Rivojlanish psixologiyasi: Versiyalar orasidagi farq

Vikipediya, ochiq ensiklopediya
Tarixni interaktiv tarzda koʻrib chiqish
← Avvalgi tahrirKeyingi tahrir →
Kontent oʻchirildi Kontent qoʻshildi
VizualVikimatn
Tahrir izohi yoʻq
kTahrir izohi yoʻq
Qator 1: Qator 1:
== ==[[File:Baby.jpg|thumb|Goʻdaklarni psixologik oʻrganishda maxsus usullar qoʻllaniladi.]]
[[File:Baby.jpg|thumb|Goʻdaklarni psixologik oʻrganishda maxsus usullar qoʻllaniladi.]]
[[File:Conservation2.jpeg|thumb|Piagetning tabiatni muhofaza qilish testi. Bolalar uchun ishlatiladigan koʻplab tajribalardan biri.]]
[[File:Conservation2.jpeg|thumb|Piagetning tabiatni muhofaza qilish testi. Bolalar uchun ishlatiladigan koʻplab tajribalardan biri.]]
'''Rivojlanish psixologiyasi''' odamlarning hayot davomida qay tarzda nima uchun oʻsishi, oʻzgarishi va moslashishi haqidagi ilmiy tadqiqot fanidir. Dastlab chaqaloqlik va bolalar bilan bogʻliq boʻlgan bu soha oʻsmirlik, kattalar rivojlanishi, qarish va butun umrni oʻz ichiga olgan holda kengaydi<ref>{{Cite journal | vauthors = Graber JA, Brooks-Gunn J |date=1996 |title=Transitions and turning points: Navigating the passage from childhood through adolescence. |url=http://dx.doi.org/10.1037/0012-1649.32.4.768 |journal=Developmental Psychology |volume=32 |issue=4 |pages=768–776 |doi=10.1037/0012-1649.32.4.768 |issn=1939599}}</ref>. Rivojlanish psixologlari fikrlash, his qilish va xatti-harakatlarning hayot davomida qanday oʻzgarishini tushuntirishga harakat qiladi<ref>{{Cite journal | vauthors = Graber JA, Brooks-Gunn J |date=1996 |title=Transitions and turning points: Navigating the passage from childhood through adolescence. |url=http://dx.doi.org/10.1037/0012-1649.32.4.768 |journal=Developmental Psychology |volume=32 |issue=4 |pages=768–776 |doi=10.1037/0012-1649.32.4.768 |issn=1939599}}</ref>. Bu soha oʻzgarishlarni uchta asosiy oʻlchov boʻyicha tekshiradi, ular jismoniy rivojlanish, kognitiv rivojlanish va ijtimoiy hissiy rivojlanishdir <ref name="">https://en.wikipedia.org/wiki/Developmental_psychology#cite_note-3</ref>. Ushbu uch oʻlchov motorli koʻnikmalar, ijro funksiyalari, axloqiy tushunish, tilni oʻzlashtirish, ijtimoiy oʻzgarish, shaxsiyat, hissiy rivojlanish, oʻz-oʻzini anglash va shaxsiyatni shakllantirish kabi keng mavzularni oʻz ichiga oladi<ref name="">https://en.wikipedia.org/wiki/Developmental_psychology#cite_note-4</ref>.
'''Rivojlanish psixologiyasi''' odamlarning hayot davomida qay tarzda nima uchun oʻsishi, oʻzgarishi va moslashishi haqidagi ilmiy tadqiqot fanidir. Dastlab chaqaloqlik va bolalar bilan bogʻliq boʻlgan bu soha oʻsmirlik, kattalar rivojlanishi, qarish va butun umrni oʻz ichiga olgan holda kengaydi<ref>{{Cite journal | vauthors = Graber JA, Brooks-Gunn J |date=1996 |title=Transitions and turning points: Navigating the passage from childhood through adolescence. |url=http://dx.doi.org/10.1037/0012-1649.32.4.768 |journal=Developmental Psychology |volume=32 |issue=4 |pages=768–776 |doi=10.1037/0012-1649.32.4.768 |issn=1939599}}</ref>. Rivojlanish psixologlari fikrlash, his qilish va xatti-harakatlarning hayot davomida qanday oʻzgarishini tushuntirishga harakat qiladi<ref>{{Cite journal | vauthors = Graber JA, Brooks-Gunn J |date=1996 |title=Transitions and turning points: Navigating the passage from childhood through adolescence. |url=http://dx.doi.org/10.1037/0012-1649.32.4.768 |journal=Developmental Psychology |volume=32 |issue=4 |pages=768–776 |doi=10.1037/0012-1649.32.4.768 |issn=1939599}}</ref>. Bu soha oʻzgarishlarni uchta asosiy oʻlchov boʻyicha tekshiradi, ular jismoniy rivojlanish, kognitiv rivojlanish va ijtimoiy hissiy rivojlanishdir <ref name="">https://en.wikipedia.org/wiki/Developmental_psychology#cite_note-3</ref>. Ushbu uch oʻlchov motorli koʻnikmalar, ijro funksiyalari, axloqiy tushunish, tilni oʻzlashtirish, ijtimoiy oʻzgarish, shaxsiyat, hissiy rivojlanish, oʻz-oʻzini anglash va shaxsiyatni shakllantirish kabi keng mavzularni oʻz ichiga oladi<ref name="">https://en.wikipedia.org/wiki/Developmental_psychology#cite_note-4</ref>.
