Germaniya — Tayvan munosabatlari

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Germaniya va Tayvan davlatlarining xaritada joylashuvi. Yashil rangda Germaniya, sariq rangda Tayvan koʻrsatilgan.

1861-yilda Prussiya va Sin sulolasi Eulenburg ekspeditsiyasi paytida birinchi Xitoy-Germaniya shartnomasini imzoladilar. Gʻarbiy Germaniya 1955-yilda Xitoy Respublikasi bilan diplomatik munosabatlar oʻrnatgan. 1972-yilda Xitoy Xalq Respublikasini tan olganidan keyin ikki davlat oʻrtasida norasmiy diplomatik munosabatlar oʻrnatilgan.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dastlabki yillar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tayvan XIX asrning oʻrtalarida Xitoyning soʻnggi Sin imperator sulolasi tomonidan tashqi savdo uchun oʻz portlarini ochganligi sababli orolda nemis savdo kompaniyalari oʻz faoliyatini boshladi. Bu kompaniyalar Dagou (Kaohsiung) va Anping (Tainan) kabi janubiy port shaharlari savdo biznesi uchun shimoliy hamkasblari Tamsui va Keelungga qaraganda afzalroq boʻlgan.

Birinchi Xitoy-Yaponiya urushida Sin magʻlubiyatga uchragach, Tayvan 1895-yilda Yaponiya imperiyasi qoʻl ostiga oʻtdi. Germaniya imperiyasi oʻsha yili Tamsui Riverda konsullikni ochdi. 1908-yilda Yaponiya imperator hukumati tomonidan konsullik yopildi[1].

1896-yilda Tashqi ishlar vazirligi davlat kotibi oʻrinbosari Xara Takashi yangi koloniyani Yapon metropoliyasining kengaytmasiga aylantirishni koʻrib chiqdi, Elzas-Lotaringiya va Germaniya oʻrtasidagi hamda Jazoir va Fransiya oʻrtasidagi munosabatlar misollarida namuna oldi. Bundan farqli oʻlaroq, Goto Shinpei irqiy jihatdan tayvanliklar metropolda yaponlarga juda oʻxshamaydi va shuning uchun Tayvan oroli boshqa maʼmuriy tuzilishga ega boʻlishi kerak degan fikrda edi. 1898-yilda Goto Tayvan mustamlaka hukumatining fuqarolik maʼmuriyati boshligʻi etib tayinlandi va buning natijasida „laissez-faire“ assimilyatsiya siyosati ustun keldi[2].

Biroq, Germaniya munosabatlaridagi mustamlaka hukumati manfaatlari darhol yoʻqolmadi. Bir yil oʻtgach, Tayvan Uyushmasi aʼzosi Sakatani Yoshiro Strasburg universitetiga ishora qilib, Tayvanda Yaponiya universitetini tashkil etishni taklif qildi. Hukumat doiralarida taklif maʼqullanmadi. Bundan tashqari, Elzas-Lotaringiyaga birinchi qayd etilgan yapon delegatsiyasi 1900-yilda maktablar va davlat muassasalari, masalan, sudlar, qamoqxonalar va shahar maʼmuriyatiga tashrif buyurgan Tayvan mustamlaka hukumatining davlat xizmatchisi tomonidan boʻlgan. 30 yil oʻtgach, bu amaldor Ishizuka Eizo Tayvan gubernatori boʻldi. Biroq, bu tashrifdan soʻng, Tayvandagi mustamlaka hukumati bilan bogʻliq boshqa hech qanday delegatsiya Elzas-Lotaringiyaga yuborilmagan[2].

Ikkinchi jahon urushidan keyingi aloqalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Urushdan soʻng, Tayvan 34 yil oldin Sin agʻdarilgan rejim Xitoy Respublikasiga qaytarildi va Germaniya ittifoqchilar tomonidan ishgʻol qilindi. Biroq, Sovuq urush boshlanishi bilan Germaniya Federativ Respublikasi yoki Gʻarbiy Germaniya dastlab Xitoy Xalq Respublikasini, birinchi navbatda, Hallshteyn doktrinasidagi qatʼiy antikommunistik tashqi siyosati tufayli tan olmadi, ammo hali ham Xitoy Xalq Respublikasi bilan diplomatik munosabatlarni saqlab qoldi. 1949-yilda Xitoy fuqarolar urushida magʻlubiyatga uchragan Xitoy hukumati Tayvanga qochib ketgan. 

Gʻarbiy Germaniya Germaniyani qayta birlashtirishda Xitoy tomonidan qoʻllab-quvvatlanishiga umid qilib, „Yagona Xitoy“ siyosatini rasman qoʻllab-quvvatladi. 1972-yilda Gʻarbiy Germaniya XXR bilan rasman diplomatik aloqalar oʻrnatdi, lekin norasmiy aloqalar 1964-yildan beri mavjud boʻlgan[3][4][5].

Yaqin tarix[tahrir | manbasini tahrirlash]

2020-yilda Germaniya Tashqi ishlar vazirligi ikki tomonlama munosabatlar tasvirlangan sahifadan Tayvan bayrogʻini olib tashlagach, ikki davlat oʻrtasida diplomatik kelishmovchilik yuzaga keldi[6].

2020-yilda Daniela Kluckert Tayvan bilan munosabatlarni mustahkamlash tarafdori ekanligini bildirdi[7].

