bo'lsak, miyaga kiradigan kosmosdagi tananing pozitsiyasi haqidagi ma'lumotlarning zaiflashishi va miyaning miya yarim korteksining yuqori darajada faollashishi bilan bog'liq har qanday holat sub'ektning jismoniy tanadan tashqarida ekanligi hissini keltirib chiqarishi mumkin.

Uyqu holati tanadan chiqishni boshdan kechirish imkoniyati uchun zarur bo'lgan shartlarga to'liq mos keladi. Buning uchun ideal uyquning tez bosqichi (REM uyqusi), odam yorqin tushlarning ishtirokchisiga aylanadi. Bugungi kunga qadar to'plangan ko'plab laboratoriya ma'lumotlari va kuzatishlar shuni ko'rsatadiki, ko'pchilik aniq tushlar kabi tanadan tashqari illyuziyalar ham REM uyqusi paytida ro'y beradi^[13]. Uyquning sekin bosqichida bu hodisalar juda kam uchraydi. Ushbu tezisni tasdiqlovchi ishlardan istisno J.Deynning tadqiqotidiir, u tushida gipnozdan keyingi taklifni uyg'otish vositasi sifatida ishlatgan. Shu sababli, aniq tushlar va tanadan tashqari tajribalar REM bo'lmagan uyqu paytida sodir bo'lishi mumkin, ammo ularning aniq tushlar va tanadan tashqari tajribalar umumiy sonidagi ulushi ahamiyatsiz. Keyingi tadqiqotlar uchun katta qiziqish uyg'un tushlar va REM va REM bo'lmagan uyquda tanani tark etish illyuziyasi o'rtasidagi o'xshashlik va farqlarning turli darajalarini o'rganishdir^[14].

Shu asosda, REM uyqu paytida sodir bo'lgan aniq tushlarning ko'pchiligi va tanadan tashqari tajribalarning o'rtasida ishonch bilan tenglik belgisini qo'yishi mumkin. Aniq tush ko'rish va tanadan REM uyqusiga o'tish illyuziyasi o'rtasida aniq chiziq chizish uchun ishonchli mezon yo'q. Xuddi shu holat. Shu sababli, ilmiy yo'naltirilgan tadqiqotchilar aniq tushlarning ikkita asosiy turiga ishora qiladilar. Tushkun tushning birinchi turi, odam tush paytida tush ko'rayotganini anglaganida sodir bo'ladi. Bu klassik ravshan tush. Aniq tushlarning ikkinchi turi uyg'ongan paytdan boshlangan tushlardir. Bunday holda, odam ongni saqlab qolgan holda, hushyorlik holatidan tushga o'tadi. Subyektiv ravishda, bu jismoniy tanadan ajralish sifatida boshdan kechiriladi va ko'pincha uyqu falaji, tebranishlar, shovqinlar va boshqalar kabi g'ayrioddiy tajribalar bilan birga keladi. Ular orasida na fenomenologik, na fiziologik darajada boshqa farqlar yo'q. Shuning uchun, REM uyqusi bilan bog'liq bo'lgan odatiy tanadan tashqari tajribaga duch kelganda, bu tushunarli tush degan gipotezaga amal qilish mantiqan to'g'ri keladi.

Shuningdek

Orzu
REM uyqusi
O'zgargan ong holati
tanadan tashqari tajriba
uyqu falaji
ongsiz
astral tekislik
Oneiroid sindromi - tush va haqiqatning o'zaro bog'liqligi bilan ongning buzilishi.
Senoylar Malayziyadagi ravshan tush koʻrish bilan shugʻullanuvchi asli qabilalari guruhidir.
Laya yoga - bu orzular yo'lini o'z ichiga olgan ta'limot (nidra yantra)
Virtual reallik
O'limga yaqin tajribalar