Qator 9: Qator 9:
XIX asr oxirida Darvinning evolyutsion nazariyasi bilan tanish bo'lgan psixologlar psixologik rivojlanishning evolyutsion tavsifini izlay boshlaganlar; Bu yerda taniqli psixolog [[G. Stenli zal|G. Stenli Xoll]] <ref name="Hogan2">{{Kitob manbasi |authorlink=John D. Hogan |title=Encyclopedia of Psychology |isbn=978-1-55798-652-8 |pages=[https://archive.org/details/encyclopediaofps0000unse/page/9 9–13] |chapter=Developmental psychology: History of the field |doi=10.1037/10518-003 |year=2000 |chapterurl=https://archive.org/details/encyclopediaofps0000unse/page/9}}</ref> bolalik yoshini [[Antropogenez|insoniyatning oldingi asrlari]] bilan bog'lashga harakat qilgan. "Taqlid: ''"Bola va irqdagi'' ''ong va aqliy rivojlanishning tabiiy tarixidagi bo'lim'' : usullar va jarayonlar" mavzularida insholar yozgan [[Jeyms Mark Bolduin|Jeyms Mark Baldwin]] rivojlanish psixologiyasi nazariyasida sezilarli darajada ishtirok etdi <ref name="Hogan2" /> Kontseptsiyalari rivojlanish bo'lgan [[Sigmund Freud|Zigmund Freyd]] jamoatchilik fikriga sezilarli ta'sir ko'rsatdi <ref name="Hogan2" />
XIX asr oxirida Darvinning evolyutsion nazariyasi bilan tanish bo'lgan psixologlar psixologik rivojlanishning evolyutsion tavsifini izlay boshlaganlar; Bu yerda taniqli psixolog [[G. Stenli zal|G. Stenli Xoll]] <ref name="Hogan2">{{Kitob manbasi |authorlink=John D. Hogan |title=Encyclopedia of Psychology |isbn=978-1-55798-652-8 |pages=[https://archive.org/details/encyclopediaofps0000unse/page/9 9–13] |chapter=Developmental psychology: History of the field |doi=10.1037/10518-003 |year=2000 |chapterurl=https://archive.org/details/encyclopediaofps0000unse/page/9}}</ref> bolalik yoshini [[Antropogenez|insoniyatning oldingi asrlari]] bilan bog'lashga harakat qilgan. "Taqlid: ''"Bola va irqdagi'' ''ong va aqliy rivojlanishning tabiiy tarixidagi bo'lim'' : usullar va jarayonlar" mavzularida insholar yozgan [[Jeyms Mark Bolduin|Jeyms Mark Baldwin]] rivojlanish psixologiyasi nazariyasida sezilarli darajada ishtirok etdi <ref name="Hogan2" /> Kontseptsiyalari rivojlanish bo'lgan [[Sigmund Freud|Zigmund Freyd]] jamoatchilik fikriga sezilarli ta'sir ko'rsatdi <ref name="Hogan2" />
== Psixologik rivojlanish bosqichlari ==
== Psixologik rivojlanish bosqichlari ==
Nemis-amerikalik psixolog [[Erik Erikson]] va uning hamkori va rafiqasi [[Joan Erikson]] hayot davomida biologik, psixologik va ijtimoiy omillar ta'sirida inson rivojlanishining sakkiz bosqichini ta'kidlaydi. ''<ref name="Orenstein">{{Citation |title=Eriksons Stages of Psychosocial Development |date=2022 |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK556096/ |work=StatPearls |access-date=2022-06-23 |place=Treasure Island (FL) |publisher=StatPearls Publishing |pmid=32310556}}</ref>'' Har bir bosqichda odam muammoni yoki ekzistensial dilemmani hal qilishi kerak. Dilemmani muvaffaqiyatli hal qilish odamda ijobiy fazilatlarni singdirishiga olib keladi, ammo bu bosqichning asosiy muammosini hal eta olmaslik inson yoki uning atrofidagi dunyo haqida salbiy tasavvurlarni kuchaytiradi va shaxsning shaxsiy rivojlanishi rivojlana olmaydi. <ref name="Orenstein" />
j

