Sohalararo feminizm: Versiyalar orasidagi farq
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
„{{thr}} '''Sohalararo feminizm''' – feminizmning bir tarmogʻi hisoblanib, feministik harakatlarni turli siyosiy va ijtimoiy sohalarda qaror topishi hisoblanadi. Sohalararo feminizmning bir qancha afzal va kamchilik jihatlari mavjud. Sohalararo feminizmning kamchiliklariga jinsi, irqi, ijtimoiy kelib chiqishi, dini hamda tashqi koʻrinishi toifalarga qarab, ijtimoiy tabaqani hosil qilishi kiradi. „Sohalararo feminizm“ atamasi 1989-yilda Kim...“ yozuvi orqali yangi sahifa yaratildi |
Tahrir izohi yoʻq |
||
| Qator 1: | Qator 1: | ||
{{ |
{{feminizm}} |
||
[[File:Venn's four ellipse construction.svg|thumb|Sohalararo feminizm har bir omilni alohida koʻrib chiqishdan koʻra, ijtimoiy individga taʼsir etuvchi omillar toʻplamini birgalikda koʻrib chiqadi.]] |
|||
'''Sohalararo feminizm''' – feminizmning bir tarmogʻi hisoblanib, feministik harakatlarni turli siyosiy va ijtimoiy sohalarda qaror topishi hisoblanadi. Sohalararo feminizmning bir qancha afzal va kamchilik jihatlari mavjud. Sohalararo feminizmning kamchiliklariga jinsi, irqi, ijtimoiy kelib chiqishi, dini hamda tashqi koʻrinishi toifalarga qarab, ijtimoiy tabaqani hosil qilishi kiradi. |
|||
'''Sohalararo feminizm''' – feminizmning bir tarmogʻi hisoblanib, feministik harakatlarni turli siyosiy va ijtimoiy sohalarda qaror topishi hisoblanadi. Sohalararo feminizmning bir qancha afzal va kamchilik jihatlari mavjud<ref name="Runyan">{{cite magazine |last1=Runyan |first1=Anne Sisson |title=What Is Intersectionality and Why Is It Important? |url=https://www.aaup.org/article/what-intersectionality-and-why-it-important |publisher=American Association of University Professors |date=November–December 2018 |magazine=Academe |volume=104 |issue=6 |issn=2162-5247}}</ref>. Sohalararo feminizmning kamchiliklariga jinsi, irqi, ijtimoiy kelib chiqishi, dini hamda tashqi koʻrinishi toifalarga qarab, ijtimoiy tabaqani hosil qilishi kiradi<ref name="Tucker">{{cite magazine |last=Tucker |first=Abigail |title=How Much is Being Attractive Worth? |url=https://www.smithsonianmag.com/science-nature/how-much-is-being-attractive-worth-80414787/ |access-date=22 June 2020 |magazine=Smithsonian |date=November 2012 |issn=0037-7333}}</ref>. |
|||
„Sohalararo feminizm“ atamasi 1989-yilda Kimberle Krenshou tomonidan kiritilgan. Sohalararo feminizmda harakat ishtirokchilari ijtimoiy va siyosiy tenglikni targʻib qilish bilan shugʻillanishadi. Bunda oq tanli harakat ishtirokchilari faqatgina oq tanli ayollar huquqlarini himoya qilishsa, qora tanli ayollar ham faqatgina qora tanli ayollar huquqlarini himoya qilishadi. Ushbu soha tanqidchilari, harakat ishtirokchilarini faqat oʻz irqlarini huquqlarini himoya qilishlarini tanqid qilib, asossiz soha deya taʼkidlab kelishadi. |
„Sohalararo feminizm“ atamasi 1989-yilda Kimberle Krenshou tomonidan kiritilgan. Sohalararo feminizmda harakat ishtirokchilari ijtimoiy va siyosiy tenglikni targʻib qilish bilan shugʻillanishadi. Bunda oq tanli harakat ishtirokchilari faqatgina oq tanli ayollar huquqlarini himoya qilishsa, qora tanli ayollar ham faqatgina qora tanli ayollar huquqlarini himoya qilishadi. Ushbu soha tanqidchilari, harakat ishtirokchilarini faqat oʻz irqlarini huquqlarini himoya qilishlarini tanqid qilib, asossiz soha deya taʼkidlab kelishadi<ref name="Zinn 1996">{{cite journal |last1=Zinn |first1=Maxine Baca |last2=Dill |first2=Bonnie Thornton |title=Theorizing Difference from Multiracial Feminism |journal=Feminist Studies |date=1996 |volume=22 |issue=2 |pages=321–331 |id={{ProQuest|233181156}} {{Gale|A18800342}} |doi=10.2307/3178416 |jstor=3178416 |url=https://philarchive.org/rec/ZINTDF}}</ref>. |
||
== Tarixi == |
== Tarixi == |