2021-yil yanvar oyida Germaniya hukumati Tayvan hukumatiga murojaat qilib, Tayvan yarimoʻtkazgich kompaniyalarini ishlab chiqarishni koʻpaytirishga koʻndirishga yordam berishni soʻradi, chunki global yarim oʻtkazgich tanqisligi Germaniya iqtisodiyotining COVID-19 pandemiyasidan tiklanishiga toʻsqinlik qilmoqda edi. Yarimoʻtkazgichlarning yetishmasligi avtomobil ishlab chiqarish liniyalarining ishlamay qolishiga olib keldi. Germaniya Iqtisodiyot vaziri Piter Altmayer Tayvanning yarimoʻtkazgich kompaniyalarini ishlab chiqarish quvvatlarini oshirishga harakat qilish uchun Tayvan iqtisodiyot vaziri Van Mei-hua bilan shaxsan bogʻlandi[8]. Bunga javoban Van Mey-hua Germaniyadan COVID-19 ga qarshi vaksinalarni taʼminlashda yordam soʻradi[9].

2021-yil iyul oyida Germaniya va Tayvan ikki davlat oʻrtasidagi havo qatnovini kengaytirish toʻgʻrisidagi bitimni imzoladilar. Haftalik yoʻlovchi reyslari 7 tadan 12 taga koʻpaytirildi va beshinchi erkinlik (havo erkinliklari) huquqi bilan yuk reyslari 3 tadan 5 taga koʻpaytirildi[10].

2021-yil iyul oyida Germaniyaning Tayvandagi vakili Tomas Prinz Tayvanning diplomatiya uchun medali bilan taqdirlandi[11].

2021-yil oktabr oyida Global Times gazetasining „Tayvan masalasiga yakuniy yechim“ga chaqirgan tvitini Erkin Demokratik partiya vakili Frank Myuller-Rozenritt „yahudiylar masalasining yakuniy yechimi“ga oʻxshashligi uchun qoraladi[12].

2021-yil dekabr oyida Bundestag hukumatni Tayvan bilan aloqa va hamkorlikni kengaytirishga chaqiruvchi rezolyutsiya qabul qildi[13].

2022-yil oktyabr oyida Klaus-Piter Vilsh boshchiligidagi Bundestag delegatsiyasi Tayvanga tashrif buyurdi[14].

Vakillik idoralari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Taypey nemis instituti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Germaniyaning Taypey nemis instituti har yili Oktoberfest bayramini oʻtkazadi[15].

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ „German mission unveils plaque at consulate site - Taipei Times“ (13-dekabr 2018-yil).
  2. ↑ 2,0 2,1 „School Politics in the Borderlands and Colonies of Imperial Germany: A Japanese Colonial Perspective, ca. 1900–1925 | Cross-Currents“. 2022-yil 26-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 17-oktyabr.
  3. ↑ Kooperation im Wandel: 30 Jahre diplomatische Beziehungen Bundesrepublik Deutschland — Volksrepublik China
  4. ↑ Alexander Troche: Berlin wird am Mekong verteidigt. Die Ostasienpolitik der Bundesrepublik in China, Taiwan und Süd-Vietnam 1954-1966. Düsseldorf 2001, S. 86.
  5. ↑ Gunter Schubert: Gunter Schubert — The European Dimension of German-Taiwanese Relations. Vortrag auf der Konferenz „The Role of France and Germany in Sino-European Relations“ in Hongkong Juli / August 2001 PDF
  6. ↑ Silk. „Taiwan condemns flag removal from Germany's foreign ministry website“. www.dw.com. DW. Qaraldi: 17-iyul 2021-yil.
  7. ↑ Everington. „German MP sports T-shirt supporting Taiwan“. www.taiwannews.com.tw. Taiwan News (2020-yil 17-dekabr). Qaraldi: 17-iyul 2021-yil.
  8. ↑ Nienaber, Michael. „Germany urges Taiwan to help ease auto chip shortage“. www.reuters.com. Reuters (24-yanvar 2021-yil). Qaraldi: 25-yanvar 2021-yil.
  9. ↑ „Taiwan asks Germany to help obtain coronavirus vaccines“ (inglizcha). Taiwan News (28-yanvar 2021-yil). Qaraldi: 17-iyul 2021-yil.
  10. ↑ Hsiao-han. „Taiwan, Germany sign air transport agreement“. focustaiwan.tw. Focus Taiwan. Qaraldi: 17-iyul 2021-yil.
  11. ↑ Yu-chen. „Departing German envoy to Taiwan receives Grand Medal of Diplomacy“. focustaiwan.tw. Focus Taiwan. Qaraldi: 17-iyul 2021-yil.
  12. ↑ Haime. „Chinese state-run site proposes 'final solution to the Taiwan question'“. www.jpost.com. The Jerusalem Post. Qaraldi: 21-oktabr 2021-yil.
  13. ↑ Staff Writer. „Bundestag votes to expand Taiwan ties“. taipeitimes.com. Taipei Times (2021-yil 13-dekabr). Qaraldi: 18-dekabr 2021-yil.
  14. ↑ Ruei-chi. „First German parliamentary group since COVID-19 arrives in Taiwan“. focustaiwan.tw. Focus Taiwan. Qaraldi: 2-oktabr 2022-yil.
  15. ↑ „German Trade Office Oktoberfest 2020 kicks off in Taipei“ (inglizcha). Taiwan News (26-sentabr 2021-yil). Qaraldi: 17-iyul 2021-yil. 
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Germaniya_—_Tayvan_munosabatlari&oldid=3777157" dan olindi