Birinchi bosqich, "Ishonchga qarshi. Ishonchsizlik", go'daklik davrida sodir bo'ladi. Birinchi bosqich uchun ijobiy fazilat - bu umid, chaqaloq kimga ishonishni o'rganishi va uni qo'llab-quvvatlovchi odamlar guruhining u yerda bo'lishiga umid qilishdir.

Ikkinchi bosqich - "Avtonomiyaga qarshi. Sharmanda va shubha" ijobiy fazilat bilan iroda. Bu erta bolalik davrida sodir bo'ladi, qachonki bola nimaga qodirligini kashf qilish orqali mustaqil bo'lishni o'rganadi, agar bola haddan tashqari nazorat qilinsa, o'zini-o'zi qadrlash va shubhaga olib kelishi mumkin bo'lgan qobiliyatsizlik hissi kuchayadi.

Uchinchi bosqich - "Tashabbusga qarshi. Aybdorlik". Qabul qilingan fazilat - bu maqsad tuyg'usi. Bu birinchi navbatda o'yin orqali sodir bo'ladi. Bu bola qiziquvchan bo'ladigan va boshqa bolalar bilan ko'p muloqot qiladigan bosqich. Qiziquvchanligi oshgani sayin ular ko'p savollar berishadi. Agar juda ko'p aybdorlik hissi mavjud bo'lsa, bola o'z dunyosi va undagi boshqa bolalar bilan muloqot qilishda sekinroq va qiyinroq vaqtga ega bo'lishi mumkin.

