Xolida Ziyo

Xolida Ziyo
	; Ziyo (2016)
9-Bangladesh Bosh vaziri
	Mansab davri; 10-oktyabr 2001-yil – 29-oktyabr 2006-yil
Prezident	Shahabuddin Ahmed; Badruddoza Chowdhury; Iajuddin Ahmed;
Oʻtmishdoshi	Latifur Rahman
Vorisi	Iajuddin Ahmed
3-Bangladesh millatchilar partiyasi raisi
	Mansab davri; 10-may 1984-yil
4-Muxolifat yetakchisi
	Mansab davri; 29-dekabr 2008-yil – 9-yanvar 2014-yil
Oʻtmishdoshi	Sheikh Hasina
Vorisi	Rowshan Ershad
Shaxsiy maʼlumotlari
Tavalludi	Khaleda Khanam Putul; 1945 (yoshi 78–79); Jalpaiguri, Bengal, Britaniya Hindistoni
Siyosiy partiyasi	Bangladesh millatchi partiyasi (1979-yildan hozirgi kungacha)
Boshqa siyosiy; birlashmalari	Toʻrt partiya ittifoqi (2001–2011); 18 partiya ittifoqi (2011–2022); Jatiya Oikya fronti (2018–2022);
Turmush oʻrtogʻi	Ziaur Rahman; (turm. 1960; vaf. 1981)
Bolalari	Tarique; Arafat;
Ota-onasi	Iskandar Majumder, Taiyaba Majumder
Qarindoshlari	Majumdar-Ziyo oilasi

Xolida Ziyo (bengalcha: খালেদা জিয়া) — 1991-yildan 1996-yilgacha va 2001-yildan 2006-yilgacha Bangladesh Bosh vaziri, Bangladesh millatchi partiyasi (BNP) rahbari. U egallagan ijtimoiy-siyosiy mavqega hurmat belgisi sifatida uning ismiga Begim — „xonim“ sharafli soʻzi qoʻshib aytiladi.

Hayoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Xolida Ziyo Britaniya Hindistonining bir qismi boʻlgan Dinajpur tumanida tadbirkor oilasida tugʻilgan. 1960-yilda Xolida Ziyo maktabni tugatdi va Pokiston armiyasi kapitani Ziaur Rahmon bilan oila qurdi. 1971-yilda Sharqiy Pokiston fuqarolar urushi tugaganidan soʻng, Bangladesh mustaqilligini eʼlon qildi. Uning eri Rahmon mustaqillik uchun urush qahramonlaridan biri boʻlgan va general darajasigacha koʻtarilagan. 1975-yilda harbiy toʻntarish uyushtirildi, natijada u amalda mamlakat rahbariga aylandi. 1977-yilda Rahmon prezident etib saylandi, Xolida Ziyo Bangladeshning birinchi xonimi boʻldi, lekin oʻsha paytda siyosiy faoliyatda qatnashmagan. Hokimiyatni mustahkamlash uchun Rahmon Bangladesh millatchilar partiyasiga (BNP) asos soldi. 1981-yilda Rahmon davlat toʻntarishini amalga oshirishga uringan bir guruh zobitlar tomonidan oʻldirilgan.

Erining oʻldirilishidan keyin, Ziyo siyosiy faollikni oʻz qoʻliga olgan. 1984-yilda u NPBni boshqaradi. Shayx Hasina bilan bir qatorda Vazed va uning Avami Ligasi partiyasi general Ershodning hokimiyatni tortib olishiga qarshi bo'lgan. Ziyoni koʻpchilik Rahmon oʻldirilishining haqiqiy tashkilotchisi deb hisoblardi. Xolida Ziyo hukumatga qarshi xalqaro sanksiyalarni bekor qilishga muvaffaq boʻldi va oxir-oqibat 1990-yil dekabr oyida Ershod isteʼfoga chiqdi. 1991-yilgi parlament saylovlarida NPP gʻalaba qozondi va Ziyo Bangladesh tarixidagi birinchi ayol bosh vazir nomi bilan tarixga kirdi. Oʻsha yili konstitutsiyaga oʻzgartirishlar kiritildi, unga koʻra Bangladesh yana parlament respublikasiga aylandi (mamlakatning birinchi konstitutsiyasida ham shunday boʻlgan, ammo 1975-yilda Shayx Mujibur Rahmon tashabbusi bilan Bangladesh prezidentlik boshqaruviga oʻtgan)^[1].