||
Sohalararo feminizm haqida ommaviy axborot vositalarida 1960-70-yillardan boshlangan. Oʻrta sinf hisoblangan, oq tanli ayollar boshidan oʻtkazgan zulmlari qora tanli ayollarniki kabi emasligi, bir inson boʻlsa-da ikki irq ayollarining taqdiri har xilligi haqida namoyishlar oʻtkazishgan. Sohalararo feminzm sohasidagi yetakchi nazariyotchi Lesli Makkolning taʼkidlashicha, sohalararo feminizm nazariyasi sotsiologiya uchun muhim ahamiyatga ega, chunki uning rivojlanishidan oldin kamsitishning koʻplab shakllarini boshdan kechirayotgan odamlar tajribasiga qaratilgan tadqiqotlar kam edi. |
Sohalararo feminizm haqida ommaviy axborot vositalarida 1960-70-yillardan boshlangan. Oʻrta sinf hisoblangan, oq tanli ayollar boshidan oʻtkazgan zulmlari qora tanli ayollarniki kabi emasligi, bir inson boʻlsa-da ikki irq ayollarining taqdiri har xilligi haqida namoyishlar oʻtkazishgan<ref name="Crenshaw 2016a">{{cite conference |last1=Crenshaw |first1=Kimberlé |title=The urgency of intersectionality |url=https://www.ted.com/talks/kimberle_crenshaw_the_urgency_of_intersectionality/transcript |conference=TEDWomen 2016 |date=October 2016}}</ref> . Sohalararo feminzm sohasidagi yetakchi nazariyotchi Lesli Makkolning taʼkidlashicha, sohalararo feminizm nazariyasi sotsiologiya uchun muhim ahamiyatga ega, chunki uning rivojlanishidan oldin kamsitishning koʻplab shakllarini boshdan kechirayotgan odamlar tajribasiga qaratilgan tadqiqotlar kam edi<ref name=Downing2018>{{cite journal |last1=Downing |first1=Lisa |title=The body politic: Gender, the right wing and 'identity category violations' |journal=French Cultural Studies |date=November 2018 |volume=29 |issue=4 |pages=367–377 |doi=10.1177/0957155818791075 |s2cid=165115259 |url=http://pure-oai.bham.ac.uk/ws/files/53670526/Downing_August_Pre_Pub_Body_politic_article.pdf}}</ref>. 1963-yil Amerika Qoʻshma Shtatlarida oq tanli ayollar va oq tanli erkaklar uchun teng ish haqi toʻlash toʻgʻrisidagi qonun qora tanli ayollarni feminizm harakatlaridan uzoqlashtirdi. Shunday boʻlsa-da sohalararo feminizm barcha qatlam ayollar huquqlarini talab qiladi. Gender tadiqiqodchi Xoskin ayollarni kamsitish va zulm qilish – „femfobiya“ni fanga kiritgan. 1990-yillarda sotsiolog Patrisiya Xill Kollinz birinchi marotaba „Sohalararo feminizm“ atamasini qoʻllagan. |
||
== Sohalarar feminizmning shakllari == |
|||
Kimberlé Crenshowning fikricha sohalararo feminizmning 3 ta turi mavjud:struktrutaviy, siyosiy va vakillik<ref>{{cite journal |last1=Guan |first1=Alice |last2=Thomas |first2=Marilyn |last3=Vittinghoff |first3=Eric |last4=Bowleg |first4=Lisa |last5=Mangurian |first5=Christina |last6=Wesson |first6=Paul |title=An investigation of quantitative methods for assessing intersectionality in health research: A systematic review |journal=SSM - Population Health |date=December 2021 |volume=16 |page=100977 |doi=10.1016/j.ssmph.2021.100977|pmid=34869821 |pmc=8626832 }}</ref>. Strukturaviy feminizm turli tuzilmalardagi femiznmni tahlil etish, iqrchilikka qarshi kurashda ayollarni bir-biri bilan muloqot qilishga koʻmaklashish. Siyosiy feminizm esa, irqchilik sabab 2 katta guruhga boʻlingan oq tanli va qora tanli ayollar guruhini birlashtirishni maqsad qilhgan feminizm shakli hisoblanadi<ref name="Duran 2020">{{cite book |last1=Duran |first1=Antonio |last2=Jones |first2=Susan R. |editor1-last=Casey |editor1-first=Zachary A. |title=Encyclopedia of Critical Whiteness Studies in Education |date=2020 |publisher=Brill |isbn=978-90-04-44483-6 |pages=310–320 |chapter=Intersectionality |doi=10.1163/9789004444836_041 |s2cid=242630915}}</ref> who used the term in a pair of essays<ref>{{Cite web |last=Crenshaw |first=Kimberle |date=1994 |title=Mapping the Margins: Intersectionality, Identity Politics, and Violence Against Women of Color |url=https://we.riseup.net/assets/139021/versions/1/crenshaw%20intersectionality.pdf }} {{webarchive|format=addlarchive|url1=https://web.archive.org/web/20230418140726/https://we.riseup.net/assets/139021/versions/1/crenshaw%20intersectionality.pdf|date1=18 April 2023|url2=https://www.jstor.org/stable/1229039}}</ref>. Vakillik feminizm guruhlari esa, irqchiliknni bevosita qoʻllab-quvvatlaydigan, ommaviy axborot vositalri hamda internet orqali feminizmga oid maʼumotlarni koʻpyatiruvchi guruh hisbonlanadi. |