[[Vigotskiy, Lev Semyonovich|Lev Vygotskiy]] Sovet davridagi rus nazariyotchisi bo'lib, u bolalar o'z madaniyati a'zolari bilan amaliy tajriba va ijtimoiy aloqalar orqali o'rganishini ta'kidlagan. <ref>{{Kitob manbasi |title=Psychology |location=New York, NY |publisher=Worth Publishers |date=2011}}</ref> Vygotskiy muammoni hal qilish faoliyati davomida bolaning rivojlanishini tekshirish kerak deb hisoblardi. <ref>{{Kitob manbasi |last=Yamagata-Lynch |first=Lisa C. |url=https://books.google.com/books?id=4nAFT-zyrtEC |title=Activity Systems Analysis Methods: Understanding Complex Learning Environments |date=2010-07-15 |publisher=Springer Science & Business Media |isbn=978-1-4419-6321-5 |language=en}}</ref> Piagetdan farqli o'laroq, u bola yangi vazifani ("proksimal rivojlanish zonasi" deb ataladi) o'rganish chegarasida bo'lganida, kattalarning o'z vaqtida va sezgir aralashuvi bolalarga yangi vazifalarni o'rganishga yordam berishi mumkinligini ta'kidladi. Proksimal rivojlanish zonasi - bu bolalarning o'rganishini tushuntirish va kattalar yoki tengdoshlar bilan birgalikda muammolarni hal qilish faoliyatini tushuntirish uchun ishlatiladigan vosita. <ref>{{Kitob manbasi |last=Yamagata-Lynch |first=Lisa C. |url=https://books.google.com/books?id=4nAFT-zyrtEC |title=Activity Systems Analysis Methods: Understanding Complex Learning Environments |date=2010-07-15 |publisher=Springer Science & Business Media |isbn=978-1-4419-6321-5 |language=en}}</ref> Kattalarning bu roli ko'pincha malakali "ustoz" deb ataladi, holbuki bola ko'pincha " [[kognitiv shogirdlik]] " deb ataladigan ta'lim jarayoni orqali o'rganuvchi shogird hisoblanadi, Martin Xill "Haqiqat dunyosi bolaning ongiga taalluqli emas" deb ta'kidlagan." Ushbu usul "iskela" deb nomlanadi, chunki u bolalar allaqachon ega bo'lgan yangi bilimlarga asoslanadi va kattalar bolaga o'rganishga yordam beradi. <ref name="vygotsky782">{{Kitob manbasi |title=Mind in society: the development of higher psychological processes |publisher=Harvard University Press |year=1978 |location=Cambridge, MA |oclc=3517053 |isbn=9780674576285 |doi=10.2307/j.ctvjf9vz4 |url=https://archive.org/details/mindinsocietydev0000vygo}}</ref> Vygotskiy bolaning rivojlanish modelini aniqlashda madaniyatning roliga katta e'tibor qaratgan, rivojlanish ijtimoiy darajadan individual darajaga o'tishini ta'kidlagan. <ref name="vygotsky782" /> Boshqacha qilib aytganda, Vygotskiy psixologiya inson va uning atrof-muhit o'rtasidagi munosabatlar orqali inson ongining rivojlanishiga e'tibor qaratishi kerakligini ta'kidladi. <ref name="vygotsky20102">{{Kitob manbasi |title=Activity Systems Analysis Methods: Understanding Complex Learning Environments |date=15 July 2010 |publisher=Springer Science & Business Media |isbn=978-1-4419-6321-5 |edition=illustrated |url=https://books.google.com/books?id=4nAFT-zyrtEC}}</ref> Uning fikricha, agar olimlar bu aloqani e'tiborsiz qoldirishda davom etsalar, bu e'tiborsizlik inson ongini to'liq tushunishga to'sqinlik qilgan <ref name="vygotsky20102" />

==Manbalar==
==Manbalar==
{{Manbalar}}
{{Manbalar}}

27-Sentyabr 2023, 05:48 dagi koʻrinishi

Goʻdaklarni psixologik oʻrganishda maxsus usullar qoʻllaniladi.
Piagetning tabiatni muhofaza qilish testi. Bolalar uchun ishlatiladigan koʻplab tajribalardan biri.

Rivojlanish psixologiyasi odamlarning hayot davomida qay tarzda nima uchun oʻsishi, oʻzgarishi va moslashishi haqidagi ilmiy tadqiqot fanidir. Dastlab chaqaloqlik va bolalar bilan bogʻliq boʻlgan bu soha oʻsmirlik, kattalar rivojlanishi, qarish va butun umrni oʻz ichiga olgan holda kengaydi[1]. Rivojlanish psixologlari fikrlash, his qilish va xatti-harakatlarning hayot davomida qanday oʻzgarishini tushuntirishga harakat qiladi[2]. Bu soha oʻzgarishlarni uchta asosiy oʻlchov boʻyicha tekshiradi, ular jismoniy rivojlanish, kognitiv rivojlanish va ijtimoiy hissiy rivojlanishdir [3]. Ushbu uch oʻlchov motorli koʻnikmalar, ijro funksiyalari, axloqiy tushunish, tilni oʻzlashtirish, ijtimoiy oʻzgarish, shaxsiyat, hissiy rivojlanish, oʻz-oʻzini anglash va shaxsiyatni shakllantirish kabi keng mavzularni oʻz ichiga oladi[4].

Rivojlanish psixologiyasi sohalari

Rivojlanish psixologiyasi ta'lim psixologiyasi, bolalar psixopatologiyasi, sud-tibbiy rivojlanish psixologiyasi, bolalar rivojlanishi, kognitiv psixologiya, ekologik psixologiya va madaniy psixologiya sohalarni o'z ichiga oladi. XX asrning nufuzli rivojlanish psixologlari orasida Urie Bronfen renner, Erik Erikson, Zigmund Freyd, Anna Freyd, Jan Piaget, Barbara Rogoff, Ester Thelen va Lev Vygotsky bor.