Ziyo Bangladeshda korrupsiya va jinoyat avj olgan paytda hokimiyat tepasiga keldi. Aholisi haddan tashqari koʻp boʻlgan Bangladesh dunyodagi eng qashshoq mamlakatlardan biri edi. Saylovlar davomida Ziyo barcha uchun oʻzgarish va tenglikka intilishini, hukumatni korrupsiyadan tozalashini va uning faoliyatini xalq uchun shaffof qilishga vada bergan. NPB hukmronligi davrida Pokiston bilan yaxshilangan aloqalar va Hindiston bilan munosabatlarning yomonlashuvi, xususan, Gang daryosining suvlarini boʻlishish muammosi bilan ajralib turardi. Xolida Ziyo hukumati taʼlimga sarflanadigan mablagʻlarni koʻpaytirish, majburiy boshlangʻich taʼlimni joriy etish va qizlar uchun bepul 10-sinf maktablarini joriy etishda katta hissa qoʻshgan. Hukumat iqtisodiyotni liberallashtirish boʻyicha qator tadbirlarni amalga oshirdi, xususiylashtirishni yoʻlga qoʻydi va xorijiy kapitalni jalb qilishni ragʻbatlantirdi^[2]. Ziyo Bosh vazir, shuningdek, Ershodning avtoritar hukmronligi yillarida katta zarar koʻrgan Bangladeshning demokratik davlat imijini tiklashga ham katta darajada muvaffaq boʻldi.

Biroq, 1994-yilga kelib Bangladesh chuqur inqirozda qoldi, buning natijasida Xolida Ziyoning mashhurligi pasaya boshladi. 1995-yilda butun mamlakat boʻylab bir qator tartibsizliklar sodir boʻldi va bir necha yuz kishi halok boʻldi. 1996-yilda Hasina Vazed boshchiligidagi muxolifat saylovlarni boykot qildi. Ziyo natijada, muvaqqat hukumat tuzib, yangi saylovlar oʻtkazishga majbur boʻldi, ammo u magʻlub boʻldi. 1999-yilda AES hodimlari mamlakat tarixidagi eng yirik siyosiy ish tashlashni boshlab yubordi. Avami ligasi tomonidan tuzilgan hukumat isteʼfosini talab qildi (ammo Hasina Vazed oʻzining besh yillik muddati tugashidan oldin isteʼfoga chiqishni qatʼiyan rad etgan)^[3].

Bangladeshning iqtisodiy va ijtimoiy muammolari surunkali tus oldi. 2001-yilda Ziyo (Islomiy „Jamoat-e-Islomi“ partiyasi bilan koalitsiyada) Hasina Vazed tomonidan tartibsizliklar haqidagi daʼvolariga qaramay, yana saylovda gʻalaba qozondi. 2003-yilda u 330 oʻrinli parlamentda ayollar uchun 30 oʻrin ajratilgan qonunning qabul qilinishini qoʻllab-quvvatlagan.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

↑ John C. Fredriksen.. Biographical Distionary of Modern World Leaders: 1900 to 1991. Facts on File, 2004 — 537-538 bet. ISBN 978-0816053667.
↑ Biographical Distionary of Modern World Leaders: 1900 to 1991, 2004.
↑ John C. Fredriksen.. Biographical Distionary of Modern World Leaders: 1900 to 1991. Facts on File, 2004 — 537-538 bet. ISBN 978-0816053667.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

[1] John C. Fredriksen.. Biographical Distionary of Modern World Leaders: 1900 to 1991. Facts on File, 2004 — 537-538 bet. ISBN 978-0816053667.

[2] Biographical Distionary of Modern World Leaders: 1900 to 1991, 2004.

[fof-3] John C. Fredriksen.. Biographical Distionary of Modern World Leaders: 1900 to 1991. Facts on File, 2004 — 537-538 bet. ISBN 978-0816053667.

[1]

[2]

[3]