Kale

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Kale
Joylashuv Fransiya
Vebsayt City; Port
Xarita
Koordinatalari 50°56′51″N 1°51′20″E / 50.94750°N 1.85556°E / 50.94750; 1.85556 G OKoordinatalari: 50°56′51″N 1°51′20″E / 50.94750°N 1.85556°E / 50.94750; 1.85556 G O

Kale — Fransiyaning shimoliy qismidagi shahar. Pade-Kale departamentining maʼmuriy markazi. Aholisi 76 ming kishidan ziyod (1990-yillar oʻrtalari). Xalqaro ahamiyatga ega transport yoʻllariga ega. Pade-Kale boʻgʻozidagi port hisoblanadi. Kaledan dengiz yoʻli orqali Buyuk Britaniyaga yoʻlovchilar tashiladi. Mashinasozlik, kimyo, oziqovqat sanoatlari rivojlangan. Qadimdan toʻr (krujeva) toʻqiladi, kashta tikiladi. Shaharga IX-X asrlarda asos solingan. XIII asrdan boshlab Angliya bilan Fransiya oʻrtasidagi savdo aloqalarida muhim ahamiyatga ega boʻlgan. XIV-XVI asrlarda shahar inglizlar qoʻl ostida boʻlgan[1].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Hotel de Ville

XIII asrda Kale grafi Bulon tomonidan baliqchilar qishlogʻidan katta qirgʻoq qal’asiga aylantirildi. Kreysidagi gʻalabadan soʻng (1346-yil) ingliz qiroli Edvard III butun yil davomida Kaleni ololmadi[2].

1558-yilga qadar shahar inglizlar qoʻl ostida edi. Gersogi Guise Merry Tudordan uni qaytarib oldi. Bu Angliyaning kontinental Yevropadagi oxirgi hududi edi. 1596-yil 24-aprel kungi qamaldan soʻng shahar ispan qoʻshinlari tomonidan bosib olindi. Vervin shartnomasi asosida u Fransiyaga qaytarildi[3][4].

Diqqatga sazovor joylari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qurol maydoni[tahrir | manbasini tahrirlash]

Église Notre-Dame

Pley-d’Armes — oʻrta asrlarda Kaledagi eng katta maydonlardan biri edi. Unda Kalening ramzlaridan biri boʻlgan Tour du Guet qoʻriqlash minorasi joylashgan. Angliya istilosi davrida (1347-1558) bu maydon Bozor maydoni deb atalgan. Kale fransuz qoʻshinlari tomonidan qoʻlga kiritilgandan soʻng, Guise gertsogi shahar aholisiga Armes maydonida yiliga ikki marta yarmarka oʻtkazish huquqini berdi. Bu maydonda yarmarka va bozorlar asosan chorshanba va shanba kunlari boʻlib oʻtgan[5].

Tour du Guet minorasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qoʻriqchi minorasi (Tour du Guet) 1229-yilda Bulon grafi Filipp I buyrugʻi bilan Kale mudofaa istehkomining bir qismi sifatida qurilgan. Uning balandligi 35-39 metr (turli manbalarga koʻra). 1580-yilgi zilzila natijasida minora deyarli butunlay vayron boʻldi. Minora 1606-yilda qayta tiklangan va shahar savdogarlari tomonidan bozor sifatida ishlatilgan[6][7]. 1658-yilda u yongʻindan jiddiy zarar koʻrgan va 30 yildan ortiq vaqt davomida tiklanmagan. Minora balandligi tufayli shahar hokimiyati tomonidan koʻp asrlar davomida kuzatuv posti sifatida foydalanilgan[8] .

Shahar hokimiyati binosi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Qoʻshni Beffroy minorasi bilan shahar hokimiyati binosi du Soldat Inconnu maydonida joylashgan. Bino 1911-1925-yillarda Flamand Uygʻonish davri uslubida 1818-yilda buzib tashlangan sobiq meriyasi oʻrnida qurilgan. Shahardagi eng nafis binolardan biri boʻlgan.nBeffroy minorasining balandlikdagi 74 metr tashkil etadi. Shimoliy Frantsiya va Belgiyaning Beffroy minorasining bir qismi YUNESKOning Jahon merosi roʻyxatiga kiritilgan. 1347-yilda Kale qoʻlga kiritilgandan soʻng qirol Edvard III tomonidan Kale fuqaroSI Ogust Rodenning mashhur haykali qoʻyilgan[9].