Hissa qo'shgan olimlar

Jan-Jak Russo va Jon B. Uotson odatda zamonaviy rivojlanish psixologiyasi uchun asos bo'lib xizmat qiladi. [5] XVII asrning o'rtalarida Jan Jak Russo rivojlanishning uch bosqichini tasvirlab berdi: chaqaloqlik, bolalik, va o'smirlik .Rivojlanish psixologiyasi odatda inson hayoti davomida ma'lum o'zgarishlar (kognitiv, ijtimoiy, intellektual, shaxsiyat) qanday va nima uchun sodir bo'lishiga qaratilgan. Ko'pgina nazariyotchilar psixologiyaning ushbu sohasiga katta hissa qo'shdilar. Ulardan biri Erik Erikson psixologik rivojlanishning sakkiz bosqichi modelini ishlab chiqdi. U odamlarning umri davomida bosqichma-bosqich rivojlanib borishiga va bu ularning xatti-harakatlariga ta'sir qilishiga ishongan[6].

Charles Darwin

XIX asr oxirida Darvinning evolyutsion nazariyasi bilan tanish bo'lgan psixologlar psixologik rivojlanishning evolyutsion tavsifini izlay boshlaganlar; Bu yerda taniqli psixolog G. Stenli Xoll [7] bolalik yoshini insoniyatning oldingi asrlari bilan bog'lashga harakat qilgan. "Taqlid: "Bola va irqdagi ong va aqliy rivojlanishning tabiiy tarixidagi bo'lim : usullar va jarayonlar" mavzularida insholar yozgan Jeyms Mark Baldwin rivojlanish psixologiyasi nazariyasida sezilarli darajada ishtirok etdi [7] Kontseptsiyalari rivojlanish bo'lgan Zigmund Freyd jamoatchilik fikriga sezilarli ta'sir ko'rsatdi [7]

Psixologik rivojlanish bosqichlari

Nemis-amerikalik psixolog Erik Erikson va uning hamkori va rafiqasi Joan Erikson hayot davomida biologik, psixologik va ijtimoiy omillar ta'sirida inson rivojlanishining sakkiz bosqichini ta'kidlaydi. [8] Har bir bosqichda odam muammoni yoki ekzistensial dilemmani hal qilishi kerak. Dilemmani muvaffaqiyatli hal qilish odamda ijobiy fazilatlarni singdirishiga olib keladi, ammo bu bosqichning asosiy muammosini hal eta olmaslik inson yoki uning atrofidagi dunyo haqida salbiy tasavvurlarni kuchaytiradi va shaxsning shaxsiy rivojlanishi rivojlana olmaydi. [8]

Birinchi bosqich, "Ishonchga qarshi. Ishonchsizlik", go'daklik davrida sodir bo'ladi. Birinchi bosqich uchun ijobiy fazilat - bu umid, chaqaloq kimga ishonishni o'rganishi va uni qo'llab-quvvatlovchi odamlar guruhining u yerda bo'lishiga umid qilishdir.

Ikkinchi bosqich - "Avtonomiyaga qarshi. Sharmanda va shubha" ijobiy fazilat bilan iroda. Bu erta bolalik davrida sodir bo'ladi, qachonki bola nimaga qodirligini kashf qilish orqali mustaqil bo'lishni o'rganadi, agar bola haddan tashqari nazorat qilinsa, o'zini-o'zi qadrlash va shubhaga olib kelishi mumkin bo'lgan qobiliyatsizlik hissi kuchayadi.

Uchinchi bosqich - "Tashabbusga qarshi. Aybdorlik". Qabul qilingan fazilat - bu maqsad tuyg'usi. Bu birinchi navbatda o'yin orqali sodir bo'ladi. Bu bola qiziquvchan bo'ladigan va boshqa bolalar bilan ko'p muloqot qiladigan bosqich. Qiziquvchanligi oshgani sayin ular ko'p savollar berishadi. Agar juda ko'p aybdorlik hissi mavjud bo'lsa, bola o'z dunyosi va undagi boshqa bolalar bilan muloqot qilishda sekinroq va qiyinroq vaqtga ega bo'lishi mumkin.