|||
== Tanqidi == |
|||
Rekia Jibrin va Sara Salemning taʼkidlashicha, sohalararo feminizm nazariyasining yaratilishi ushbu sohaga qarshi yoʻllarni ochib berdi<ref name="Viruell-Fuentes et al 2012">{{cite journal |last1=Viruell-Fuentes |first1=Edna A. |last2=Miranda |first2=Patricia Y. |last3=Abdulrahim |first3=Sawsan |title=More than culture: Structural racism, intersectionality theory, and immigrant health |journal=Social Science & Medicine |date=December 2012 |volume=75 |issue=12 |pages=2099–2106 |doi=10.1016/j.socscimed.2011.12.037 |pmid=22386617|s2cid=12047435 }}</ref>. Harakat ishtirokchilari tashkilotlardan katta narsa talab qilib, natijasi boʻlmaganligini taʼkidlab oʻtishgan<ref name="Ryssdal 2020">{{cite web |last1=Ryssdal |first1=Kai |last2=Hollenhorst |first2=Maria |title=How's the economy? vs. how's the economy for each of us? |url=https://www.marketplace.org/2020/06/08/hows-the-economy-vs-hows-the-economy-for-each-of-us/ |work=Marketplace |date=8 June 2020}}</ref>. |
|||
== Antisemitizm == |
|||
Garchi sohalararo feminizm antisemitizmga toʻgʻridan-toʻgʻri bogʻliq boʻlmasa-da, tanqidchilar sohalararo feminzmni antisemitizmning baʼzi shakllari bilan bogʻlashgan<ref>{{Cite journal |last=Reed, Jr. |first=Adolf |date=2020 |title=Socialism and the Argument against Race Reductionism |url=https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1095796020913869?journalCode=nlfa |journal=New Labor Forum|volume=29 |issue=2 |pages=36–43 |doi=10.1177/1095796020913869 |s2cid=219429466 }}</ref>. Tanqidchilarning fikricha, sohalararo feminizm nazariyasi antisemitizmni oqlash uchun ham ishlatilishini aytishgan. |
|||
== Fransiyadagi qarama-qarshiliklaar == |
|||
Fransiyada sohalararo feminizm Amerika Qoʻshma Shtatlaridan kirib kelgan yot gʻoya sifatida taʼkidlanadi. Frantsiya taʼlim vaziri Jan-Mishel Blankerning aytishicha, sohalararo feminizm Fransiya Respublikasi qadriyatlariga ziddir<ref>{{cite journal |last1=Yuval-Davis |first1=Nira |date=2015|title=Situated Intersectionality and Social Inequality |journal=[[Raisons Politiques]] |volume=58 |issue=2 |pages=91–100|doi=10.3917/rai.058.0091 |doi-access=free }}</ref><ref>{{cite book |last1=Reilly |first1=Niamh |last2=Bjørnholt |first2=Margunn |last3=Tastsoglou |first3=Evangelia |editor1-last=Freedman |editor1-first=Jane |editor2-last=Sahraoui |editor2-first=Nina |editor3-last=Tastsoglou |editor3-first=Evangelia|date=2022 |title=Gender-Based Violence in Migration |isbn=978-3-031-07929-0 |pages=29–56 |chapter=Vulnerability, Precarity and Intersectionality: A Critical Review of Three Key Concepts for Understanding Gender-Based Violence in Migration Contexts|doi= 10.1007/978-3-031-07929-0_2}}</ref>. |
|||
== Manbalar == |
|||
{{manbalar}} |
|||
22-Dekabr 2023, 18:13 dagi koʻrinishi
| WikiAyollar loyihasi qismi |
| Feminizm |
|---|
.svg) |
Sohalararo feminizm – feminizmning bir tarmogʻi hisoblanib, feministik harakatlarni turli siyosiy va ijtimoiy sohalarda qaror topishi hisoblanadi. Sohalararo feminizmning bir qancha afzal va kamchilik jihatlari mavjud[1]. Sohalararo feminizmning kamchiliklariga jinsi, irqi, ijtimoiy kelib chiqishi, dini hamda tashqi koʻrinishi toifalarga qarab, ijtimoiy tabaqani hosil qilishi kiradi[2].
