Human Rights Watch

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Human Rights Watch
Turi Nodavlat notijorat tashkilot
Ishga tushgan sanasi 1978 (46 yil avval) (1978) (Helsinki Watch)
Joylashuvi Nyu-York shahri, AQSh
Daromad $85.6 million (2019)[1]

Human Rights Watch (talaffuzi: Hyuman Raits Votch; HRW) — inson huquqlariga doir tadqiqot va targʻibot ishlarini olib boradigan xalqaro nodavlat tashkilot boʻlib, bosh offisi New York shahrida joylashgan[2]. Guruh hukumatlar, siyosatchilar, kompaniyalar va ayrim inson huquqlari buzuvchilariga inson huquqlari buzilishini qoralaydi hamda bu huquqlarni hurmat qilishni talab qiladi. Guruh koʻpincha qochqinlar, bolalar, muhojirlar va siyosiy mahbuslar nomidan faoliyat yuritadi.

Human Rights Watch 1997-yilda Piyodalarga qarshi minani taqiqlash bo'yicha xalqaro harakatning taʼsischisi oʻlaroq Tinchlik boʻyicha Nobel mukofotiga loyiq topildi hamda 2008-yilgi kasseta oʻq-dorilarni taqiqlash toʻgʻrisidagi konvensiyada yetakchi rol oʻynadi[3].

Tashkilotning yillik xarajatlari 2011-yilda $50.6 millionni[4], 2014-yilda $69.2 millionni[5] va 2017-yilda $75.5 millionni tashkil etdi[6].

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Human Rights Watch 1978-yilda Robert Bernshteyn va Ari Nayer tomonidan SSSRning 1975-yildagi Xelsinki kelishuvlariga rioya etilishini nazorat qilish uchun xususiy Amerika nodavlat tashkiloti Xelsinki Watch sifatida tashkil etilgan[7][8]. Tashkilot ommaviy axborot vositalari va siyosatchilar bilan toʻgʻridan-toʻgʻri aloqalar orqali inson huquqlarini buzayotgan hukumatlarga ommaviy bosim oʻtkazdi[9]. Tashkilotning oʻzi taʼkidlashicha, SSSR va Sharqiy blok mamlakatlaridagi inson huquqlari buzilishiga xalqaro eʼtiborni jalb qilish 1980-yillar oxirida mintaqadagi demokratik oʻzgarishlarga xizmat qilgan.

1981-yilda Americas Watch Markaziy Amerikadagi fuqarolar urushlaridagi taxmin qilingan urush jinoyatlarini tekshirish uchun yaratilgan. Keyinchalik boshqa mintaqaviy filiallar tashkil etildi — The Watch Committees tarkibiga kiruvchi Asia Watch (1985), Africa Watch (1988) va Middle East Watch (1989). 1988-yilda ular Human Rights Watch deb nomlangan yagona tuzilmaga birlashtirildi[10].

Faoliyati[tahrir | manbasini tahrirlash]

Human Rights Watch dunyoning yuzdan ortiq mamlakatlarida inson huquqlarini himoya qilish boʻyicha oʻz faoliyatini olib boradi. Tashkilotning maqsadi inson huquqlari hurmat qilinadigan dunyoni qurishdir[11].

Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasiga asoslanib, Human Rights Watch asosiy huquq va erkinliklarning buzilishiga, jumladan, oʻlim jazosiga va jinsiy orientatsiyaga asoslangan kamsitishlarga qarshi. Tashkilot din erkinligi va matbuot erkinligini himoya qiladi. Ushbu maqsadlarga erishish uchun qonunbuzarliklarni cheklash va huquqbuzarlarga taʼsir oʻtkazish uchun yetakchi kuchlarni jalb qilish manfaatlarida hukumatlar va alohida siyosatchilarga jamoatchilik bosimini qoʻllaydi[12][13].

