Nice

Nice
Nice
	Prefektura va kommuna
	; Bayroq ; Gerb
	43°42′7″N 7°16′6″E / 43.70194°N 7.26833°E G OKoordinatalari: 43°42′7″N 7°16′6″E / 43.70194°N 7.26833°E G O
Mamlakat	Fransiya
Hukumat
• Mayor	Christian Estrosi
Maydon	71.92 km2 (27.77 mi²)
Aholisi (2019)	342 669
Zichligi	4 800 kishi/km2
Vaqt mintaqasi	UTC+01:00
	Nice

Nice (fransuzcha talaffuzi: [nis]; italyancha: Nizza; grekcha: Νίκαια; lotincha: Nicaea) Fransiyaning Alpes-Maritimes departamentida joylashgan prefekturadir. Aholi soni 346 mingdan ortiq (2019).^[1] Maydoni 71.92 km² boʻlib, zichligi — 4 800 kishi/km².

Tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

Nitsa miloddan avvalgi IV-asr oʻrtalarida yunonlar tomonidan tashkil etilgan va liguriyaliklar ustidan qozonilgan gʻalabani xotirlash uchun gʻalaba maʼbudasi niki sharafiga Nikeya deb nomlangan. U Liguriya dengizi sohilidagi eng muhim savdo shaharlaridan biriga aylandi va lombardlar bosqiniga qadar davom etdi.

VII-asrda Nitsa Liguriya sohilidagi shaharlarni birlashtirgan Genua ligasiga qoʻshildi. 729-yilda liga saracen bosqinini qaytardi, ammo ikkinchisi 859 va 880-yillarda Nitssani talon-taroj qildi va yoqib yubordi va X asrning koʻp qismida shahar va uning atrofidagi hududlar ularning hukmronligi ostida edi.

Oʻrta asrlarda Nitsa bir necha bor falokat va urushlarga duchor boʻlgan. Fransiya qirollari uni qoʻlga olishga harakat qilishdi, ammo shahar oʻz erkinligini muvaffaqiyatli himoya qildi^[2].

XIII va XIV-asrlarda Nitsa Provans hukmdorlari tomonidan bir necha bor bosib olingan, 1388-yilda esa shahar Savoy grafligi himoyasiga olingan. Oʻshandan beri Nitsa 1860-yilgacha Savoy gertsogligi tarkibiga kirgan, Sardiniya Qirolligi Nitssani Turin shartnomasi boʻyicha Fransiyaga topshirgan. Oʻsha vaqtga qadar Savoy hukmronligi faqat ikki marta toʻxtatilgan edi — 1691-yildan 1713-yilgacha, Frantsiya qiroli Lui XIV-Nitssani egallab olganida va 1792 yildan 1814 yilgacha, shahar Napoleon tomonidan bosib olinganida.

Shahar mustahkamlandi va endi berber qaroqchilari bilan kurashishga qodir edi. Yaxshi yoʻllar qurildi. Frensis I va Charlz V oʻrtasidagi urushlar paytida Provansga bostirib kirgan qoʻshinlar katta vayronagarchiliklarga sabab boʻlgan; shaharda bir necha yil davomida oʻlat va ocharchilik avj oldi. 1538-yilda bu monarxlar Papa Pol III-vositachiligida 10 yilga tinchlik oʻrnatdilar, ammo 1543-yilda Nitsa yana Frensis i va Xayr-ad-din Barbarossa boshchiligidagi qaroqchilar tomonidan hujumga uchradi va garchi aholi shaharni qattiq oʻqqa tutganidan keyin hujumni qaytargan boʻlsa ham, ular oxir-oqibat taslim boʻlishga majbur boʻlishdi. va Barbarossa shaharni talon-taroj qilishga ruxsat berdi va 2500 mahbusni qoʻlga oldi.

1796-yilda Italiya respublikalari va qirolliklari

1860-yilda Italiyaning Nitsa va Savoy viloyatlarini Frantsiyaga topshirish

Kir yuvuvchi Ketrin Seguran shahar tarixiga kirdi. 1543-yil 15-avgustda Nitsa berberlar tomonidan qamal qilinganida, bu ayol kir yuvish uchun rulo bilan qurollanib, dushman askarini oʻldirdi va undan bayroqni olib qoʻydi. Katrin etagining etagini koʻtarib, eshagini koʻrsatib, ularga nisbatan nafratini bildirganida, hayratda qolgan qaroqchilar tinchlanishdi.

1543-yilda Nitsa turklar tomonidan talon-taroj qilindi. 1550 va 1580-yillarda shaharda oʻlat epidemiyasi avj oldi.

1793-yilda Nitsa dengiz Alplari departamenti sifatida Frantsiya bilan birlashtirildi. 1814-yilda yana Savoyga qoʻshildi va 1860-yilgacha Sardiniya Qirolligining viloyatini tashkil etdi. 1860-yilda Napoleon III davrida Nitsa Fransiya tarkibiga kirdi.

Napoleon urushlaridan soʻng, Nitsa kurort sifatida mashhurlikka erishdi: yumshoq iqlim, iliq qish bu hududlarga chet elliklarni jalb qildi^[3].

1942-yil noyabr oyida „Anton“ operatsiyasi oʻtkazilganda, ilgari Vichist Fransiyasi tarkibida boʻlgan shahar Italiya qoʻshinlari tomonidan egallab olingan va Fransiyaning kengaytirilgan Italiya ishgʻol zonasiga kiritilgan. 1943-yil sentyabr oyida Italiya taslim boʻlganidan soʻng, Nitsa nemis qoʻshinlari tomonidan bosib olingan.

XX-asrning ikkinchi yarmida Nitsa mer Jan Medesen (1928-1944, 1947-1966) va uning oʻgʻli Jak (1966-1990) hukmronligi ostida tinch hayot kechirgan. Yagona favqulodda hodisa 1979-yil 16-oktabrdagi tsunami boʻlib, 9 kishining hayotiga Zomin boʻldi.

Nitsa bir necha bor xalqaro siyosiy forumlar oʻtkaziladigan joyga aylandi. 2000-yil dekabr oyida Yevropa Ittifoqi sammiti ochildi, unda Yevropa Ittifoqining sharqqa kengayishi doirasi kelishib olindi. 2008-yil noyabr oyida Nitssada Yevropa Ittifoqi — Rossiya sammiti boʻlib oʻtdi. Unda prezidentlar Nikolya Sarkozi va Dmitriy Medvedev Gruziya urushi tufayli Rossiya va Yvropa Ittifoqi oʻrtasida asosiy kelishuvni ishlab chiqish boʻyicha muzokaralarni qayta boshladilar.

2016-yil 14-iyulda Milliy bayram paytida Nitstsa shahrida terrorchilik hujumi sodir boʻldi. Pirotexnika namoyishidan soʻng, yuk vagonining haydovchisi oʻsha kuni yopiq boʻlgan Promenade des anglais avtoulovi uchun olomonga ataylab kirib keldi, 86 kishi halok boʻldi va 430 ga yaqin odam yaralandi. Haydovchi politsiya tomonidan otib oʻldirilgan. "Islomiy davlat" terrorchilik tashkiloti ushbu terrorchilik harakati uchun javobgarlikni oʻz zimmasiga oldi.