Manbalar

↑ LaBerge, Stephen. Lucid Dreaming: Psychophysiological Studies of Consciousness during REM Sleep Sleep and Cognition. Washington, D.C.: American Psychological Association, 1990 — 109—126 bet.
↑ ^2,0 ^2,1 Крипнер, Стенли. «Сновидения и творческий подход к решению проблем»
↑ Цветков Евгений Петрович «Счастливые Сны»
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Митио Каку „7. В ваших сновидениях“,. Будущее разума. М.: Альпина нон-фикшн, 2015 — 250—251 bet. ISBN 978-5-91671-369-5.
↑ Ursula Voss, Romain Holzmann, Allan Hobson, Walter Paulus, Judith Koppehele-Gossel, Ansgar Klimke & Michael A Nitsche. Induction of self awareness in dreams through frontal low current stimulation of gamma activity Induction of self awareness in dreams through frontal low current stimulation of gamma activity. Nature Neuroscience, 2014.
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Марина Куцина. „Ключи к подсознанию. Что такое осознанные сновидения и для чего они нужны?“ (ru). samara.aif.ru (2021-yil 17-noyabr). 2021-yil 17-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 17-noyabr.
↑ „Опасность осознанных сновидений“. Поп-Механика. 2018-yil 14-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 14-noyabr.
↑ Результаты исследований осознанных сновидений в научных журналах
↑ Ронжин Е. А. Психология сновидений: теория и практика осознанных снов и выходов из тела. — Ростов н/Д: Феникс, 2015. — С. 14—43
↑ Levitan L., LaBerge S. Other Worlds: Out-of-Body Experiences and Lucid Dreams. Nightlight. — 1991. — V. 3 (2-3).
↑ Aspell J. E., Blanke O. Understanding the out-of-body experience from a neuroscientific perspective // Psychological Scientific Perspectives on Out of Body and Near Death Experiences, edited by Craig D. Murray. — New York: Nova Science Publishers, 2009. — p. 73—88.
↑ Levitan L., Laberge S., DeGracia D. J., Zimbardo P. G. «Out-of-body experiences», dreams, and REM sleep // Sleep and Hypnosis. — 1999. — V. 1 (3) — pp. 186—196.
↑ LaBerge S. Lucid Dreaming: Psychophysiological Studies of Consciousness during REM Sleep // Sleep and Cognition, Washington, D.C.: American Psychological Association, 1990. — pp. 109—126
↑ Stumbrys T., Erlacher D. Lucid dreaming during NREM sleep: Two case reports // International Journal of Dream Research. — 2012. — Vol. 5 (2). — P. 151—155.

Adabiyotlar

Лаберж С.. Осознанное сновидение: проснитесь в своих снах и в своей жизни. М.: София, 2008. ISBN 978-5-91250-690-1.
Лаберж С., Рейнголд Х. Практика осознанного сновидения / Стивен Лаберж, Ховард Рейнголд.
Мосс Р. Осознанные сновидения / Роберт Мосс.

Havolalar

В. М. Ковальзон. „Осознанные сновидения“. Биология. ПостНаука (2014-yil 2-yanvar). 2016-yil 10-avgustda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 10-avgust.

Чем опасны осознанные сновидения Архивная копия от 7 ноября 2017 на Wayback Machine — чем может быть опасна практика осознанных сновидений.
Двинянинов Б. К. Феномен осознанных сновидений Архивная копия от 22 января 2018 на Wayback Machine // Психотехники и изменённые состояния сознания. Сб. материалов Второй международной научной конференции (12-14 декабря 2013 г., Санкт-Петербург) / Отв. ред. С. В. Пахомов. — СПб.: Издательство РХГА, 2015, с. 128—132

[laberge-experiments1-1] LaBerge, Stephen. Lucid Dreaming: Psychophysiological Studies of Consciousness during REM Sleep Sleep and Cognition. Washington, D.C.: American Psychological Association, 1990 — 109—126 bet.

[Крипнер-2] 2,0 ^2,1 Крипнер, Стенли. «Сновидения и творческий подход к решению проблем»

[3] Цветков Евгений Петрович «Счастливые Сны»

[kaky-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Митио Каку „7. В ваших сновидениях“,. Будущее разума. М.: Альпина нон-фикшн, 2015 — 250—251 bet. ISBN 978-5-91671-369-5.

[gamma-activity-5] Ursula Voss, Romain Holzmann, Allan Hobson, Walter Paulus, Judith Koppehele-Gossel, Ansgar Klimke & Michael A Nitsche. Induction of self awareness in dreams through frontal low current stimulation of gamma activity Induction of self awareness in dreams through frontal low current stimulation of gamma activity. Nature Neuroscience, 2014.

[:0-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Марина Куцина. „Ключи к подсознанию. Что такое осознанные сновидения и для чего они нужны?“ (ru). samara.aif.ru (2021-yil 17-noyabr). 2021-yil 17-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 17-noyabr.

[7] „Опасность осознанных сновидений“. Поп-Механика. 2018-yil 14-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 14-noyabr.

