Afaziya

Vikipediya, ochiq ensiklopediya

Afaziya (yunoncha — inkor qoʻshimchasi va phasis — fikr) — gapira olmaslik, soʻzlash qobiliyatining buzilishi. Afaziyaga bosh miya poʻstloq qavatidagi soʻzlash markazining oʻzgarishi sabab boʻladi. Motor (harakat) va sensor (sezish) xillari bor. Motor Afaziyada bemor gapirmoqchi boʻlganda soʻzlarni topa olmasa, sensor Afaziyada bemorga qaratilgan soʻzlar maʼnosini anglab yetmaydi, oʻz nutqini nazorat qilolmaydi. Afaziya bosh miyaning ogʻir kasalliklari, rivojlanuvchi falajlik va hokazoda uchraydi[1]. Afaziya anʼanaviy ravishda til nuqsonlari nuqtai nazaridan tavsiflangan boʻlsa-da, afaziya bilan ogʻrigan koʻplab odamlar diqqat, xotira, ijro etuvchi funksiyalar va oʻrganish kabi sohalarda umumiy tilga oid boʻlmagan kognitiv nuqsonlarni boshdan kechirishlari haqida koʻproq dalillar mavjud[2][3][4]. Baʼzi maʼlumotlarga koʻra, diqqat va ish xotirasi kabi kognitiv nuqsonlar afaziya bilan ogʻrigan odamlarda til buzilishining asosiy sababidir[5]. Boshqalar kognitiv nuqsonlar koʻpincha birgalikda yuzaga keladi, ammo afaziya boʻlmagan insultga uchragan bemorlarda kognitiv nuqsonlar bilan taqqoslanadi va shikastlanishdan keyin umumiy miya disfunktsiyasini aks ettiradi[6]. Kognitiv neyron tarmoqlar insultdan keyin tilni qayta tashkil etishni qoʻllab-quvvatlashi koʻrsatilgan boʻlsa-da[7], afaziyadagi til nuqsonlari asosida diqqat va boshqa kognitiv sohalardagi yetishmovchilik darajasi hozirgacha noaniq[8]. Lokalizatsiya yondashuvlari afaziyalarni ularning asosiy namoyon boʻlish xususiyatlariga va ularni keltirib chiqargan miya hududlariga koʻra tasniflashga qaratilgan[9][10]. XIX asr nevrologlari Pol Broka va Karl Vernikning dastlabki ishlari ushbu yondashuvlar afaziyaning ikkita asosiy kichik turini va yana bir nechta kichik turlarini aniqlaydi.

Manbalar[tahrir | manbasini tahrirlash]

  1. ↑ OʻzME. Birinchi jild. Toshkent 2000-yil
  2. ↑ Helm-Estabrooks, Nancy (March–April 2002). "Cognition and aphasia: a discussion and a study". Journal of Communication Disorders 35 (2): 171–186. doi:10.1016/S0021-9924(02)00063-1. PMID 12036150. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0021992402000631. Qaraldi: 15 October 2021. Afaziya]]
  3. ↑ Vallila-Rohter, Sofia; Kiran, Swathi (January 2013). "Non-linguistic learning and aphasia: Evidence from a paired associate and feedback-based task". Neuropsychologia 51 (1): 79–90. doi:10.1016/j.neuropsychologia.2012.10.024. PMID 23127795. PMC 3626426. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3626426. 
  4. ↑ Murray, Laura L. (May 2012). "Attention and Other Cognitive Deficits in Aphasia: Presence and Relation to Language and Communication Measures" (en). American Journal of Speech-Language Pathology 21 (2): S51–64. doi:10.1044/1058-0360(2012/11-0067). ISSN 1058-0360. PMID 22230179. Archived from the original on 2022-10-09. https://ghostarchive.org/archive/20221009/http://aphasiology.pitt.edu/2222/1/38-45-1-RV.pdf. 
  5. ↑ "Models of attention and dual-task performance as explanatory constructs in aphasia". Seminars in Speech and Language 29 (3): 169–187; quiz C 3–4. August 2008. doi:10.1055/s-0028-1082882. PMID 18720315. 
  6. ↑ "Cognitive performance and aphasia recovery". Topics in Stroke Rehabilitation 25 (2): 131–136. March 2018. doi:10.1080/10749357.2017.1390904. PMID 29072540. 
  7. ↑ Brownsett, Sonia; Wise, Richard (2014-10-24). "Cognitive control and its impact on recovery from aphasic stroke". Brain 137 (1): 242–54. doi:10.1093/brain/awt289. PMID 24163248. PMC 3891442. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=3891442. 
  8. ↑ Villard, Sarah; Kira n, Swathi (2017-10-03). "To what extent does attention underlie language in aphasia?". Aphasiology 31 (10): 1226–1245. doi:10.1080/02687038.2016.1242711. 
  9. ↑ Goodglass, H., Kaplan, E., & Barresi, B. (2001).
  10. ↑ Kertesz, A. (2006). 




"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Afaziya&oldid=4290867" dan olindi