„Sohalararo feminizm“ atamasi 1989-yilda Kimberle Krenshou tomonidan kiritilgan. Sohalararo feminizmda harakat ishtirokchilari ijtimoiy va siyosiy tenglikni targʻib qilish bilan shugʻillanishadi. Bunda oq tanli harakat ishtirokchilari faqatgina oq tanli ayollar huquqlarini himoya qilishsa, qora tanli ayollar ham faqatgina qora tanli ayollar huquqlarini himoya qilishadi. Ushbu soha tanqidchilari, harakat ishtirokchilarini faqat oʻz irqlarini huquqlarini himoya qilishlarini tanqid qilib, asossiz soha deya taʼkidlab kelishadi[3].
Tarixi
Sohalararo feminizm haqida ommaviy axborot vositalarida 1960-70-yillardan boshlangan. Oʻrta sinf hisoblangan, oq tanli ayollar boshidan oʻtkazgan zulmlari qora tanli ayollarniki kabi emasligi, bir inson boʻlsa-da ikki irq ayollarining taqdiri har xilligi haqida namoyishlar oʻtkazishgan[4] . Sohalararo feminzm sohasidagi yetakchi nazariyotchi Lesli Makkolning taʼkidlashicha, sohalararo feminizm nazariyasi sotsiologiya uchun muhim ahamiyatga ega, chunki uning rivojlanishidan oldin kamsitishning koʻplab shakllarini boshdan kechirayotgan odamlar tajribasiga qaratilgan tadqiqotlar kam edi[5]. 1963-yil Amerika Qoʻshma Shtatlarida oq tanli ayollar va oq tanli erkaklar uchun teng ish haqi toʻlash toʻgʻrisidagi qonun qora tanli ayollarni feminizm harakatlaridan uzoqlashtirdi. Shunday boʻlsa-da sohalararo feminizm barcha qatlam ayollar huquqlarini talab qiladi. Gender tadiqiqodchi Xoskin ayollarni kamsitish va zulm qilish – „femfobiya“ni fanga kiritgan. 1990-yillarda sotsiolog Patrisiya Xill Kollinz birinchi marotaba „Sohalararo feminizm“ atamasini qoʻllagan.
Sohalarar feminizmning shakllari
Kimberlé Crenshowning fikricha sohalararo feminizmning 3 ta turi mavjud:struktrutaviy, siyosiy va vakillik[6]. Strukturaviy feminizm turli tuzilmalardagi femiznmni tahlil etish, iqrchilikka qarshi kurashda ayollarni bir-biri bilan muloqot qilishga koʻmaklashish. Siyosiy feminizm esa, irqchilik sabab 2 katta guruhga boʻlingan oq tanli va qora tanli ayollar guruhini birlashtirishni maqsad qilhgan feminizm shakli hisoblanadi[7] who used the term in a pair of essays[8]. Vakillik feminizm guruhlari esa, irqchiliknni bevosita qoʻllab-quvvatlaydigan, ommaviy axborot vositalri hamda internet orqali feminizmga oid maʼumotlarni koʻpyatiruvchi guruh hisbonlanadi.
Tanqidi
Rekia Jibrin va Sara Salemning taʼkidlashicha, sohalararo feminizm nazariyasining yaratilishi ushbu sohaga qarshi yoʻllarni ochib berdi[9]. Harakat ishtirokchilari tashkilotlardan katta narsa talab qilib, natijasi boʻlmaganligini taʼkidlab oʻtishgan[10].