[8] Результаты исследований осознанных сновидений в научных журналах

[9] Ронжин Е. А. Психология сновидений: теория и практика осознанных снов и выходов из тела. — Ростов н/Д: Феникс, 2015. — С. 14—43

[10] Levitan L., LaBerge S. Other Worlds: Out-of-Body Experiences and Lucid Dreams. Nightlight. — 1991. — V. 3 (2-3).

[11] Aspell J. E., Blanke O. Understanding the out-of-body experience from a neuroscientific perspective // Psychological Scientific Perspectives on Out of Body and Near Death Experiences, edited by Craig D. Murray. — New York: Nova Science Publishers, 2009. — p. 73—88.

[12] Levitan L., Laberge S., DeGracia D. J., Zimbardo P. G. «Out-of-body experiences», dreams, and REM sleep // Sleep and Hypnosis. — 1999. — V. 1 (3) — pp. 186—196.

[13] LaBerge S. Lucid Dreaming: Psychophysiological Studies of Consciousness during REM Sleep // Sleep and Cognition, Washington, D.C.: American Psychological Association, 1990. — pp. 109—126

[14] Stumbrys T., Erlacher D. Lucid dreaming during NREM sleep: Two case reports // International Journal of Dream Research. — 2012. — Vol. 5 (2). — P. 151—155.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

