Dizpul

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Dizpul

دزفول
Shahar
32°22′43″N 48°24′52″E / 32.37861°N 48.41444°E / 32.37861; 48.41444 G OKoordinatalari: 32°22′43″N 48°24′52″E / 32.37861°N 48.41444°E / 32.37861; 48.41444 G O
Mamlakat Eron
uston Xuziston
shahriston Dizpul
baxsh Markaziy tuman
Hukumat
Markazi balandligi 150 m
Rasmiy til(lar)i fors tili
Aholisi
 (2016)
 264 709[1]
Vaqt mintaqasi UTC+3:30
Telefon kodi +98 61
Pochta indeks(lar)i 646xx-xxxxx
Dizpul xaritada
Dizpul
Dizpul

Dizpul — Eronning janubi-gʻarbidagi shahar. Diz daryosining soʻl sohilida. Xuziston ustoni tarkibida. Aholisi 202,6 ming kishi (1997). Dizpul yonidan xalqaro temir yoʻl va neft quvuri oʻtgan. Sholi oqlash, paxta tozalash va konserva zavodlari, teriga ishlov berish korxonalari bor. Hunarmandchilik (gilam toʻqish va boshqalar) rivojlangan. Teri va jun mahsulotlari bilan savdo qilinadi. Daryoga 22 ravoqli koʻprik-toʻgʻon qurilgan (7-asr). Shahar nomi ham shundan.

2006-yilgi Milliy aholini roʻyxatga olish vaqtida shahar aholisi 55 711 xonadonda yashovchi 228 507 kishini tashkil qilgan[2]. 2011-yilgi aholini roʻyxatga olishda 66 715 ta xonadondan iborat 248 380 kishi bor edi[3]. 2016-yilgi aholini roʻyxatga olish vaqtida 78 348 ta xonadonga boʻlingan 264 709 kishi istiqomat qilgan[1].

Dizpul mamlakat poytaxti Tehrondan 650 kilometr va viloyat markazi Ahvozdan 155 kilometr uzoqlikda. Shahar Fors koʻrfazidan 300 kilometr uzoqlikda va 143 metr balandlikda joylashgan.

Shahar Zagros togʻlari etagida joylashgan va Sosoniylar davriga borib taqaladigan tarixga ega. Dizpul atrofidagi hudud 5000 yil davomida tamaddunlar vatani boʻlib kelgan[4].

Qadimgi tamaddunga borib taqaladigan tarixga ega boʻlgan shaharda milodiy 300-yilga oid koʻprik joylashgan[5].

Etimologiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dizpul nomi ikki soʻz, diz (qal’a) + pul (koʻprik) birikmasidan olingan boʻlib, fors tilida maʼnosi „qal’a koʻprigi“ yoki „qoʻrgʻon koʻprik“ degan maʼnoni bildiradi[6]. Shaharning asl nomi Dezhpul boʻlgan, ammo musulmonlar Forsni bosib olgandan soʻng, arab tilida „p“ va „zh“ tovushlari yoʻqligi sababli shahar Dezful deb oʻzgartirilgan.

Tarixi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dizpul — Xuziston viloyatidagi eng qadimiy shaharlardan biri. Valter Xints qazishmalariga koʻra, Avon (birinchi Elam imperiyasining poytaxti) Dizpulda joylashgan. Koʻprik Edessa jangidan keyin koʻprik qurish uchun Rim harbiy asirlaridan foydalangan Shopur I davrida qurilgan[7].

Dizpul Jomeʼ masjidi

Odamlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dizpuliylar nomi bilan mashhur Dizpuli xalqi Dizpulga xos boʻlgan dizpuliy shevasi hamda baʼzan fors lahjalarining eng qadimiysi hisoblangan shushtariy tilida gaplashadi[8].

Tarixiy jihatdan, Dizpul koʻp asrlar davomida Mandaean jamoasining uyi boʻlgan[9]. Dizpulning eng mashhur aholisidan biri mandaelik ruhoniy Ram Zihrun edi[10].

Geografiyasi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dizpul Tehrondan Xuziston viloyatining markazi Ahvozga olib boradigan shimoliy-janubiy asosiy magistralda, Zagros togʻlari etaklarida joylashgan. Tehrondan Fors koʻrfaziga olib boradigan asosiy temir yoʻl Dizpuldan 15 km (9 milya) uzoqlikda, Diz daryosining qarama-qarshi tomonida joylashgan.