Antisemitizm
Garchi sohalararo feminizm antisemitizmga toʻgʻridan-toʻgʻri bogʻliq boʻlmasa-da, tanqidchilar sohalararo feminzmni antisemitizmning baʼzi shakllari bilan bogʻlashgan[11]. Tanqidchilarning fikricha, sohalararo feminizm nazariyasi antisemitizmni oqlash uchun ham ishlatilishini aytishgan.
Fransiyadagi qarama-qarshiliklaar
Fransiyada sohalararo feminizm Amerika Qoʻshma Shtatlaridan kirib kelgan yot gʻoya sifatida taʼkidlanadi. Frantsiya taʼlim vaziri Jan-Mishel Blankerning aytishicha, sohalararo feminizm Fransiya Respublikasi qadriyatlariga ziddir[12][13].
Manbalar
- ↑ Runyan, Anne Sisson (November–December 2018). „What Is Intersectionality and Why Is It Important?“. Academe. 104-jild, № 6. American Association of University Professors. ISSN 2162-5247.
- ↑ Tucker, Abigail (November 2012). „How Much is Being Attractive Worth?“. Smithsonian. ISSN 0037-7333. Qaraldi: 22 June 2020.
- ↑ Zinn, Maxine Baca; Dill, Bonnie Thornton (1996). "Theorizing Difference from Multiracial Feminism". Feminist Studies 22 (2): 321–331. doi:10.2307/3178416. ProQuest 233181156 Andoza:Gale. https://philarchive.org/rec/ZINTDF.
- ↑ Crenshaw, Kimberlé (October 2016). "The urgency of intersectionality". TEDWomen 2016. https://www.ted.com/talks/kimberle_crenshaw_the_urgency_of_intersectionality/transcript.
- ↑ Downing, Lisa (November 2018). "The body politic: Gender, the right wing and 'identity category violations'". French Cultural Studies 29 (4): 367–377. doi:10.1177/0957155818791075. http://pure-oai.bham.ac.uk/ws/files/53670526/Downing_August_Pre_Pub_Body_politic_article.pdf.
- ↑ Guan, Alice; Thomas, Marilyn; Vittinghoff, Eric; Bowleg, Lisa; Mangurian, Christina; Wesson, Paul (December 2021). "An investigation of quantitative methods for assessing intersectionality in health research: A systematic review". SSM - Population Health 16: 100977. doi:10.1016/j.ssmph.2021.100977. PMID 34869821. PMC 8626832. //www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=8626832.
- ↑ Duran, Antonio; Jones, Susan R. „Intersectionality“,. Encyclopedia of Critical Whiteness Studies in Education. Brill, 2020 — 310–320 bet. DOI:10.1163/9789004444836_041. ISBN 978-90-04-44483-6.
- ↑ Crenshaw, Kimberle „Mapping the Margins: Intersectionality, Identity Politics, and Violence Against Women of Color“ (1994). (Wayback Machine saytida 18 April 2023 sanasida arxivlangan) Additional archives: [Date missing].
- ↑ Viruell-Fuentes, Edna A.; Miranda, Patricia Y.; Abdulrahim, Sawsan (December 2012). "More than culture: Structural racism, intersectionality theory, and immigrant health". Social Science & Medicine 75 (12): 2099–2106. doi:10.1016/j.socscimed.2011.12.037. PMID 22386617.
- ↑ Ryssdal, Kai; Hollenhorst, Maria „How's the economy? vs. how's the economy for each of us?“. Marketplace (2020-yil 8-iyun).
- ↑ Reed, Jr., Adolf (2020). "Socialism and the Argument against Race Reductionism". New Labor Forum 29 (2): 36–43. doi:10.1177/1095796020913869. https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1095796020913869?journalCode=nlfa.
- ↑ Yuval-Davis, Nira (2015). "Situated Intersectionality and Social Inequality". Raisons Politiques 58 (2): 91–100. doi:10.3917/rai.058.0091.
- ↑ Reilly, Niamh; Bjørnholt, Margunn; Tastsoglou, Evangelia „Vulnerability, Precarity and Intersectionality: A Critical Review of Three Key Concepts for Understanding Gender-Based Violence in Migration Contexts“,. Gender-Based Violence in Migration, 2022 — 29–56 bet. DOI:10.1007/978-3-031-07929-0_2. ISBN 978-3-031-07929-0.