@@ Qator 2: / Qator 2: @@
 Aniq tushlar ilmiy tadqiqot mavzusi bo'lib, ularning mavjudligi, xususan, yapon olimlari tomonidan tasdiqlangan<ref name="laberge-experiments1">
-{{Книга|ссылка=http://www.lucidity.com/SleepAndCognition.html Lucid Dreaming: Psychophysiological Studies of Consciousness during REM Sleep|заглавие=Sleep and Cognition|место=Washington, D.C.|издательство=[[Американская психологическая ассоциация|American Psychological Association]]|год=1990|страницы=109—126|ref=LaBerge|автор=LaBerge, Stephen|ответственный=Bootzen, R. R., Kihlstrom, J.F. & Schacter, D.L., (Eds.)}}</ref>.
+{{kitob manbasi|url=http://www.lucidity.com/SleepAndCognition.html Lucid Dreaming: Psychophysiological Studies of Consciousness during REM Sleep|title=Sleep and Cognition|location=Washington, D.C.|publisher=[[Американская психологическая ассоциация|American Psychological Association]]|year=1990|pages=109—126|ref=LaBerge|author=LaBerge, Stephen|agency=Bootzen, R. R., Kihlstrom, J.F. & Schacter, D.L., (Eds.)}}</ref>.
 == Aniq tushni qo'llash ==
@@ Qator 13: / Qator 13: @@
 == Aniq tushlar haqidagi ta'lim ==
-{{Tarjima qilinmagan|Аллан Хобсон||en|Allan Hobson}} har bir kishi maxsus usullardan foydalangan holda aniq tushni o'rganishi mumkinligini tasdiqlaydi.tush ko'rayotganlar uxlashdan oldin tush kundaligini saqlashlari kerak, tushning o'rtasida bu odamlar tushida ekanliklarini aqliy ravishda taxmin qilishi mumkin<ref name="kaky">{{Книга|автор=[[Митио Каку]]|часть=7. В ваших сновидениях|ссылка часть=https://daily.afisha.ru/archive/vozduh/books/budushchee-razuma-mitio-kaku/|заглавие=[[Будущее разума (книга)|Будущее разума]]|оригинал=The Future of the Mind: The Scientific Quest to Understand, Enhance, and Empower the Mind|ответственный=пер. с англ. Н. Лисовой, науч. ред. К. Томс|место=М.|издательство=[[Альпина нон-фикшн]]|год=2015|страницы=250—251|страниц=502|isbn=978-5-91671-369-5|тираж=5000}}</ref>.
+{{Tarjima qilinmagan|Аллан Хобсон||en|Allan Hobson}} har bir kishi maxsus usullardan foydalangan holda aniq tushni o'rganishi mumkinligini tasdiqlaydi.tush ko'rayotganlar uxlashdan oldin tush kundaligini saqlashlari kerak, tushning o'rtasida bu odamlar tushida ekanliklarini aqliy ravishda taxmin qilishi mumkin<ref name="kaky">{{kitob manbasi|author=[[Митио Каку]]|chapter=7. В ваших сновидениях|url часть=https://daily.afisha.ru/archive/vozduh/books/budushchee-razuma-mitio-kaku/|title=[[Будущее разума (книга)|Будущее разума]]|orig-year=The Future of the Mind: The Scientific Quest to Understand, Enhance, and Empower the Mind|agency=пер. с англ. Н. Лисовой, науч. ред. К. Томс|location=М.|publisher=[[Альпина нон-фикшн]]|year=2015|pages=250—251|страниц=502|isbn=978-5-91671-369-5|тираж=5000}}</ref>.
 == Ruhga erishish yo'llari ==
@@ Qator 19: / Qator 19: @@
 === Texnik vositalar ===
 Garvard tibbiyot maktabi xodimi Allan Xobson tomonidan 27 nafar koʻngillida oʻtkazgan zamonaviy tajribalari mobaynida uyqu vaqtidagi miya toʻlqinlarini elektromagnit stimulyatsiyasi yordamida oʻzgartirish mumkinligi aniqlandi. REM uyqu fazasida ko'ngillilar 25-40 Gh chastotalarda miyani aktivlashtirdilar, bu uyg'oqlikka mos keladi (gamma ritmi), natijada tushdan xabardorlik paydo bo'ldi<ref name="gamma-activity">
-{{Книга|ссылка=http://www.nature.com/neuro/journal/v17/n6/full/nn.3719.html Induction of self awareness in dreams through frontal low current stimulation of gamma activity|заглавие=Induction of self awareness in dreams through frontal low current stimulation of gamma activity|издательство=[[Nature Neuroscience]]|год=2014|автор=Ursula Voss, Romain Holzmann, Allan Hobson, Walter Paulus, Judith Koppehele-Gossel, Ansgar Klimke & Michael A Nitsche}}</ref>.