Iqlimi[tahrir | manbasini tahrirlash]

Dizpul issiq yarim quruq iqlimga ega (Köppen iqlim tasnifi BSh), yozi juda issiq va qishi yumshoq. Yomgʻir Eron janubidagi aksar hududga qaraganda koʻproq, lekin deyarli faqat noyabrdan aprelgacha boʻlgan davrga toʻgʻri keladi, lekin baʼzida u oyiga 250 millimetr (9.8 in) yoki yiliga 600 millimetr (24 in) dan oshishi mumkin[11] .

Bu shaharda qor yogʻishi juda kam uchraydigan hodisa. Ammo 2020-yilda Dizpul shahri birinchi marta qor yogʻishiga guvoh boʻldi va bu shahar aholisini mamnun qildi[12].

Transporti[tahrir | manbasini tahrirlash]

Tehrondan Dizpulga (va teskari yoʻnalishga) kuniga kamida ikki marta toʻgʻridan-toʻgʻri aviareyslar mavjud. Shuningdek, Dizpuldan Mashhadga haftalik reyslar mavjud. Dizpulga Eron temir yoʻllari orqali ham borish mumkin.

Avtobuslar Eronning deyarli barcha yirik shaharlaridan Dizpulga yoki unga tutash shaharlardan biriga borish mumkin. Trans-Eron temir yoʻli poyezdlari qoʻshni Andimeshk shahriga xizmat koʻrsatadi.

Qardosh shaharlari[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ 1,0 1,1 „Census of the Islamic Republic of Iran, 1395 (2016)“ (fa) (Excel). AMAR. The Statistical Center of Iran. 2019-yil 22-martda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-dekabr.
  2. ↑ „Census of the Islamic Republic of Iran, 1385 (2006)“ (fa) (Excel). AMAR. The Statistical Center of Iran. 2011-yil 20-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 25-sentyabr.
  3. ↑ „Census of the Islamic Republic of Iran, 1390 (2011)“ (fa) (Excel). Syracuse University. The Statistical Center of Iran. 2023-yil 15-yanvarda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2022-yil 19-dekabr.
  4. ↑ „"دزفول" شهری از سپیده دم تاریخ“.
  5. ↑ سايت اداره ميراث فرهنگي ، صنايع دستي و گردشگري شهرستان دزفول (Wayback Machine saytida 2008-10-13 sanasida arxivlangan)
  6. ↑ Everett-Heath, John. The Concise Oxford Dictionary of World Place Names (en-US). Oxford University Press, 2019-10-24. DOI:10.1093/acref/9780191882913.001.0001. ISBN 978-0-19-188291-3. 
  7. ↑ Hartung, Fritz; Kuros, Gh. R. (1987), „Historische Talsperren im Iran“, in Garbrecht, Günther (muh.), Historische Talsperren, 1-jild, Stuttgart: Verlag Konrad Wittwer, 221–274 (232)-bet, ISBN 3-87919-145-X
  8. ↑ „Welcome to Encyclopaedia Iranica“.
  9. ↑ Buckley, Jorunn Jacobsen. The Mandaeans: ancient texts and modern people. Oxford University Press, 2002. ISBN 0-19-515385-5. OCLC 65198443. 
  10. ↑ Buckley, Jorunn Jacobsen. The great stem of souls: reconstructing Mandaean history. Gorgias Press, 2010. ISBN 978-1-59333-621-9. 
  11. ↑ „اداره کل هواشناسی استان چهارمحال و بختیاری“. www.chaharmahalmet.ir. Qaraldi: 2018-yil 2-aprel.
  12. ↑ „بارش برف در خوزستان مردم را غافلگیر کرد - تسنیم“ (fa). خبرگزاری تسنیم | Tasnim. Qaraldi: 2024-yil 29-fevral.
  13. ↑ „خبرگزاری صداوسیما | IRIB News“. 2015-yil 10-iyunda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 16-noyabr.

Adabiyot[tahrir | manbasini tahrirlash]



Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Dizpul&oldid=4310748" dan olindi