Notr-Dam sobori[tahrir | manbasini tahrirlash]

XIII asrda qurilgan Notr-Dam sobori (Notre-Dam de Kale) shaharning eng qadimgi binolaridan biridir. Sobor minorasi XIV asr oxiri — XV asr boshlarida qurilgan. Soborda Flamand, Gotika, Anglo-Norman va Tudor meʼmorchiligi elementlari mavjud. Xoch shakliga ega Sobor Bokira Maryamga bagʻishlangan. U toʻrtta ibodatxonadan iboratdir. Sobor bir necha marta qayta qurilgan. Asosiy qurbongoh 1628-yilda Genuyadan olib kelingan Karrara marmaridan qurilgan[10].

Sobor 1913-yilda tarixiy yodgorlik maqomini oldi. 1915-yil 15-yanvarda portlash paytida uning vitrajlari jiddiy shikastlangan. 1921-yil 6-aprelda Fransiyaning boʻlajak prezidenti general de Goll va Ivon Vandroux bu yerda nikohdan oʻtishadi. Ikkinchi jahon urushi paytida sobor binosi jiddiy shikastlangan. Urushdan soʻng sobor qisman tiklangan, ammo eski qurbongoh va ichki bezakning bir qismi yoʻqolgan[11].

Iqtisodiyoti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kale Fransiya shimolidagi eng yirik transport markazidir. Angliyadagi Kale va Dover oʻrtasidagi parom liniyasi ikki mamlakat oʻrtasidagi asosiy yuk oqimini olib boradi. 1994-yilda temir yoʻl tunneli ochilgandan soʻng, parom qatnovi qisqardi. Boshqa tomondan, tunnelning ochilishi tufayli Kale orqali yoʻlovchi tashish keskin oshdi[12].

Aholi bandligi tarkibi:

qishloq xoʻjaligi — 0,3% sanoat — 12,2% qurilish — 4,5% savdo, transport va xizmatlar — 44,7% davlat va kommunal xizmatlar — 38,3% Ishsizlik darajasi (2017 yil) — 27,6% (butun Frantsiya — 13,4%, Pas-de-Kale departamenti — 17,2%). Bir kishi boshiga oʻrtacha yillik daromad — 16 710 yevro (butun Fransiya — 21 110, Pas-de-Kale departamenti — 18 610).

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil
  2. ↑ INSEE commune file
  3. ↑ Comparateur de territoire: Aire d'attraction des villes 2020 de Calais (073), Commune de Calais (62193), INSEE
  4. ↑ Riddell, June; Riddell, Len „History“. Calais.ws. 2012-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 5-fevral.
  5. ↑ „C. IVLI CAESARIS COMMENTARIORVM DE BELLO GALLICO LIBER QVARTVS“.
  6. ↑ Larrington, Carolyne. Women and Writing in Medieval Europe: A Sourcebook. Taylor and Francis, 2004 — 180 bet. ISBN 978-0-203-35824-5. 
  7. ↑ Tresemer, David Ward; Schiappacasse, Robert. Star wisdom & Rudolf Steiner: a life seen through the oracle of the solar cross. SteinerBooks, 2007 — 277 bet. ISBN 978-0-88010-574-3. 
  8. ↑ Goodrich, Samuel Griswold. A pictorial history of France. E.H. Butler & Co., 1861 — 124 bet. 
  9. ↑ Thomas Cook Ltd. Cook's tourist's handbook for Holland, Belgium, and the Rhine. Thomas Cook & Son, 1877. 
  10. ↑ Baldwin, Thomas. Lippincott's pronouncing gazetteer: a complete pronouncing gazetteer or geographical dictionary of the world .... J.B. Lippincott, 1856 — 332 bet. 
  11. ↑ Malo, Henri. Un grand feudataire, Renaud de Dammartin et la coalition de Bouvines: contribution a l'étude du règne de Philippe-Auguste. H. Champion, 1898. 
  12. ↑ Tucker, Spencer. A global chronology of conflict: from the ancient world to the modern Middle East. ABC-CLIO, 2009 — 304 bet. ISBN 978-1-85109-667-1.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Kale&oldid=4300107" dan olindi