+{{kitob manbasi|url=http://www.nature.com/neuro/journal/v17/n6/full/nn.3719.html Induction of self awareness in dreams through frontal low current stimulation of gamma activity|title=Induction of self awareness in dreams through frontal low current stimulation of gamma activity|publisher=[[Nature Neuroscience]]|year=2014|author=Ursula Voss, Romain Holzmann, Allan Hobson, Walter Paulus, Judith Koppehele-Gossel, Ansgar Klimke & Michael A Nitsche}}</ref>.
 === Tabiiy jarayonlar ===
-Yoshlarning '''70%i''' ravshan tush ko'radi, lekin ushb holat yosh o'tgan sayin yo'qoladi. Ehtimol, psixika barqarorroq bo'lganligi sababli. Bu haqda biologiya fanlari doktori, Rossiya Fanlar akademiyasining Oliy asab faoliyati va neyrofiziologiya instituti uyqu va uyg'onish neyrobiologiyasi laboratoriyasi mudiri '''Vladimir Doroxov''' aytib o'tgan<ref name=":0">{{Veb manbasi|til=ru|url=https://samara.aif.ru/society/klyuchi_k_podsoznaniyu_chto_takoe_osoznannye_snovideniya_i_dlya_chego_oni_nuzhny|sarlavha=Ключи к подсознанию. Что такое осознанные сновидения и для чего они нужны?|muallif=Марина Куцина|ish=samara.aif.ru|sana=2021-11-17|kirish sanasi=2021-11-17|arxivsana=2021-11-17|arxivurl=https://web.archive.org/web/20211117105820/https://samara.aif.ru/society/klyuchi_k_podsoznaniyu_chto_takoe_osoznannye_snovideniya_i_dlya_chego_oni_nuzhny}}</ref>.
+Yoshlarning '''70%i''' ravshan tush ko'radi, lekin ushb holat yosh o'tgan sayin yo'qoladi. Ehtimol, psixika barqarorroq bo'lganligi sababli. Bu haqda biologiya fanlari doktori, Rossiya Fanlar akademiyasining Oliy asab faoliyati va neyrofiziologiya instituti uyqu va uyg'onish neyrobiologiyasi laboratoriyasi mudiri '''Vladimir Doroxov''' aytib o'tgan<ref name=":0">{{veb manbasi|til=ru|url=https://samara.aif.ru/society/klyuchi_k_podsoznaniyu_chto_takoe_osoznannye_snovideniya_i_dlya_chego_oni_nuzhny|sarlavha=Ключи к подсознанию. Что такое осознанные сновидения и для чего они нужны?|muallif=Марина Куцина|ish=samara.aif.ru|sana=2021-11-17|kirish sanasi=2021-11-17|arxivsana=2021-11-17|arxivurl=https://web.archive.org/web/20211117105820/https://samara.aif.ru/society/klyuchi_k_podsoznaniyu_chto_takoe_osoznannye_snovideniya_i_dlya_chego_oni_nuzhny}}</ref>.
 == Aniq tushlarni o'rganish ==
 Aniq tushlarni o'rganish bo'yicha etakchi Stiven LaBerge bo'lib, u birinchi bo'lib ushbu hodisa masalasiga faqat ilmiy nuqtai nazardan yondashdi. Shuningdek, Laberge ushbu hodisani o'rganishga bag'ishlangan bir qancha asarlar muallifi. Aynan u dunyoda birinchi bo'lib tushida xabardor bo'lish imkoniyatini isbotlagan to'liq ilmiy tajribachi edi. Bu uskunalar yordamida, odam tushida bo'lgan vaqtda, ko'zlar bilan tushdan ma'lum signallarni berish orqali amalga oshirildi. Shu bilan birga, haqiqiy tanadagi va ravshan tushda qabul qilingan tanadagi ko'z harakatlarining umumiyligi ham isbotlangan.
-Oyparastlarning miyasini skanerlash-bu ruhiy holatning mavjudligini tasdiqlaydi. REM fazasida bu odamlarda ong uchun mas'ul bo'lgan faol dorsolateral prefrontal korteks mavjud bo'lib, u normal tush ko'rish paytida uxlab qoladi. Tushning yorqinligi va ravshanligi dorsolateral mintaqaning qayd etilgan miya faoliyati bilan to'g'ridan-to'g'ri proporsionaldir<ref name="kaky">{{Книга|автор=[[Митио Каку]]|часть=7. В ваших сновидениях|ссылка часть=https://daily.afisha.ru/archive/vozduh/books/budushchee-razuma-mitio-kaku/|заглавие=[[Будущее разума (книга)|Будущее разума]]|оригинал=The Future of the Mind: The Scientific Quest to Understand, Enhance, and Empower the Mind|ответственный=пер. с англ. Н. Лисовой, науч. ред. К. Томс|место=М.|издательство=[[Альпина нон-фикшн]]|год=2015|страницы=250—251|страниц=502|isbn=978-5-91671-369-5|тираж=5000}}</ref>.