Lev Vygotskiy Sovet davridagi rus nazariyotchisi bo'lib, u bolalar o'z madaniyati a'zolari bilan amaliy tajriba va ijtimoiy aloqalar orqali o'rganishini ta'kidlagan. [9] Vygotskiy muammoni hal qilish faoliyati davomida bolaning rivojlanishini tekshirish kerak deb hisoblardi. [10] Piagetdan farqli o'laroq, u bola yangi vazifani ("proksimal rivojlanish zonasi" deb ataladi) o'rganish chegarasida bo'lganida, kattalarning o'z vaqtida va sezgir aralashuvi bolalarga yangi vazifalarni o'rganishga yordam berishi mumkinligini ta'kidladi. Proksimal rivojlanish zonasi - bu bolalarning o'rganishini tushuntirish va kattalar yoki tengdoshlar bilan birgalikda muammolarni hal qilish faoliyatini tushuntirish uchun ishlatiladigan vosita. [11] Kattalarning bu roli ko'pincha malakali "ustoz" deb ataladi, holbuki bola ko'pincha " kognitiv shogirdlik " deb ataladigan ta'lim jarayoni orqali o'rganuvchi shogird hisoblanadi, Martin Xill "Haqiqat dunyosi bolaning ongiga taalluqli emas" deb ta'kidlagan." Ushbu usul "iskela" deb nomlanadi, chunki u bolalar allaqachon ega bo'lgan yangi bilimlarga asoslanadi va kattalar bolaga o'rganishga yordam beradi. [12] Vygotskiy bolaning rivojlanish modelini aniqlashda madaniyatning roliga katta e'tibor qaratgan, rivojlanish ijtimoiy darajadan individual darajaga o'tishini ta'kidlagan. [12] Boshqacha qilib aytganda, Vygotskiy psixologiya inson va uning atrof-muhit o'rtasidagi munosabatlar orqali inson ongining rivojlanishiga e'tibor qaratishi kerakligini ta'kidladi. [13] Uning fikricha, agar olimlar bu aloqani e'tiborsiz qoldirishda davom etsalar, bu e'tiborsizlik inson ongini to'liq tushunishga to'sqinlik qilgan [13]

Manbalar

  1. ↑ "Transitions and turning points: Navigating the passage from childhood through adolescence.". Developmental Psychology 32 (4): 768–776. 1996. doi:10.1037/0012-1649.32.4.768. ISSN 1939599. http://dx.doi.org/10.1037/0012-1649.32.4.768. 
  2. ↑ "Transitions and turning points: Navigating the passage from childhood through adolescence.". Developmental Psychology 32 (4): 768–776. 1996. doi:10.1037/0012-1649.32.4.768. ISSN 1939599. http://dx.doi.org/10.1037/0012-1649.32.4.768. 
  3. ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Developmental_psychology#cite_note-3
  4. ↑ https://en.wikipedia.org/wiki/Developmental_psychology#cite_note-4
  5. ↑ „Developmental psychology: History of the field“,. Encyclopedia of Psychology, 2000 — 9–13 bet. DOI:10.1037/10518-003. ISBN 978-1-55798-652-8. 
  6. ↑ The Life-Cycle Completed, Extended version, Norton and Company, 1998. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 „Developmental psychology: History of the field“,. Encyclopedia of Psychology, 2000 — 9–13 bet. DOI:10.1037/10518-003. ISBN 978-1-55798-652-8. 
  8. ↑ 8,0 8,1 „Eriksons Stages of Psychosocial Development“, StatPearls, Treasure Island (FL): StatPearls Publishing, 2022, PMID 32310556, qaraldi: 2022-06-23
  9. ↑ Psychology. New York, NY: Worth Publishers, 2011. 
  10. ↑ Yamagata-Lynch, Lisa C.. Activity Systems Analysis Methods: Understanding Complex Learning Environments (en). Springer Science & Business Media, 2010-07-15. ISBN 978-1-4419-6321-5. 
  11. ↑ Yamagata-Lynch, Lisa C.. Activity Systems Analysis Methods: Understanding Complex Learning Environments (en). Springer Science & Business Media, 2010-07-15. ISBN 978-1-4419-6321-5. 
  12. ↑ 12,0 12,1 Mind in society: the development of higher psychological processes. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1978. DOI:10.2307/j.ctvjf9vz4. ISBN 9780674576285. OCLC 3517053. 
  13. ↑ 13,0 13,1 Activity Systems Analysis Methods: Understanding Complex Learning Environments, illustrated, Springer Science & Business Media, 15 July 2010. ISBN 978-1-4419-6321-5.  
"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=Rivojlanish_psixologiyasi&oldid=3895492" dan olindi