Human Rights Watch tashkiloti Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasida belgilangan xalqaro inson huquqlari standartlari va tashkilot xalqaro miqyosda tan olingan inson huquqlari boʻyicha boshqa standartlarning buzilishini oʻrganuvchi hisobotlarni nashr etadi. Ushbu hisobotlar asosida huquqbuzarliklarga xalqaro eʼtiborni qaratish, hukumatlar va xalqaro tashkilotlarga islohotlar uchun bosim oʻtkazishga harakat qilinmoqda. Tadqiqotchilar faktlarni aniqlash missiyalarini olib boradilar, diplomatiya bilan shugʻullanadilar, jabrlanganlar bilan aloqada boʻlishadi, butun jamiyat va aniq shaxslarga oid fayllarni saqlaydilar, tanqidiy vaziyatlarda shaxslarning xavfsizligini taʼminlaydilar va mahalliy va xalqaro ommaviy axborot vositalarida kerakli vaqtda kampaniyalarni boshlaydilar. Hisobotlarda ijtimoiy va gender kamsitish, qiynoqlar, askar bolalar, hukumatdagi korrupsiya, jinoiy ish yuritishning buzilishi, abortni qonuniylashtirish kabi masalalar koʻrib chiqiladi

Human Rights Watch ham butun dunyoda ijodi uchun taʼqibga uchragan va moliyaviy yordamga muhtoj yozuvchilarni qoʻllab-quvvatlaydi. Hellman/Hammett grantlari dramaturg Lillian Hellman va yozuvchi Dashiell Hammett tomonidan tegishli mablagʻlar orqali moliyalashtiriladi. Toʻgʻridan-toʻgʻri moliyaviy yordamdan tashqari, Hellman/Hammett grantlari inson huquqlarini himoya qilgani uchun taʼqibga uchragan faollarga xalqaro eʼtiborni qaratishga yordam beradi[14][15].

Hyuman Rayts Uotch tashkiloti har yili murosasiz inson huquqlari faolligiga namuna koʻrsatgan faollarga inson huquqlari mukofotlarini topshiradi. Laureatlar qonunbuzarliklarni tekshirish va eʼlon qilish uchun tashkilot bilan yaqindan hamkorlik qiladilar.

Human Rights Watch 1998-yilda „Bola askarlardan foydalanishga qarshi koalitsiya“ga asos solgan oltita xalqaro nohukumat tashkilotlardan biri edi. U, shuningdek, piyodalarga qarshi minalarni taqiqlash boʻyicha xalqaro kampaniyaning hamraisi boʻlib, 1997-yilda piyodalarga qarshi minalardan foydalanish, toʻplash, ishlab chiqarish va oʻtkazishni taqiqlash toʻgʻrisidagi Ottava konventsiyasiga erishishga muvaffaq boʻlgan global nohukumat koalitsiyadir.

Human Rights Watch, shuningdek, 2008-yilda xalqaro konventsiyaning qabul qilinishiga sabab boʻlgan soʻz erkinligi almashinuvi va kassetali oʻqlarga qarshi koalitsiyaning nodavlat global senzura monitoringi tarmogʻining asoschisi hisoblanadi. Human Rights Watch 275 dan ortiq xodimga (mamlakat ekspertlari, huquqshunoslar, jurnalistlar, olimlar) ega va 90 dan ortiq mamlakatlarda ishlaydi. Bosh qarorgohi Nyu-Yorkda, Amsterdam,Bayrut, Berlin, Bryussel, Chikago, Jeneva, Goma, Yoxannesburg, London, Los-Anjeles, Moskva, Nayrobi, Parij, San-Fransisko, Sidney, Tokio, Toronto, Tunis, Vashington va Syurixda joylashgan. Tashkilot vaziyatni qamrab oladigan koʻpgina mamlakatlarga toʻgʻridan-toʻgʻri kirishni taʼminlaydi. Ayrim mamlakatlarga, xususan, Kuba, Shimoliy Koreya, Sudan, Eron, Misr, BAA va Venesuelaga tadqiqotchilar kiria olishmaydi[16][17].

Hozirgi bosh direktor Kennet Rot bu lavozimda 1993-yildan 2002-yilgacha ishlagan. U 1981-yilda Polshada favqulodda holat joriy etilganidan keyin sodir etilgan huquqbuzarliklarni va keyinchalik Duvalier diktaturasidan endigina paydo boʻlgan Gaitidagi vaziyatni hujjatlashtirgan. Rotning inson huquqlariga qiziqishi otasining 1938-yilda fashistlar Germaniyasidan qochib ketgani haqidagi hikoyalaridan kelib chiqqan. U Yel yuridik maktabi va Braun universitetini tamomlagan[18].

Mukofotlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

  • 1996-yilda tashkilot Chiko Mendes qarshilik medali bilan taqdirlangan.
  • 1997-yilda Hyuman Rayts Votch piyodalarga qarshi minalarni taqiqlash boʻyicha xalqaro kampaniya doirasida (taʼsischilardan biri sifatida) Tinchlik uchun Nobel mukofoti laureati boʻldi va keyinchalik 2008-yilda kassetali oʻqlar toʻgʻrisidagi konventsiyani tayyorlashda yetakchi rol oʻynadi[19].
  • 2005-yil aprel oyida tashkilot Teodor Heuss jamgʻarmasi mukofotiga sazovor boʻldi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „Form 990“ (Wayback Machine saytida 2023-09-12 sanasida arxivlangan) (2019), www.hrw.org.
  2. ↑ „Frequently Asked Questions“. Human Rights Watch. 2015-yil 4-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2015-yil 21-yanvar. (Wayback Machine saytida 2015-01-04 sanasida arxivlangan)
  3. ↑ „History“ (21-aprel 2015-yil). 2017-yil 8-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 8-may 2017-yil.
  4. ↑ „Financial Statements, Year Ended 30-iyun 2011-yil“. Human Rights Watch. 17-iyun 2012-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2012-yil 26-iyun. (Wayback Machine saytida 2012-06-17 sanasida arxivlangan)
  5. ↑ „Financial Statements, Year Ended 30-iyun 2014-yil“. Human Rights Watch. 17-avgust 2016-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2016-yil 3-avgust.
  6. ↑ „Annual Report 2017“. Human Rights Watch. 2018-yil 2-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 10-avgust.
  7. ↑ Bernstein, Robert L.. „Opinion | Rights Watchdog, Lost in the Mideast“ (en). The New York Times (2009-yil 19-oktyabr). 2019-yil 8-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 12-fevral.
  8. ↑ „Today, April 18: A Talk by Aryeh Neier, Co-Founder of Human Rights Watch, President of the Open Society Foundations « Human Rights @ Harvard Law“. hrp.law.harvard.edu. 2018-yil 26-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 12-fevral.
  9. ↑ „Our History“ (en). Human Rights Watch. 2018-yil 26-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 12-fevral.
  10. ↑ „Human Rights Watch | international organization“ (en). Encyclopedia Britannica. 2014-yil 11-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 12-fevral.
  11. ↑ Charbonneau, L., Daly, E., Roth, K., Richrdson, S.. World Report 2020: Live from the UN [YouTube]. Human Rights Watch. Qaraldi: 29 mart 2021. 4:14. „Источник“ (deadlink). 2020-yil 15-aprelda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2021-yil 29-mart.
  12. ↑ Historical Dictionary of Human Rights and Humanitarian Organizations. Rowman & Littlefield, 2016 — 137—138 bet. 
  13. ↑ „Frequently Asked Questions“ (en). Human Rights Watch (2008-yil 24-sentyabr). 2019-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 12-fevral.
  14. ↑ „Five Activists Win Human Rights Watch Awards“ (en). Human Rights Watch (2008-yil 15-sentyabr). 2015-yil 14-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 12-fevral.
  15. ↑ SocialSciences.in „Human Rights Watch“ (deadlink) (2012-yil 15-sentyabr). 2012-yil 15-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 12-fevral.
  16. ↑ „The Human Rights Watch Council“ (en). Human Rights Watch (2015-yil 8-iyun). 2019-yil 7-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 12-fevral.
  17. ↑ „Israel bans Human Right Watch worker, accuses group of peddling...“ (en). Reuters (2017-yil 24-fevral). 2019-yil 13-fevralda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 12-fevral.
  18. ↑ „National Security in a Turbulent World - Yale Law School“. law.yale.edu. 2019-yil 27-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 18-mart.
  19. ↑ „History“ (en). Human Rights Watch (2015-yil 21-aprel). 2017-yil 8-mayda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2019-yil 12-fevral.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

 Vikiomborda Human Rights Watch
haqida turkum mavjud 


"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Human_Rights_Watch&oldid=4305805" dan olindi