+Oyparastlarning miyasini skanerlash-bu ruhiy holatning mavjudligini tasdiqlaydi. REM fazasida bu odamlarda ong uchun mas'ul bo'lgan faol dorsolateral prefrontal korteks mavjud bo'lib, u normal tush ko'rish paytida uxlab qoladi. Tushning yorqinligi va ravshanligi dorsolateral mintaqaning qayd etilgan miya faoliyati bilan to'g'ridan-to'g'ri proporsionaldir<ref name="kaky">{{kitob manbasi|author=[[Митио Каку]]|chapter=7. В ваших сновидениях|url часть=https://daily.afisha.ru/archive/vozduh/books/budushchee-razuma-mitio-kaku/|title=[[Будущее разума (книга)|Будущее разума]]|orig-year=The Future of the Mind: The Scientific Quest to Understand, Enhance, and Empower the Mind|agency=пер. с англ. Н. Лисовой, науч. ред. К. Томс|location=М.|publisher=[[Альпина нон-фикшн]]|year=2015|pages=250—251|страниц=502|isbn=978-5-91671-369-5|тираж=5000}}</ref>.
--yilda Myunxendagi Maks Plank jamiyati tushning mazmunini va oyparast bilan muloqotni o'rganish uchun birinchi marta [[MRT|magnit-rezonans tomografiya]] va [[Elektroensefalografiya|elektroensefalografiyadan]] foydalangan. Aniq tush ko'rishga qodir bo'lgan bir necha kishi tanlab olindi. Sinov boshlanishidan oldin olimlar ularga topshiriq berishdi - ular tushida o'zlarini anglab yetgach, kaftlarini musht qilib navbatma-navbat, avval o'ngni, keyin chapni siqishlari kerak bo'ladi. REM fazasining boshlanish vaqtini aniq aniqlash uchun sub'ektlarning boshlariga [[Elektroensefalografiya|EEG sensorlari]] o'rnatildi, so'ngra ko'ngillilar MRI apparatiga joylashtirildi. Miya skaneri aniq tush ko'rish boshlangandan so'ng, mushtlarni siqishni tartibga soluvchi miyaning sensor-motor korteksi faollashganini ko'rsatdi, bundan tashqari, MRI mushtlarni siqishini ko'rsatdi va olimlar hatto turli xil qo'llarning mushtlarni siqish ketma-ketligini aniqlashga muvaffaq bo'lishdi. Yaqin infraqizil diapazondan foydalangan holda, shuningdek, eksperiment davomida sub'ektlarda harakatlarni rejalashtirish uchun mas'ul bo'lgan miya sohasi faolligi oshganligi aniqlandi<ref name="kaky">{{Книга|автор=[[Митио Каку]]|часть=7. В ваших сновидениях|ссылка часть=https://daily.afisha.ru/archive/vozduh/books/budushchee-razuma-mitio-kaku/|заглавие=[[Будущее разума (книга)|Будущее разума]]|оригинал=The Future of the Mind: The Scientific Quest to Understand, Enhance, and Empower the Mind|ответственный=пер. с англ. Н. Лисовой, науч. ред. К. Томс|место=М.|издательство=[[Альпина нон-фикшн]]|год=2015|страницы=250—251|страниц=502|isbn=978-5-91671-369-5|тираж=5000}}</ref>.
+-yilda Myunxendagi Maks Plank jamiyati tushning mazmunini va oyparast bilan muloqotni o'rganish uchun birinchi marta [[MRT|magnit-rezonans tomografiya]] va [[Elektroensefalografiya|elektroensefalografiyadan]] foydalangan. Aniq tush ko'rishga qodir bo'lgan bir necha kishi tanlab olindi. Sinov boshlanishidan oldin olimlar ularga topshiriq berishdi - ular tushida o'zlarini anglab yetgach, kaftlarini musht qilib navbatma-navbat, avval o'ngni, keyin chapni siqishlari kerak bo'ladi. REM fazasining boshlanish vaqtini aniq aniqlash uchun sub'ektlarning boshlariga [[Elektroensefalografiya|EEG sensorlari]] o'rnatildi, so'ngra ko'ngillilar MRI apparatiga joylashtirildi. Miya skaneri aniq tush ko'rish boshlangandan so'ng, mushtlarni siqishni tartibga soluvchi miyaning sensor-motor korteksi faollashganini ko'rsatdi, bundan tashqari, MRI mushtlarni siqishini ko'rsatdi va olimlar hatto turli xil qo'llarning mushtlarni siqish ketma-ketligini aniqlashga muvaffaq bo'lishdi. Yaqin infraqizil diapazondan foydalangan holda, shuningdek, eksperiment davomida sub'ektlarda harakatlarni rejalashtirish uchun mas'ul bo'lgan miya sohasi faolligi oshganligi aniqlandi<ref name="kaky">{{kitob manbasi|author=[[Митио Каку]]|chapter=7. В ваших сновидениях|url часть=https://daily.afisha.ru/archive/vozduh/books/budushchee-razuma-mitio-kaku/|title=[[Будущее разума (книга)|Будущее разума]]|orig-year=The Future of the Mind: The Scientific Quest to Understand, Enhance, and Empower the Mind|agency=пер. с англ. Н. Лисовой, науч. ред. К. Томс|location=М.|publisher=[[Альпина нон-фикшн]]|year=2015|pages=250—251|страниц=502|isbn=978-5-91671-369-5|тираж=5000}}</ref>.
