Azix gʻori

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Koordinatalari: 39°37′09″N 46°59′19″E / 39.619189°N 46.988603°E / 39.619189; 46.988603 G O

Azix gʻoriga kirish.

Azix[1][2][3] yoki Azox gʻori[4][5][6][7] (ozar. Azıx mağarası - ayiq g'ori, qadimgi turkiycha azik - ayiq[8][9]) – ashel madaniyatiga mansub manzilgoh. Ozarbayjonning Xoʻjavend tumanidagi Azix qishlogʻi yaqinidagi[10][11] olti kamerali gʻor[12]. Kichik Kavkazning janubi-sharqiy qismida, Kuruchay daryosining chap qirgʻogʻida[12], dengiz sathidan taxminan 900 m balandlikda[12][4], Fuzuli shahridan 14 km shimoli-gʻarbda joylashgan. Ozarbayjondagi eng katta karst g'ori. Gʻor shimol va janubdan togʻ oldi oʻrmoni bilan oʻralgan. Oltita kirish qismi mavjud[13].

Azix g'orida ko'p qatlamli[10] manzilgoh - Ozarbayjondagi eng qadimiy odamzod yashagan maskan[5] va Yevrosiyoda[14] odamsimonlarning eng qadimgi izlari mavjud sobiq SSSR hududidagi ibtidoiy odamlarning eng qadimgi manzilgohi[15][12]. G‘ordan topilgan asboblarning yoshi kamida 700 ming yil ekani taxmin qilinadi[16]. Paleolit ​​davri birinchi marta 1960 yilda ozarbayjonlik sovet arxeologi Mamedali Huseynov tomonidan topilgan[4]. Arxeologik qazishmalar davomida ikkita mustye va ikkita ashel madaniy qatlamlari topilgan[17]. G‘orda umumiy qalinligi 10-14 metr bo‘lgan 10 ta madaniy qatlam topilgan[12].

Yuqori ashel qatlamida qo'l boltalari, qo'pol qirg'ichlar va uchli nayzalar mavjud. Bu yerda, 1968-yilda azixantrop nomi bilan mashhur bo'lgan archantropning pastki jag'ining bo'lagi topilgan. Pastki qatlam qadimiyroqdir. Bu qatlamdan bolta, maydalagich va tosh asboblar topilgan[17]. Gʻorning oltinchi qatlami ostidan yoshi 700 ming yildan ortiq boʻlgan, Olduvay tipidagi shagʻal madaniyatini eslatuvchi[4][18] yoki Olduvay madaniyatiga oid[10] Kuruchay madaniyati ashyolari topilgan. O'sha paytda g'orda Homo habilis vakillari yashagan[19]. Ibtidoiy odamlarning g'orlari Kavkaz orqali tabiiy yo'lda joylashgan bo'lib, u orqali ilk odamsimonlar va hayvonlar Afrikadan Yevropa va Osiyoga ko'chib o'tishlari mumkin bo'lgan. G'orda uchta turdagi odamsimonlarning - Heidelberg odami, Neandertal odami va g'orda navbatma-navbat yashagan Homo sapiensning tarqoq qazilma qoldiqlari mavjud[20].

Adabiyotlar[tahrir | manbasini tahrirlash]

Ozarbayjoncha[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kitoblar
Maqolalar

Inglizcha[tahrir | manbasini tahrirlash]

Maqolalar

Ruscha[tahrir | manbasini tahrirlash]

Kitoblar
  • Алекперов Х. М.. Млекопитающие юго-западного Азербайджана, Б., 1966. 
  • Алиев С. Д.. Фауна Азыхской палеолитической стоянки: Автореф. дис. канд. биол. наук, Б., 1969. 
  • Гусейнов М. М.. Пещера Азых [The Azykh cave], 3000 экз, Б.: Издательство Института истории АН Азерб. ССР, 1981. 
  • Гусейнов М. М.. Древний палеолит Азербайджана (по материалам пещерной стоянки Азых и др.): Автореф. дисс. на соиск. уч. ст. докт. истор. наук, Б., 1985. 
  • Гусейнов М. М.. Древний палеолит Азербайджана. Культура Куручай и этапы ее развития: 1,500,000—70 тысяч лет назад. Б.: Элм, 1985. 
  • Гусейнов М. М., Andoza:Нп3. Палеолит Азербайджана. Б.: Элм, 1986. 
  • Касимова Р. М.. Первая находка самого древнего пещерного человека на территории СССР. Б.: Элм, 1986. 
  • Ранов В. А. „Куручайская культура Азыха — древнейшая в СССР?“,. Древнейшие страницы истории человечества. М.: Просвещение, 1988. ISBN 5-09-000566-4. 
  • Любин В. П. „Глава 2. Азыхская пещера“,. Ашельская эпоха на Кавказе. СПб.: Петербургское Востоковедение, 1998. ISBN 5-85803-091-2. 
  • Гусейнов М. М.. Древний палеолит Азербайджана (по материалам пещерных стоянок). Б.: ТекНур, 2010. ISBN 978-9952-445-11-4. 
Maqolalar

Fransuzcha[tahrir | manbasini tahrirlash]

Yana qarang[tahrir | manbasini tahrirlash]

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. Азыхская пещера // Большой энциклопедический словарь. — 2000. Архивировано 15 aprel 2021 года.
  2. Мусеибов, Гусейнов 1961.
  3. Любин 1998.
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 Гусейнов 1981.
  5. 5,0 5,1 Гусейнов 1985.
  6. Щелинский 1992.
  7. Анохин 1999.
  8. Гаджиева Н. З.. Тюркоязычные ареалы Кавказа. М.: Наука, 1979 — 243 bet. 
  9. Һүсејнов 1966.
  10. 10,0 10,1 10,2 Pogrebova 2004.
  11. Lumley 1998.
  12. 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 АСЭ 1976.
  13. Domínguez-Alonso et al. 2016.
  14. Gunnar Filseth. Aserbajdsjans historie(norv.) // Great Norwegian Encyclopedia. Архивировано 6 fevral 2024 года.
  15. Величко, Антонова и др. 1980.
  16. Gunnar Filseth. Aserbajdsjans historie(norv.) // Great Norwegian Encyclopedia. Архивировано 6 fevral 2024 года.
  17. 17,0 17,1 Харитонов 1981.
  18. Shaw, Jameson 2008.
  19. Liberman 2004.
  20. Fernández-Jalvo et al. 2016.

Havolalar[tahrir | manbasini tahrirlash]