 == Aniq tush ko'rishning xavf-xatarlari ==
-Evgeniy Verbitskiy, biologiya fanlari doktori, professor, Rossiya Fanlar akademiyasi Ilmiy tadqiqot markazi laboratoriyasi mudiri va Rossiya somnologlar jamiyatining Rostov mintaqaviy bo'limi rahbari, ravshan tushlarning virtual ruhiy haqiqatga kirish, deb hisoblaydi, amaliyotchining uyqu buzilishi va sog'lom uyg'onishiga olib keladi, bu uning nevrotizmiga ta'sir qiladi<ref>{{Veb manbasi|sarlavha=Опасность осознанных сновидений|url=https://www.popmech.ru/science/422062-opasnost-osoznannyh-snovideniy/|ish=Поп-Механика|kirish sanasi=2018-11-14|arxivsana=2018-11-14|arxivurl=https://web.archive.org/web/20181114182235/https://www.popmech.ru/science/422062-opasnost-osoznannyh-snovideniy/}}</ref>.
+Evgeniy Verbitskiy, biologiya fanlari doktori, professor, Rossiya Fanlar akademiyasi Ilmiy tadqiqot markazi laboratoriyasi mudiri va Rossiya somnologlar jamiyatining Rostov mintaqaviy bo'limi rahbari, ravshan tushlarning virtual ruhiy haqiqatga kirish, deb hisoblaydi, amaliyotchining uyqu buzilishi va sog'lom uyg'onishiga olib keladi, bu uning nevrotizmiga ta'sir qiladi<ref>{{veb manbasi|sarlavha=Опасность осознанных сновидений|url=https://www.popmech.ru/science/422062-opasnost-osoznannyh-snovideniy/|ish=Поп-Механика|kirish sanasi=2018-11-14|arxivsana=2018-11-14|arxivurl=https://web.archive.org/web/20181114182235/https://www.popmech.ru/science/422062-opasnost-osoznannyh-snovideniy/}}</ref>.
-'''Vladimir Doroxov''', biologiya fanlari doktori, Rossiya Fanlar akademiyasining Oliy asab faoliyati va neyrofiziologiya instituti uyqu va uyg'onish neyrobiologiyasi laboratoriyasi mudiri, tushunarli tush ko'rish amaliyoti zararli emas, deb hisoblaydi<ref name=":0">{{Veb manbasi|til=ru|url=https://samara.aif.ru/society/klyuchi_k_podsoznaniyu_chto_takoe_osoznannye_snovideniya_i_dlya_chego_oni_nuzhny|sarlavha=Ключи к подсознанию. Что такое осознанные сновидения и для чего они нужны?|muallif=Марина Куцина|ish=samara.aif.ru|sana=2021-11-17|kirish sanasi=2021-11-17|arxivsana=2021-11-17|arxivurl=https://web.archive.org/web/20211117105820/https://samara.aif.ru/society/klyuchi_k_podsoznaniyu_chto_takoe_osoznannye_snovideniya_i_dlya_chego_oni_nuzhny}}</ref>.
+'''Vladimir Doroxov''', biologiya fanlari doktori, Rossiya Fanlar akademiyasining Oliy asab faoliyati va neyrofiziologiya instituti uyqu va uyg'onish neyrobiologiyasi laboratoriyasi mudiri, tushunarli tush ko'rish amaliyoti zararli emas, deb hisoblaydi<ref name=":0">{{veb manbasi|til=ru|url=https://samara.aif.ru/society/klyuchi_k_podsoznaniyu_chto_takoe_osoznannye_snovideniya_i_dlya_chego_oni_nuzhny|sarlavha=Ключи к подсознанию. Что такое осознанные сновидения и для чего они нужны?|muallif=Марина Куцина|ish=samara.aif.ru|sana=2021-11-17|kirish sanasi=2021-11-17|arxivsana=2021-11-17|arxivurl=https://web.archive.org/web/20211117105820/https://samara.aif.ru/society/klyuchi_k_podsoznaniyu_chto_takoe_osoznannye_snovideniya_i_dlya_chego_oni_nuzhny}}</ref>.
-'''Aleksandr Polyakov''' - yuqori toifali psixoterapevt, [[Somnologiya|somnolog]], uyqu laboratoriyasi mudiri (Sankt. Sankt-Peterburg) - nevrologlar va psixiatrlar aniq tush ko'rish usullaridan yoki shifokorlar aytganidek, keng tarqalgan amaliyot uchun aniq tushlardan foydalanishga mutlaqo qarshi ekanligini aytadi. Bu norma va patologiya o'rtasidagi chegarada bo'lgan juda nozik yondashuv<ref name=":0">{{Veb manbasi|til=ru|url=https://samara.aif.ru/society/klyuchi_k_podsoznaniyu_chto_takoe_osoznannye_snovideniya_i_dlya_chego_oni_nuzhny|sarlavha=Ключи к подсознанию. Что такое осознанные сновидения и для чего они нужны?|muallif=Марина Куцина|ish=samara.aif.ru|sana=2021-11-17|kirish sanasi=2021-11-17|arxivsana=2021-11-17|arxivurl=https://web.archive.org/web/20211117105820/https://samara.aif.ru/society/klyuchi_k_podsoznaniyu_chto_takoe_osoznannye_snovideniya_i_dlya_chego_oni_nuzhny}}</ref>.
+'''Aleksandr Polyakov''' - yuqori toifali psixoterapevt, [[Somnologiya|somnolog]], uyqu laboratoriyasi mudiri (Sankt. Sankt-Peterburg) - nevrologlar va psixiatrlar aniq tush ko'rish usullaridan yoki shifokorlar aytganidek, keng tarqalgan amaliyot uchun aniq tushlardan foydalanishga mutlaqo qarshi ekanligini aytadi. Bu norma va patologiya o'rtasidagi chegarada bo'lgan juda nozik yondashuv<ref name=":0">{{veb manbasi|til=ru|url=https://samara.aif.ru/society/klyuchi_k_podsoznaniyu_chto_takoe_osoznannye_snovideniya_i_dlya_chego_oni_nuzhny|sarlavha=Ключи к подсознанию. Что такое осознанные сновидения и для чего они нужны?|muallif=Марина Куцина|ish=samara.aif.ru|sana=2021-11-17|kirish sanasi=2021-11-17|arxivsana=2021-11-17|arxivurl=https://web.archive.org/web/20211117105820/https://samara.aif.ru/society/klyuchi_k_podsoznaniyu_chto_takoe_osoznannye_snovideniya_i_dlya_chego_oni_nuzhny}}</ref>.
 == Ilmiy jurnallarda aniq tushlar ==
@@ Qator 91: / Qator 91: @@
 == Adabiyotlar ==
-* {{Книга|автор=[[Лаберж, Стивен|Лаберж С.]]|часть=|ссылка часть=|заглавие=Осознанное сновидение: проснитесь в своих снах и в своей жизни|оригинал=Lucid Dreaming: A Concise Guide to Awakening in Your Dreams and in Your Life|ссылка=|Викитека=|ответственный=|издание=|место=М.|издательство=София|год=2008|том=|страницы=|страниц=319|серия=|isbn=978-5-91250-690-1|тираж=|ref=}}
+* {{kitob manbasi|author=[[Лаберж, Стивен|Лаберж С.]]|chapter=|url часть=|title=Осознанное сновидение: проснитесь в своих снах и в своей жизни|orig-year=Lucid Dreaming: A Concise Guide to Awakening in Your Dreams and in Your Life|url=|Викитека=|agency=|edition=|location=М.|publisher=София|year=2008|volume=|pages=|страниц=319|series=|isbn=978-5-91250-690-1|тираж=|ref=}}
 * ''Лаберж С., Рейнголд Х.'' Практика осознанного сновидения / Стивен Лаберж, Ховард Рейнголд.
 * ''Мосс Р.'' Осознанные сновидения / Роберт Мосс.
@@ Qator 97: / Qator 97: @@
 == Havolalar ==
-* {{Veb manbasi|url=https://postnauka.ru/video/21632|sarlavha=Осознанные сновидения|muallif=В. М. Ковальзон|sana=2014-01-02|ish=Биология|nashriyot=[[ПостНаука]]|kirish sanasi=2016-08-10|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160810144215/https://postnauka.ru/video/21632|arxivsana=2016-08-10}}
+* {{veb manbasi|url=https://postnauka.ru/video/21632|sarlavha=Осознанные сновидения|muallif=В. М. Ковальзон|sana=2014-01-02|ish=Биология|nashriyot=[[ПостНаука]]|kirish sanasi=2016-08-10|arxivurl=https://web.archive.org/web/20160810144215/https://postnauka.ru/video/21632|arxivsana=2016-08-10}}
 * [http://free-ezoterika.ru/11-osoznannye-sny/18-chem-opasny-osoznannye-snovideniya Чем опасны осознанные сновидения] Архивная копия от 7 ноября 2017 на Wayback Machine — чем может быть опасна практика осознанных сновидений.
 * Двинянинов Б. К. [https://www.academia.edu/17665161/%D0%A4%D0%B5%D0%BD%D0%BE%D0%BC%D0%B5%D0%BD_%D0%BE%D1%81%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D1%85_%D1%81%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B9_The_phenomenon_of_lucid_dreaming_%D0%9F%D1%81%D0%B8%D1%85%D0%BE%D1%82%D0%B5%D1%85%D0%BD%D0%B8%D0%BA%D0%B8_%D0%B8_%D0%B8%D0%B7%D0%BC%D0%B5%D0%BD%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%B5_%D1%81%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%8F%D0%BD%D0%B8%D1%8F_%D1%81%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F._%D1%82._II._2015 Феномен осознанных сновидений] Архивная копия от 22 января 2018 на Wayback Machine // Психотехники и изменённые состояния сознания. Сб. материалов Второй международной научной конференции (12-14 декабря 2013 г., Санкт-Петербург) / Отв. ред. С. В. Пахомов. — СПб.: Издательство РХГА, 2015, с. 128—132